"Chamuły", "gnidy", "przemilczacze"...
Antologia dwudziestowiecznego pamfletu polskiego to wybór tekstów z szeroko pojętej dziedziny krytyki literackiej, publikowanych w latach 1904–2004. Zarówno dobór pamfletów, jak i ich uporządkowanie według kryterium tematycznego stanowią pewną propozycję bliższego przyjrzenia się tej formie krytycznej, która uchodzi za niewyrafinowaną, marginalną, ściśle związaną z sytuacją, w której powstaje i przez to szybko popadającą w zapomnienie. Propozycję tę dopełniają: obszerny wstęp, zawierający rys historyczny i refleksje na temat pamfletu w dwudziestowiecznej krytyce, oraz przypisy umożliwiające wgląd w kontekst, w którym funkcjonowały poszczególne teksty pamfletowe. Szeroki wybór tekstów daje szansę poznania różnorodności form pamfletowych, ich inwencyjności, literackich i kulturowych odniesień. Pozwala dostrzec swoistą ciągłość różnych „gestów” pamfletowych i ulubione przez pamflecistów gatunki. Umożliwia również prezentację wielu krytyków w podwójnej roli – zarówno autorów, jak i „bohaterów” tekstów pamfletowych. Niejednokrotnie bowiem krytycy o mocnych przekonaniach i ciętym języku (a tacy właśnie są autorami pamfletów) stają się również celem pamfletowych ataków. Tak skomponowana antologia nie tylko pokazuje, że pamflet to niezwykle żywotny i ciągle atrakcyjny sposób wyrażania sprzeciwu czy walki o własne racje, ale i zachęca do refleksji nad niebagatelną rolą, jaką odgrywają pamflety w przestrzeni życia literackiego.
SPIS TREŚCI
Dorota Kozicka, Pamfletowe oblicze dwudziestowiecznej krytyki . 9
I. O PISARZACH...
Wacław Nałkowski, Geneza produkcji i chwały Pana Sienkiewicza
[fragmenty] . 35
Stanisław Brzozowski, Scherz, Ironie und tiefere Bedeutung
[fragmenty] . 49
Stanisław Brzozowski, Miriam [fragmenty] . 56
Julian Przyboś, Chamuły poezji . 78
Kazimierz Wyka, Słonimski . 82
Tadeusz Borowski, Alicja w krainie czarów . 86
Gustaw Herling-Grudziński, Nekrofiliacje sanacyjne . 95
Konstanty Ildefons Gałczyński, Poemat dla zdrajcy . 107
Czesław Miłosz, Delta – czyli Trubadur [fragmenty] . 112
Jan Błoński, Pęknięte lustro . 124
Zbigniew Irzyk, Szarganie świętości [fragmenty] . 130
Andrzej Mencwel, Jak być kochanym (Naśladowanie z Brandysa) 143
Wiesław Paweł Szymański, Uroki dworu [fragmenty] . 150
Karol Maliszewski, Podróż zimowa przez ziemię ognistą . 164
Jerzy Pilch, Ucha pycha . 173
Tomasz Burek, Macie swoją „Trędowatą” . 181
II. O KRYTYKACH...
Wilhelm Feldman, Juliusz Słowacki w oświetleniu prof. Tretiaka
[fragmenty] . 185
Jerzy Żuławski, Pan Wilhelm Feldman, historyk literatury polskiej
[fragmenty] . 196
Jan Lemański, Erudyta . 209
Antoni Słonimski, Rudy do budy! . 213
Adolf Nowaczyński, Boyszewizm . 219
Stanisław Ignacy Witkiewicz, Tchórze, niedołęgi czy
„przemilczacze”. Słonimski, Winawer et Comp. . 235
Karol Irzykowski, Beniaminek. Rzecz o Boyu-Żeleńskim
[fragmenty] . 251
Stefan Żółkiewski, Kiedy profesor przestaje być formalistą? . 261
Artur Sandauer, Źle o krytyce pseudonaukowej . 271
Stanisław Barańczak, Samobójstwo sandaueryzmu . 277
Henryk Markiewicz, Pamflet na książkę Hermeneuty . 304
III. O PRYNCYPIACH...
Stanisław Tarnowski, Czyściec Słowackiego [fragmenty] . 325
Stanisław Brzozowski, Polska zdziecinniała [fragmenty] . 350
Stanisław Pieńkowski, Poezja kryptożydowska . 369
Tadeusz Boy-Żeleński, „Moralnie obojętne...” . 376
Irena Krzywicka, Jazgot niewieści, czyli przerost stylu . 382
Stanisław Piasecki, Bonzownictwo . 387
Ignacy Fik, Literatura choromaniaków . 392
Stefan Kisielewski, Terroryzm ideowy . 401
Andrzej Trzebiński, Udajmy, że istniejemy gdzie indziej . 410
Tadeusz Różewicz, Elegia na powrót umarłych poetów . 417
Tadeusz Borowski, Stanisław Marczak-Oborski, Pamflet na
starszych braci [fragmenty] . 420
Witold Gombrowicz, Przeciw poetom . 434
Krzysztof T. Toeplitz, Nasze pieszczochy. Pamflet na najmłodszą
poezję [fragmenty] . 445
Artur Sandauer, Początki, świetność i upadek rodziny Młodziaków.
Esej krytyczny, osnuty na tle II części „Ferdydurke”
Gombrowicza [fragmenty] . 462
Julian Przyboś, Oda do turpistów . 489
Adam Zagajewski, Stracone pokolenie . 492
Rafał Grupiński, Paryska cukiernia ciast trujących . 499
Stanisław Barańczak, „Wiatr porywisty na wysokości pupy” albo:
Jak zarżnąć tępym nożem poezję amerykańską (Poradnik
praktyczny w sześciu punktach) . 511
Julian Kornhauser, Barbarzyńcy i wypełniacze . . 521
Rafał A. Ziemkiewicz, Lit-Brader . 528
Kinga Dunin, Prawicowe stany świadomości . 531
IV. O POLITYCE...
Adolf Nowaczyński, Ostatnie dzieło Reymonta . 545
Ludwik Flaszen, O trudnym kunszcie womitowania. Apostrofa
do chorego żołądka. Z notatnika szalonego recenzenta . 552
Andrzej Bobkowski, Po trzęsieniu spodniami . 561
Adam Michnik, Poeta epoki paskiewiczowskiej . 568
Piotr Wierzbicki, Traktat o gnidach . 594
Jan Walc, List do Włodzimierza Marta . 614
Janusz Sławiński, Jeszcze jeden ukąszony, choć poranek świta . 630
Andrzej Horubała, A.M./B.M – czytając Michnika dziś . 648
Indeks nazwisk 665
Noty o autorach . 683
