Instytucje wsparcia dziecka i rodziny
Celem niniejszego opracowania jest przybliżenie wiedzy na temat zadań instytucji wsparcia dziecka i rodziny przede wszystkim na podstawie obecnie obowiązujących przepisów prawa, ponieważ perspektywa pedagogiczna ich funkcjonowania jest osadzona w realiach wyznaczonych przez ustawodawcę. Zawarte w aktach prawnych wiadomości dotyczące poszczególnych instytucji mają przy tym charakter elementarny, natomiast ich znajomość wśród pedagogów nie wydaje się powszechna. Dlatego też do przygotowania niniejszej pracy posłużyły źródła prawa oraz możliwie szeroki zakres ogólnych publikacji pedagogicznych, w których opisano poszczególne instytucje wsparcia dziecka i rodziny. Niezwykle przydatne okazały się encyklopedie i słowniki oraz opracowania podręcznikowe na temat subdyscyplin pedagogicznych. Cennym źródłem wiedzy były także prace poświęcone poszczególnym instytucjom. Z uwagi na to, że książka przedstawia zagadnienia podstawowe dotyczące tytułowej problematyki, nie sięgnięto do opracowań szczegółowych na temat poszczególnych podmiotów wsparcia dziecka i rodziny.
W pracy zamieszczono przypisy, które wskazują na opracowania istotne dla opisanego zagadnienia i są wskazówką dla osób, które pragnęłyby zgłębiać wiedzę dotyczącą instytucji wsparcia dziecka i rodziny, fragmenty zaś, w których nie wskazano źródła, pochodzą z aktów prawnych. Zastosowano przy tym możliwie pełne opisy wykorzystanych pozycji, zwłaszcza opracowań encyklopedycznych i słownikowych, w przypadku których wskazano nie tylko publikacje, lecz także poszczególne hasła i ich autorów. Znalazło to również odzwierciedlenie w bibliografii, w której w ten sposób uporządkowano poszczególne pozycje, a oprócz nich umieszczono także omówione w tekście akty prawne, ze wskazaniem miejsc ich promulgacji, oraz strony internetowe.
Opracowanie wydaje się nowatorskie, ponieważ w dotychczasowym piśmiennictwie pedagogicznym nie ma publikacji kompleksowo charakteryzującej podmioty wspierające dzieci i rodziny, a ponadto niektóre z tych instytucji funkcjonują od niedawna i nie doczekały się jeszcze naukowego zainteresowania. Wiele instytucji zmieniło swoje dotychczasowe nazwy, co uwzględniono w pracy, a co też ma walor poznawczy. Publikacja systematyzuje przy tym wiedzę z zakresu rożnych subdyscyplin pedagogiki, zwłaszcza społecznej, opiekuńczo-wychowawczej specjalnej i resocjalizacyjnej, co czyni ją pożyteczną dla szerokiego grona pedagogów i innych specjalistów zajmujących się problematyką dziecka i rodziny.
Można wyrazić nadzieję, że niniejsze opracowanie spełni oczekiwania Czytelników, którzy w celu poszerzenia pedagogicznej perspektywy zechcą się zapoznać z podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi instytucji wspierających dzieci i rodziny. Być może książka okaże się też przydatna do pogłębionych analiz funkcjonowania poszczególnych instytucji albo wręcz do nich zainspiruje.
Istnienie i działalność tychże instytucji stanowią bowiem o praktycznym wymiarze pedagogiki.
dr Beata Krajewska
Wprowadzenie 9
Rozdział I. Instytucje oświatowo-wychowawcze 11
1. Żłobki 11
2. Przedszkola 12
3. Szkoły podstawowe 15
4. Gimnazja 17
5. Szkoły ponadgimnazjalne 18
6. Pedagodzy szkolni 20
7. Świetlice szkolne 21
8. Internaty 22
9. Bursy 23
10. Poradnie psychologiczno-pedagogiczne 25
11. Ochotnicze Hufce Pracy 28
12. Placówki wychowania pozaszkolnego 29
13. Szkolne schroniska młodzieżowe 31
14. Domy wczasów dziecięcych 32
Rozdział II. Placówki kształcenia specjalnego 33
1. Szkoły specjalne 33
2. Młodzieżowe ośrodki wychowawcze 36
3. Młodzieżowe ośrodki socjoterapii 37
4. Specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze 39
5. Specjalne ośrodki wychowawcze 42
6. Ośrodki rewalidacyjno-wychowawcze 43
7. Warsztaty terapii zajęciowej 45
Rozdział III. Podmioty resocjalizacyjne 47
1. Rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne 47
2. Kuratorzy sądowi 49
3. Ośrodki kuratorskie 51
4. Policyjne izby dziecka 53
5. Schroniska dla nieletnich 55
6. Zakłady poprawcze 57
Rozdział IV. Instytucje opiekuńczo-wychowawcze 63
1. Rodziny adopcyjne 63
2. Rodziny zastępcze 66
3. Placówki opiekuńczo-wychowawcze 71
4. Oratoria 84
5. Ośrodki adopcyjno-opiekuńcze 85
Rozdział V. Instytucje pomocy społecznej 89
1. Ośrodki pomocy społecznej 89
2. Powiatowe centra pomocy rodzinie 92
3. Regionalne ośrodki polityki społecznej 93
4. Ośrodki interwencji kryzysowej 94
5. Domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży 95
6. Ośrodki wsparcia 97
7. Specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie 98
8. Mieszkania chronione 99
9. Rodzinne domy pomocy 99
10. Domy pomocy społecznej 100
Rozdział VI. Podmioty wielofunkcyjne 103
1. Sądy rodzinne 103
2. Rzecznik Praw Dziecka 104
Rozdział VII. Organizacje pozarządowe 107
1. Caritas 107
2. Polski Czerwony Krzyż 109
3. Polski Komitet Pomocy Społecznej 111
4. Towarzystwo Przyjaciół Dzieci 112
5. Komitet Ochrony Praw Dziecka 113
6. Monar 114
7. Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy 116
8. Polska Akcja Humanitarna 117
9. Fundacja „Dzieci Niczyje” 117
10. Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska linia” 118
Podsumowanie 121
Bibliografia 123
1. Akty prawne 123
2. Publikacje 126
3. Strony internetowe 132
