Sigmund Freud

Początkowo zajmował się neuropatologią, później leczeniem nerwic, zwłaszcza histerii. W latach 1885–86 pracował w paryskiej klinice psychiatrycznej Salpêtrière pod kierunkiem J.M. Charcota. Po powrocie do Wiednia prowadził prywatną praktykę lekarską. Wspólnie z J. Breuerem rozpoczął badania nad histerią stosując opracowaną przez niego metodę leczenia za pomocą ujawniania i odreagowywania w stanie hipnozy nieświadomych przeżyć pacjenta. Po 1895 roku zaczął stosować własną metodę terapeutyczną, opartą głównie na analizie swobodnych skojarzeń, snów i wspomnień. W tym też okresie ogłosił swoją teorię nerwic. Stanowiła ona podsumowanie dotychczasowych obserwacji klinicznych Freuda i zapoczątkowała rozwój teoretycznego systemu psychoanalizy. W 1902 roku został mianowany profesorem uniwersytetu w Wiedniu, gdzie rozwijał i popularyzował psychoanalizę, która wkrótce zyskała światowy rozgłos. W 1938 roku, po zagarnięciu Austrii przez hitlerowskie Niemcy, wyemigrował do Wielkiej Brytanii.

Poglądy Freuda ulegały stałej ewolucji. W rozwoju jego teorii można wyróżnić 3 główne fazy: w pierwszej (do ok. 1900) freudyzm był głównie teorią powstawania zaburzeń psychicznych, ich diagnozy i leczenia. W drugiej (do ok. 1920) — wykroczył poza granice psychiatrii i stał się ogólną teorią struktury i funkcjonowania psychiki ludzkiej, przypisującą podstawową rolę w regulacji życia psychicznego nieświadomym mechanizmom popędowym, zwłaszcza popędowi seksualnemu, utożsamianemu z popędem życia, pozostającemu w stałym konflikcie z systemem zakazów, nakazów, norm i wzorów kulturowych „wbudowanym” w psychikę jednostki w toku wychowania. W trzeciej fazie (po 1920) Freud rozszerzył i uogólnił swoją doktrynę w swoistą filozoficzno-socjologiczną koncepcję człowieka i kultury.

Teorie Freuda od początku budziły zarówno entuzjazm, jak i ostrą krytykę. Zarzucano im przede wszystkim skrajny biologizm, przesadne eksponowanie popędowych składników natury ludzkiej, a zwłaszcza wyolbrzymianie roli popędu seksualnego i niedocenianie czynników społecznych w kształtowaniu się i funkcjonowaniu osobowości człowieka. Mimo słuszności tych zarzutów, a także braków metodologicznych teorii Freuda, zasługą jego jest ukształtowanie nowego spojrzenia na psychikę człowieka, spojrzenia, które okazało się ważne także dla dalszego rozwoju psychologii. Freud był pierwszym, który wskazał, że nieświadome i irracjonalne procesy mogą odgrywać istotną rolę w motywowaniu zachowania człowieka. Pierwszy także zajął się problemem rozwoju osobowości i zwrócił uwagę, że doświadczenia wczesnego dzieciństwa mogą mieć decydujący wpływ na właściwości psychiczne dorosłego człowieka. Stworzył podstawy współczesnej psychologicznej teorii motywacji (wprowadzając m.in. takie pojęcia, jak frustracja, fiksacja i regresja). Powszechnie też uważa się go za twórcę nowoczesnej psychoterapii. Wiele jego obserwacji (np. dotyczących działania tzw. mechanizmów obronnych osobowości) zyskało potwierdzenie we współczesnych badaniach psychologicznych.

Oddziaływanie idei Freuda wykracza poza sferę nauki. Ich głęboki wpływ na różne dziedziny życia społecznego, kulturę, sztukę, a także świadomość przeciętnego człowieka każą spojrzeć na psychoanalizę także jako na jeden z ważniejszych fenomenów społecznych i kulturowych XX wieku.

Główne prace Freuda: Studien über Hysterie (1895, z J. Breuerem), Traumdeutung (1900), Psychopatologia życia codziennego (1901, wydanie polskie 1912, wydanie 2 1987), Totem i tabu (1913, wydanie polskie 1993), Wstęp do psychoanalizy (1917, wydanie polskie 1935, wydanie 3 1982), Poza zasadą przyjemności (1920, wydanie polskie 1975), Kultura jako źródło cierpień (1930, wydanie polskie nowe w zbiorze: Człowiek, religia, kultura 1967), Człowiek imieniem Mojżesz a religia monoteistyczna (1939, wydanie polskie 1994); autobiografia Wizerunek własny (1925, wydanie polskie 1936, wydanie 2 1990).