Prawo karne
Podręcznik Prawo karne. Wykład akademicki zawiera prezentację wszystkich kluczowych zagadnień prawa karnego materialnego. Znajdują się w nim – oprócz informacji podstawowych – rozważania teoretyczne, wykorzystujące wieloletni dorobek polskiej doktryny prawa karnego, oraz orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, a także informacje dodatkowe dla zainteresowanych czytelników. Publikacja uwzględnia najnowsze zmiany ustawodawcze, które w szerokim zakresie objęły prawo karne. Autorzy omawiają m.in.: - najważniejsze instytucje prawa karnego należące do nauki o przestępstwie i nauki o karze, - prawne aspekty odpowiedzialności niepełnoletnich, - odpowiedzialność represyjną podmiotów zbiorowych, - wybrane typizacje części szczególnej oraz zagadnienia części wojskowej Kodeksu karnego. Poszczególne rozdziały zawierają pytania kontrolne oraz zestawy kazusów. W książce zaprezentowano również – specjalnie opracowany – algorytm ułatwiający rozwiązywanie kazusów, a także przykładowy egzamin z prawa karnego. Podręcznik przygotowali pracownicy naukowi oraz praktycy związani z Wydziałem Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego. Publikacja przeznaczona jest dla studentów i aplikantów. Autorzy posługują się bowiem wieloma narzędziami dydaktycznymi ułatwiającymi przyswojenie wiedzy oraz samodzielne jej sprawdzenie. W celu sprawniejszego poruszania się w tak różnorodnej materii zastosowano odpowiednie piktogramy.
- Kategorie:
- Redakcja: Teresa Dukiet-Nagórska
- Język wydania: polski
- ISBN: 978-83-8328-866-6
- ISBN druku: 978-83-8328-676-1
- EAN: 9788383288666
- Liczba stron: 800
-
Sposób dostarczenia produktu elektronicznegoProdukty elektroniczne takie jak Ebooki czy Audiobooki są udostępniane online po opłaceniu zamówienia kartą lub przelewem na stronie Twoje konto > Biblioteka.Pliki można pobrać zazwyczaj w ciągu kilku-kilkunastu minut po uzyskaniu poprawnej autoryzacji płatności, choć w przypadku niektórych publikacji elektronicznych czas oczekiwania może być nieco dłuższy.Sprzedaż terytorialna towarów elektronicznych jest regulowana wyłącznie ograniczeniami terytorialnymi licencji konkretnych produktów.
-
Ważne informacje techniczneMinimalne wymagania sprzętowe:procesor: architektura x86 1GHz lub odpowiedniki w pozostałych architekturachPamięć operacyjna: 512MBMonitor i karta graficzna: zgodny ze standardem XGA, minimalna rozdzielczość 1024x768 16bitDysk twardy: dowolny obsługujący system operacyjny z minimalnie 100MB wolnego miejscaMysz lub inny manipulator + klawiaturaKarta sieciowa/modem: umożliwiająca dostęp do sieci Internet z prędkością 512kb/sMinimalne wymagania oprogramowania:System Operacyjny: System MS Windows 95 i wyżej, Linux z X.ORG, MacOS 9 lub wyżej, najnowsze systemy mobilne: Android, iPhone, SymbianOS, Windows MobilePrzeglądarka internetowa: Internet Explorer 7 lub wyżej, Opera 9 i wyżej, FireFox 2 i wyżej, Chrome 1.0 i wyżej, Safari 5Przeglądarka z obsługą ciasteczek i włączoną obsługą JavaScriptZalecany plugin Flash Player w wersji 10.0 lub wyżej.Informacja o formatach plików:
- PDF - format polecany do czytania na laptopach oraz komputerach stacjonarnych.
- EPUB - format pliku, który umożliwia czytanie książek elektronicznych na urządzeniach z mniejszymi ekranami (np. e-czytnik lub smartfon), dając możliwość dopasowania tekstu do wielkości urządzenia i preferencji użytkownika.
- MOBI - format zapisu firmy Mobipocket, który można pobrać na dowolne urządzenie elektroniczne (np.e-czytnik Kindle) z zainstalowanym programem (np. MobiPocket Reader) pozwalającym czytać pliki MOBI.
- Audiobooki w formacie MP3 - format pliku, przeznaczony do odsłuchu nagrań audio.
Rodzaje zabezpieczeń plików:- Watermark - (znak wodny) to zaszyfrowana informacja o użytkowniku, który zakupił produkt. Dzięki temu łatwo jest zidentyfikować użytkownika, który rozpowszechnił produkt w sposób niezgodny z prawem. Ten rodzaj zabezpieczenia jest zdecydowanie bardziej przyjazny dla użytkownika, ponieważ aby otworzyć książkę zabezpieczoną Watermarkiem nie jest potrzebne konto Adobe ID oraz autoryzacja urządzenia.
- Brak zabezpieczenia - część oferowanych w naszym sklepie plików nie posiada zabezpieczeń. Zazwyczaj tego typu pliki można pobierać ograniczoną ilość razy, określaną przez dostawcę publikacji elektronicznych. W przypadku zbyt dużej ilości pobrań plików na stronie WWW pojawia się stosowny komunikat.
Wykaz skrótów ............................................................................................................. 23 Wstęp .............................................................................................................................. 27 Część pierwsza WIADOMOŚCI WSTĘPNE Rozdział I Ogólne wiadomości o prawie karnym ..................................................................... 31 Rozdział II Historia odpowiedzialności karnej – jej założenia i sposoby realizacji ........... 37 1. Oświeceniowy paradygmat i jego kształtowanie ............................................ 37 1.1. Publicznoprawny charakter prawa karnego ............................................. 38 1.2. Odpowiedzialność osobista. Indywidualizacja odpowiedzialności ..... 39 1.3. Subiektywizacja odpowiedzialności .......................................................... 40 1.4. Legalizm. Zasada określoności ................................................................... 40 1.5. Racjonalizacja kar. Humanitaryzm ........................................................... 42 1.6. Początki kary pozbawienia wolności ......................................................... 43 2. Nauka prawa karnego po epoce oświecenia .................................................... 44 2.1. Szkoła klasyczna ........................................................................................... 45 2.2. Szkoła antropologiczna ................................................................................ 46 2.3. Szkoła socjologiczna ..................................................................................... 47 2.4. Odbywanie kary pozbawienia wolności. Powstanie i rozwój penitencjarystyki .......................................................................................... 48 2.5. Ruch obrony społecznej. Resocjalizacja .................................................... 49 3. Polskie kodyfikacje karne XX wieku ................................................................ 51 3.1. Kodyfikacja karna z 1932 roku ................................................................... 51 3.2. Degradacja prawa karnego w okresie stalinowskim ............................... 51 3.3. Kodyfikacja karna z 1969 roku ................................................................... 53 3.4. Kodyfikacja karna z 1997 roku ................................................................... 54 3.5. Nowelizacja Kodeksu karnego z 7.07.2022 r. ............................................ 54 4. Współczesność prawa karnego .......................................................................... 56 Rozdział III Podstawowe współczesne pojęcia w prawie karnym w ogólności ...................... 59 1. Czyn zabroniony .................................................................................................. 59 2. Przestępstwo ......................................................................................................... 60 3. Kara ....................................................................................................................... 61 4. Środki reakcji karnoprawnej i środki penalne ................................................ 62 5. Sprawca ................................................................................................................. 63 6. Pokrzywdzony ...................................................................................................... 64 7. Kryminalizacja, penalizacja, dekryminalizacja, depenalizacja i kontrawencjonalizacja ...................................................................................... 65 Rozdział IV Nauki powiązane z prawem karnym ....................................................................... 67 Rozdział V Funkcje i specyfika prawa karnego .......................................................................... 69 Rozdział VI Zasady prawa karnego ................................................................................................ 75 1. Pojęcie zasad prawa karnego .............................................................................. 75 2. Zasada nullum crimen, nulla poena sine lege (nie ma przestępstwa ani kary bez ustawy) ........................................................................................... 75 3. Zasada nullum crimen sine periculo sociali (nie ma przestępstwa bez społecznego niebezpieczeństwa) i zasada proporcjonalności ................ 79 4. Zasada osobistej odpowiedzialności za popełniony czyn i zasada indywidualizacji odpowiedzialności ................................................................ 81 5. Zasada nullum crimen sine culpa (nie ma przestępstwa bez zawinienia) .. 83 6. Zasada humanitaryzmu...................................................................................... 86 7. Zasada in dubio pro reo (w razie wątpliwości na korzyść sprawcy) ............. 88 Rozdział VII Źródła prawa karnego, jego normy i ich wykładnia ............................................. 89 1. Ogólnie o źródłach polskiego prawa powszechnie obowiązującego ............ 89 1.1. Rodzaje źródeł prawa ................................................................................... 89 1.1.1. Konstytucja ......................................................................................... 90 1.1.2. Umowy międzynarodowe i prawo stanowione przez organizację międzynarodową, której Rzeczpospolita Polska jest członkiem ........................................................................ 91 1.1.3. Rozporządzenia .................................................................................. 96 1.1.4. Akty prawa wewnętrznego ............................................................... 97 1.1.5. Akty prawa miejscowego .................................................................. 97 1.1.6. Znaczenie orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego, Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka .................................................................................. 98 2. Źródła polskiego prawa karnego – uwagi szczegółowe ................................. 100 2.1. Wymóg określoności czynu zabronionego i kary w akcie prawnym rangi co najmniej ustawy ............................................................................ 100 2.2. Przepisy blankietowe i znaczenie rozporządzeń w uzupełnianiu ich treści ............................................................................................................... 100 2.3. Określanie wykroczeń w aktach prawa miejscowego ............................. 101 2.4. Znaczenie doktryny, orzecznictwa i zwyczaju ......................................... 102 3. Kodeks karny podstawowym źródłem prawa karnego .................................. 104 4. Pozakodeksowe prawo karne ............................................................................. 105 5. Normy prawnokarne i ich budowa ................................................................... 106 5.1. Elementy składowe normy prawnokarnej ................................................ 106 5.2. Normy sankcjonowane i sankcjonujące w prawie karnym .................... 107 5.3. Sposoby ujęcia w normie sankcjonowanej istoty zakazu (nakazu) ....... 110 5.4. Rodzaje sankcji za naruszenie norm sankcjonowanych ......................... 111 6. Odrębności wykładni przepisów prawnokarnych .......................................... 113 Rozdział VIII Definicje legalne ........................................................................................................... 119 1. Czyn zabroniony .................................................................................................. 119 2. Stopień społecznej szkodliwości czynu ............................................................ 120 3. Przestępstwa podobne ........................................................................................ 121 4. Korzyść majątkowa lub osobista ....................................................................... 122 5. Mienie oraz szkoda znacznej i wielkiej wartości ............................................ 124 6. Rzecz ruchoma lub przedmiot ........................................................................... 125 7. Kradzież szczególnie zuchwała .......................................................................... 126 8. Młodociany ........................................................................................................... 128 9. Osoba najbliższa .................................................................................................. 129 10. Groźba bezprawna ............................................................................................... 130 11. Funkcjonariusz publiczny .................................................................................. 131 12. Dokument ............................................................................................................. 132 13. Faktura .................................................................................................................. 133 14. Statek wodny ........................................................................................................ 134 15. Stan nietrzeźwości ............................................................................................... 135 16. Żołnierz i rozkaz .................................................................................................. 136 17. Osoba pełniąca funkcję publiczną .................................................................... 137 18. Przestępstwo o charakterze terrorystycznym ................................................. 138 19. Występek o charakterze chuligańskim ............................................................ 139 20. Handel ludźmi...................................................................................................... 142 21. Adopcja ................................................................................................................. 144 22. Niewolnictwo ....................................................................................................... 145 23. Rozmiar działalności przedsiębiorstwa ........................................................... 146 24. Koszty inne niż odsetki ...................................................................................... 147 Część druga NAUKA O PRZESTĘPSTWIE Rozdział I Pojęcie przestępstwa.................................................................................................... 151 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 151 2. Przestępstwo jako czyn człowieka .................................................................... 153 3. Problematyka zaniechania ................................................................................. 155 4. Typ czynu zabronionego..................................................................................... 157 5. Bezprawność czynu ............................................................................................. 158 6. Społeczna szkodliwość czynu ............................................................................ 162 7. Wina w prawie karnym ...................................................................................... 164 Rozdział II Ustawowe znamiona czynu zabronionego .............................................................. 171 1. Uwagi wprowadzające ........................................................................................ 171 2. Przedmiot ochrony .............................................................................................. 171 3. Strona przedmiotowa .......................................................................................... 174 3.1. O znamionach strony przedmiotowej ogólnie ......................................... 174 4. Strona podmiotowa ............................................................................................. 179 4.1. Umyślność ..................................................................................................... 182 4.2. Nieumyślność ................................................................................................ 186 4.3. Strona podmiotowa mieszana .................................................................... 188 5. Podmiot ................................................................................................................. 190 6. Inne podziały i rodzaje znamion czynu zabronionego .................................. 191 Rozdział III Przesłanki przypisania skutku ................................................................................. 195 1. Uwagi wprowadzające ........................................................................................ 195 2. Teoria warunkowości, teoria ekwiwalencji, test conditio sine qua non ...... 197 3. Teoria warunku właściwego – odpowiadającego empirycznie potwierdzonej prawidłowości ............................................................................ 199 4. Teoria adekwatnego związku przyczynowego i teoria relewancji ................ 200 5. Koncepcja obiektywnego przypisania skutku ................................................. 202 6. Przyczynowość zaniechania .............................................................................. 207 Rozdział IV Podziały przestępstw .................................................................................................. 213 1. Zbrodnie i występki ............................................................................................ 213 2. Typizacje narażenia na niebezpieczeństwo ..................................................... 215 3. Typy podstawowe i zmodyfikowane ................................................................. 217 4. Czyny ścigane z urzędu, z urzędu na wniosek pokrzywdzonego i z oskarżenia prywatnego .................................................................................. 219 Rozdział V Czas i miejsce popełnienia czynu zabronionego ................................................... 223 Rozdział VI Formy stadialne i zasady odpowiedzialności za nie ............................................. 229 1. Uwagi wprowadzające ........................................................................................ 229 2. Przygotowanie ...................................................................................................... 231 3. Usiłowanie ............................................................................................................ 234 4. Dokonanie ............................................................................................................ 243 Rozdział VII Współdziałanie przestępne ........................................................................................ 247 1. Problem współdziałania przestępnego ............................................................. 247 2. Sprawcze postacie współdziałania .................................................................... 249 2.1. Sprawstwo pojedyncze ................................................................................. 250 2.2. Współsprawstwo ........................................................................................... 250 2.3. Sprawstwo kierownicze ............................................................................... 253 2.4. Sprawstwo poleceniowe ............................................................................... 255 3. Niesprawcze postacie współdziałania ............................................................... 257 3.1. Podżeganie..................................................................................................... 259 3.2. Pomocnictwo ................................................................................................ 262 3.3. Pomocnictwo a współsprawstwo. Problem istoty sprawstwa ................ 264 3.4. Podżeganie i pomocnictwo do przestępstwa nieumyślnego .................. 266 4. Zasady odpowiedzialności za współdziałanie i prowokację ......................... 268 4.1. Zasady ogólne ............................................................................................... 268 4.2. Właściwości osobiste współdziałającego .................................................. 269 4.3. Czynny żal ..................................................................................................... 270 4.4. Prowokacja .................................................................................................... 271 Rozdział VIII Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną ............................................. 275 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 275 2. Brak czynu ............................................................................................................ 276 3. Niewypełnienie ustawowych znamion czynu zabronionego – pierwotna legalność ................................................................................................................ 277 4. Brak bezprawności .............................................................................................. 281 4.1. Pojęcia kontratypu i kontratypizacji ......................................................... 281 4.2. Problem kontratypów pozaustawowych ................................................... 283 4.3. Obrona konieczna ........................................................................................ 284 4.4. Stan wyższej konieczności .......................................................................... 290 4.5. Ryzyko nowatorstwa (kontratyp dopuszczalnego ryzyka, eksperyment) ................................................................................................. 295 4.6. Kontratyp szczególnych uprawnień i obowiązków ................................. 297 4.7. Kontratyp karcenia małoletnich ................................................................ 298 4.8. Zwyczaj .......................................................................................................... 299 5. Znikomość społecznej szkodliwości ................................................................. 300 6. Okoliczności wyłączające i umniejszające winę ............................................. 302 6.1. Wprowadzenie do okoliczności uniemożliwiających przypisanie winy ................................................................................................................ 302 6.2. Nieletniość ..................................................................................................... 303 6.3. Niepoczytalność ........................................................................................... 306 6.4. Błąd co do faktu – art. 28 k.k...................................................................... 309 6.5. Błąd co do kontratypu lub okoliczności wyłączającej winę – art. 29 k.k. ...................................................................................................... 312 6.6. Błąd co do prawa – art. 30 k.k. ................................................................... 313 6.7. Stan wyższej konieczności .......................................................................... 315 6.8. Tak zwana klauzula dobrego samarytanina ............................................. 316 Rozdział IX Obowiązywanie polskiej ustawy karnej w czasie, w miejscu i co do osób ....... 319 1. Obowiązywanie ustawy karnej w czasie .......................................................... 319 2. Zmiana ustawodawstwa przed wydaniem wyroku ........................................ 319 3. Zmiana ustawodawstwa po wydaniu prawomocnego wyroku .................... 326 4. Obowiązywanie ustawy karnej co do miejsca ................................................. 327 5. Zasada terytorialności oraz bandery ................................................................ 327 6. Zasady obowiązywania polskiej ustawy karnej za czyny popełnione za granicą .............................................................................................................. 332 7. Orzeczenia zapadłe za granicą – moc prawna wyroku obcego .................... 336 Rozdział X Jedność – wielość czynów i przestępstw .................................................................. 341 1. Jeden czyn – jeden czyn zabroniony ................................................................. 341 2. Zbieg przepisów ustawy ...................................................................................... 346 3. Typizacje przewidujące wieloczynowość (przestępstwa wieloczynowe) ..... 350 4. Ciąg przestępstw .................................................................................................. 351 5. Realny zbieg przestępstw .................................................................................... 356 6. Przestępstwa podlegające współukaraniu ....................................................... 357 7. Podsumowanie ..................................................................................................... 359 Część trzecia NAUKA O ŚRODKACH KARNOPRAWNEJ REAKCJI Rozdział I Zagadnienia wstępne ................................................................................................... 365 Rozdział II Kary ................................................................................................................................ 371 1. Katalog kar ........................................................................................................... 371 2. Kara grzywny ....................................................................................................... 372 3. Kara ograniczenia wolności ............................................................................... 375 4. Kara pozbawienia wolności................................................................................ 377 4.1. Terminowa kara pozbawienia wolności .................................................... 379 4.2. Kara dożywotniego pozbawienia wolności .............................................. 381 5. Sekwencyjne orzeczenie terminowej kary pozbawienia wolności oraz kary ograniczenia wolności ............................................................................... 382 Rozdział III Środki karne ................................................................................................................. 385 1. Środki karne w polskim prawie karnym .......................................................... 385 2. Pozbawienie praw publicznych .......................................................................... 386 3. Zakazy i nakaz ..................................................................................................... 387 3.1. Zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej .................................................................................................. 387 3.2. Zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi ........................... 387 3.3. Zakaz zajmowania stanowiska lub wykonywania zawodu lub pracy w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego, a także w spółkach prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów .................................................................................................. 388 3.4. Zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu i nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym ....................................................................... 389 3.5. Zakaz wstępu na imprezę masową ............................................................. 390 3.6. Zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych ................................................................................................. 391 3.7. Zakaz prowadzenia pojazdów .................................................................... 392 4. Świadczenie pieniężne ........................................................................................ 393 5. Podanie wyroku do publicznej wiadomości .................................................... 394 6. Degradacja ............................................................................................................ 394 Rozdział IV Przepadki, środki kompensacyjne i nawiązka ...................................................... 397 1. Wprowadzenie ..................................................................................................... 397 2. Przepadek.............................................................................................................. 398 3. Środek kompensacyjny ....................................................................................... 400 4. Nawiązka............................................................................................................... 401 Rozdział V Środki związane z poddaniem sprawcy próbie...................................................... 405 1. Uwagi wstępne ..................................................................................................... 405 2. Warunkowe umorzenie postępowania karnego ............................................. 406 2.1. Istota ............................................................................................................... 406 2.2. Przesłanki stosowania ................................................................................. 407 2.3. Rygory okresu próby .................................................................................... 408 2.4. Skutki przebiegu próby ................................................................................ 410 3. Warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności ............... 412 3.1. Istota ............................................................................................................... 412 3.2. Przesłanki stosowania ................................................................................. 412 3.3. Rygory okresu próby .................................................................................... 414 3.4. Skutki przebiegu próby ................................................................................ 416 4. Warunkowe przedterminowe zwolnienie ........................................................ 419 4.1. Istota ............................................................................................................... 419 4.2. Przesłanki stosowania ................................................................................. 419 4.3. Rygory okresu próby .................................................................................... 422 4.4. Skutki przebiegu próby ................................................................................ 423 5. Skrócenie kary ograniczenia wolności i wykonywania środków karnych ...... 424 5.1. Skrócenie kary ograniczenia wolności ...................................................... 424 5.2. Skrócenie wykonywania środków karnych .............................................. 425 Rozdział VI Wymiar kary i środków karnych .............................................................................. 429 1. Ustawowy wymiar kary ...................................................................................... 429 2. Sądowy wymiar kary .......................................................................................... 445 3. Mediacje w sprawach karnych ........................................................................... 455 Rozdział VII Środki zabezpieczające ............................................................................................... 461 1. Istota i funkcje środków zabezpieczających .................................................... 461 2. Katalog środków zabezpieczających ................................................................. 462 3. Zasady orzekania środków zabezpieczających ................................................ 464 4. Przesłanki stosowania środków zabezpieczających ....................................... 465 5. Stosowanie środków zabezpieczających ........................................................... 469 Rozdział VIII Ustawa o sprawcach szczególnie niebezpiecznych. KOZZD w Gostyninie ..... 473 Rozdział IX Ustanie i ograniczenie karalności ............................................................................ 479 1. Podokonaniowy czynny żal ............................................................................... 479 2. Wyłączenie karalności związane ze zmniejszonym stopniem winy ............ 481 3. Immunitety ........................................................................................................... 482 4. Przedawnienie ...................................................................................................... 484 4.1. Uwagi ogólne ................................................................................................. 484 4.2. Przedawnienie ścigania ............................................................................... 485 4.3. Przedawnienie wyrokowania ...................................................................... 486 4.4. Przedawnienie wykonania kary ................................................................. 486 4.5. Spoczywanie biegu przedawnienia i wyłączenie przedawnienia .......... 487 5. Amnestia, abolicja i akt łaski ............................................................................. 488 Rozdział X Zatarcie skazania ......................................................................................................... 493 1. Skutki skazania i istota jego zatarcia ................................................................ 493 2. Zasady zatarcia skazania .................................................................................... 495 3. Skazania niepodlegające zatarciu ...................................................................... 497 4. Rejestr Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym ........................................ 497 Rozdział XI Prawne aspekty przestępczości niepełnoletnich ................................................... 501 1. Pozycja niepełnoletniego sprawcy czynu naruszającego normy społeczne (w tym normy prawnokarne) ............................................................................. 502 2. Ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich ............................................... 503 2.1. Uwagi wprowadzające ................................................................................. 503 2.2. Cel ustawy...................................................................................................... 504 2.3. Zakres obowiązywania ................................................................................ 504 2.4. Środki przewidziane w ustawie .................................................................. 505 2.5. Zasady orzekania środków .......................................................................... 506 3. Odpowiedzialność karna nieletnich ................................................................. 507 4. Odpowiedzialność niepełnoletniego, który ma status osoby dorosłej w prawie karnym ................................................................................................. 508 5. Podsumowanie – kategorie wiekowe a rodzaj czynu i prawne następstwa ..... 509 6. Odpowiedzialność rodziców .............................................................................. 510 Rozdział XII Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary ................................................................................................................................. 513 Część czwarta WYBRANE TYPIZACJE CZĘŚCI SZCZEGÓLNEJ Rozdział I Przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstwa wojenne ...... 523 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 523 2. Wojna napastnicza (art. 117) .............................................................................. 523 3. Ludobójstwo (art. 118) ........................................................................................ 524 4. Zbrodnie przeciwko ludzkości (art. 118a) ........................................................ 525 5. Dyskryminacja (art. 119) .................................................................................... 526 6. Stosowanie środków masowej zagłady (art. 120) ............................................ 526 7. Wytwarzanie, gromadzenie lub obrót zakazanymi środkami masowej zagłady (art. 121) .................................................................................................. 527 8. Niedopuszczalne sposoby lub środki walki (art. 122) .................................... 528 9. Zabójstwo wojenne (art. 123) ............................................................................. 528 10. Inne przestępne naruszenia prawa międzynarodowego (art. 124) .............. 529 11. Zamach na mienie lub dobra kultury (art. 125) .............................................. 529 12. Bezprawne używanie znaków (art. 126) ........................................................... 530 13. Publiczne nawoływanie do popełnienia przestępstw z rozdziału XVI k.k. lub ich publiczne pochwalanie (art. 126a) ........................................................ 531 14. Dopuszczenie do popełnienia przestępstw z rozdziału XVI k.k. (art. 126b) .............................................................................................................. 531 15. Przygotowania do przestępstw przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstw wojennych (art. 126c) ........................................................... 532 Rozdział II Przestępstwa przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej .............................................. 535 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 535 2. Zamach na Rzeczpospolitą Polską (art. 127) ................................................... 536 3. Zamach stanu (art. 128) ...................................................................................... 537 4. Zdrada dyplomatyczna (art. 129) ...................................................................... 538 5. Szpiegostwo (art. 130) ......................................................................................... 539 6. Czynny żal (art. 131)............................................................................................ 542 7. Dezinformacja wywiadowcza (art. 132) ........................................................... 543 8. Znieważenie narodu lub Rzeczypospolitej Polskiej (art. 133) ...................... 544 9. Zamach na życie Prezydenta RP (art. 134) ...................................................... 544 10. Czynna napaść na Prezydenta RP (art. 135 § 1) .............................................. 545 11. Znieważenie Prezydenta RP (art. 135 § 2) ....................................................... 546 12. Czynna napaść na przedstawiciela obcego państwa lub znieważenie go (art. 136) ................................................................................................................ 549 13. Znieważenie znaku lub symbolu państwowego (art. 137) ............................. 550 14. Zasada wzajemności ścigania (art. 138) ........................................................... 551 15. Przepadek przedmiotów (art. 139) .................................................................... 552 Rozdział III Przestępstwa przeciwko obronności ........................................................................ 553 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 553 2. Zamach na jednostkę Sił Zbrojnych RP (art. 140) .......................................... 553 3. Podjęcie służby w obcym wojsku (art. 141) ...................................................... 554 4. Zaciąg do wojska obcego (art. 142) ................................................................... 556 5. Samouszkodzenie i inne podstępne zabiegi w celu zwolnienia od służby wojskowej (art. 143) ............................................................................................. 556 6. Uchylanie się od odbywania służby wojskowej (art. 144) .............................. 557 7. Uchylanie się od pełnienia służby zastępczej (art. 145, 146, 147) ................. 558 Rozdział IV Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu................................................................. 561 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 561 2. Typy zabójstwa ..................................................................................................... 562 2.1. Zabójstwo w typie podstawowym (art. 148 § 1) ....................................... 562 2.2. Kwalifikowane typy zabójstwa ................................................................... 564 2.2.1. Zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem (art. 148 § 2 pkt 1) ..... 564 2.2.2. Zabójstwo w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem lub rozbojem (art. 148 § 2 pkt 2) ............................................................. 565 2.2.3. Zabójstwo w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie (art. 148 § 2 pkt 3) ........................................................... 566 2.2.4. Zabójstwo z użyciem materiałów wybuchowych (art. 148 § 2 pkt 4) .............................................................................. 567 2.2.5. Zabójstwo jednym czynem więcej niż jednej osoby lub zabójstwo popełnione przez sprawcę uprzednio prawomocnie skazanego za zabójstwo, zabójstwo funkcjonariusza publicznego w związku z jego służbą (art. 148 § 3) ........................................................................................ 568 2.3. Uprzywilejowane typy zabójstwa .............................................................. 569 2.3.1. Zabójstwo pod wpływem silnego wzburzenia (art. 148 § 4) ....... 569 2.3.2. Dzieciobójstwo (art. 149) .................................................................. 570 2.3.3. Zabójstwo eutanatyczne (art. 150) i pomoc do samobójstwa (art. 151) ............................................................................................... 571 3. Nielegalna aborcja (art. 152–154) ...................................................................... 573 4. Bójka lub pobicie (art. 158 i 159) ....................................................................... 576 5. Typizacje, których skutkiem jest narażenie na niebezpieczeństwo (art. 160 i 161), oraz przestępstwo nieudzielenia pomocy (art. 162) ............. 578 Rozdział V Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu i bezpieczeństwu w komunikacji .............................................................................................................. 581 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 581 2. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu ............................ 582 2.1. Sprowadzenie niebezpiecznego zdarzenia (art. 163) ............................... 583 2.2. Sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa (art. 164) ................ 583 2.3. Sprowadzenie innego niebezpieczeństwa powszechnego (art. 165)...... 584 2.4. Porwanie środka transportu (art. 166) ...................................................... 584 2.5. Karalność przygotowania (art. 168) ........................................................... 585 2.6. Czynny żal (art. 169) .................................................................................... 586 3. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji ............................. 586 3.1. Katastrofa komunikacyjna (art. 173) ......................................................... 586 3.2. Wypadek w komunikacji (art. 177) ............................................................ 587 3.3. Prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości (art. 178a) ....................... 590 Rozdział VI Przestępstwa przeciwko środowisku ....................................................................... 593 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 593 2. Powodowanie zniszczenia w przyrodzie (art. 181) ......................................... 595 3. Zanieczyszczenie środowiska (art. 182) ........................................................... 596 4. Nieodpowiednie postępowanie z odpadami (art. 183) ................................... 596 5. Niewłaściwe postępowanie z materiałami promieniotwórczymi (art. 184) 597 Rozdział VII Przestępstwa przeciwko różnym aspektom wolności .......................................... 599 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 599 2. Pozbawienie wolności (art. 189) ........................................................................ 603 3. Handel ludźmi (art. 189a) ................................................................................... 605 4. Groźba karalna (art. 190) ................................................................................... 605 5. Uporczywe nękanie (art. 190a) .......................................................................... 607 6. Zmuszanie (art. 191) ............................................................................................ 608 7. Bezprawne utrwalanie lub rozpowszechnianie wizerunku intymnego (art. 191a) .............................................................................................................. 610 8. Zmuszanie do zawarcia małżeństwa lub nakłanianie do opuszczenia kraju w celu zmuszenia do zawarcia małżeństwa (art. 191b) ........................ 611 9. Zabieg leczniczy bez zgody pacjenta (art. 192) ................................................ 612 10. Naruszenie miru domowego (art. 193 § 1) ....................................................... 613 11. Dyskryminacja ze względu na wyznanie lub bezwyznaniowość (art. 194) ..... 613 12. Przeszkadzanie aktom religijnym (art. 195) .................................................... 614 13. Obraza uczuć religijnych (art. 196) ................................................................... 615 14. Zgwałcenie ............................................................................................................ 617 15. Seksualne wykorzystanie osoby bezradnej (art. 198) ..................................... 619 16. Seksualne wykorzystanie zależności lub zaufania (art. 199) ......................... 620 17. Obcowanie płciowe z małoletnim i przestępstwa związane z pedofilią (art. 200–200b) ..................................................................................................... 621 18. Kazirodztwo (art. 201) ........................................................................................ 624 19. Pornografia (art. 202) .......................................................................................... 625 20. Przestępstwa związane z prostytucją (art. 203 i 204) ..................................... 626 Rozdział VIII Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece .............................................................. 629 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 629 2. Znęcanie się (art. 207) ......................................................................................... 630 3. Niealimentacja (art. 209) .................................................................................... 631 Rozdział IX Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej ......................................... 635 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 635 2. Zniesławienie – pomówienie (art. 212)............................................................. 636 3. Kontratyp dopuszczalnej krytyki (art. 213)..................................................... 637 4. Zniewaga (art. 216) .............................................................................................. 639 5. Naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217) .................................................. 640 Rozdział X Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową ......... 643 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 643 2. Złośliwe lub uporczywe naruszanie praw pracowniczych (art. 218) ............ 644 3. Naruszenie obowiązków w zakresie bhp (art. 220) ........................................ 646 Rozdział XI Przestępstwa przeciwko działalności instytucji państwowych i samorządowych.......................................................................................................... 649 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 649 2. Ochrona funkcjonariuszy publicznych ............................................................ 651 2.1. Naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza lub osoby przybranej mu do pomocy (art. 222) ......................................................... 652 2.2. Zniewaga funkcjonariusza publicznego (art. 226) .................................. 653 2.3. Czynna napaść na funkcjonariusza publicznego (art. 223).................... 653 2.4. Wymuszenie (art. 224) ................................................................................. 654 3. Przestępstwa o charakterze korupcyjnym ....................................................... 655 3.1. Łapownictwo bierne i czynne (art. 228 i 229) .......................................... 655 3.1.1. Łapownictwo bierne .......................................................................... 655 3.1.2. Łapownictwo czynne ........................................................................ 659 3.2. Przestępstwa płatnej protekcji (art. 230–230a) ........................................ 660 4. Przestępstwo przywłaszczenia funkcji (art. 227) i przestępstwo przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez funkcjonariusza publicznego (art. 231) .................................................. 661 4.1. Przywłaszczenie funkcji .............................................................................. 661 4.2. Przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązku przez funkcjonariusza publicznego ...................................................................... 662 Rozdział XII Przestępstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwości ......................................... 665 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 665 2. Przemoc lub groźba względem sądu (art. 232) ................................................ 666 3. Znęcanie się w celu uzyskania wypowiedzi o określonej treści (art. 246) ................................................................................................................ 668 4. Fałszywe zeznania (art. 233) .............................................................................. 669 5. Publiczne rozpowszechnianie wiadomości z postępowania przygotowawczego (art. 241) .............................................................................. 670 6. Naruszenie zakazu sądowego (art. 244) ........................................................... 671 7. Znęcanie się nad osobą pozbawioną wolności (art. 247) ............................... 672 Rozdział XIII Przestępstwa przeciwko porządkowi publicznemu .............................................. 675 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 675 2. Wzięcie zakładnika (art. 252) ............................................................................ 675 3. Udział w zbiegowisku (art. 254) ........................................................................ 676 4. Propagowanie nazizmu, komunizmu, faszyzmu lub innego ustroju totalitarnego (art. 256) ........................................................................................ 677 5. Udział w grupie lub związku przestępczym (art. 258) ................................... 678 6. Nielegalny wyrób i handel bronią palną oraz amunicją, nielegalne ich posiadanie (art. 263) ............................................................................................ 681 7. Nielegalne przekroczenie granicy (art. 264 § 2), nielegalne organizowanie wbrew przepisom innym osobom przekraczania granicy Rzeczypospolitej Polskiej (art. 264 § 3), organizowanie przekraczania wbrew przepisom granic innego państwa (art. 264 § 4), umożliwianie lub ułatwianie innej osobie wbrew przepisom pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 264a § 1) .......................................................... 682 Rozdział XIV Przestępstwa przeciwko ochronie informacji ........................................................ 685 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 685 2. Przestępstwo ujawnienia lub wykorzystania informacji niejawnych (art. 265) ................................................................................................................ 686 3. Przestępstwo ujawnienia informacji uzyskanych w związku z pełnioną funkcją (art. 266) ................................................................................................. 687 4. Przestępstwo nielegalnego uzyskania informacji (art. 267) .......................... 689 5. Przestępstwo niszczenia informacji (art. 268)................................................. 689 6. Przestępstwo niszczenia danych informatycznych (art. 268a i 269) ............ 690 7. Przestępstwo zakłócania pracy systemu komputerowego (art. 269a) .......... 691 8. Wytwarzanie urządzeń i oprogramowania do przestępstw komputerowych i obrót nimi (art. 269b) .......................................................... 692 Rozdział XV Przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów ........................................ 695 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 695 2. Fałsz materialny dokumentu (art. 270 § 1) ...................................................... 697 3. Fałszerstwo faktur (art. 270a) ............................................................................ 698 4. Fałsz intelektualny dokumentu (art. 271) ........................................................ 700 5. Podanie w fakturze nieprawdy (art. 271a) ....................................................... 701 6. Wyłudzenie podstępem poświadczenia nieprawdy (art. 272)....................... 702 7. Używanie dokumentu poświadczającego nieprawdę (art. 273) .................... 702 8. Zbycie dokumentu tożsamości (art. 274) ......................................................... 703 9. Posługiwanie się cudzym dokumentem (art. 275 § 1), bezprawny transfer za granicę dokumentu stwierdzającego tożsamość innej osoby (art. 275 § 2) .......................................................................................................... 703 10. Bezprawne niszczenie dokumentów (art. 276) ................................................ 704 11. Niszczenie, usuwanie znaków granicznych (art. 277) .................................... 704 12. Fałszowanie faktur ze znaczną kwotą należności (art. 277a) ........................ 705 13. Wysokość grzywny w razie skazania za fałszowanie faktur (art. 277b) ...... 705 14. Nadzwyczajne złagodzenie kary lub odstąpienie od wymierzenia kary wobec sprawcy przestępstwa fałszowania faktur (art. 277c i 277d) ............. 706 Rozdział XVI Przestępstwa przeciwko mieniu ............................................................................... 707 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 707 2. Kradzież ................................................................................................................ 711 3. Typy zmodyfikowane kradzieży ........................................................................ 713 4. Kradzież rozbójnicza i wymuszenie rozbójnicze ............................................ 714 5. Przywłaszczenie ................................................................................................... 715 6. Oszustwo ............................................................................................................... 716 7. Zniszczenie mienia .............................................................................................. 717 8. Paserstwo .............................................................................................................. 718 Rozdział XVII Przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu .............................................. 721 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 721 2. Nadużycie zaufania (art. 296) ............................................................................ 724 3. Oszustwo finansowe (art. 297) .......................................................................... 728 4. Pranie brudnych pieniędzy (art. 299) ............................................................... 731 5. Naruszenie interesów majątkowych uczestników obrotu gospodarczego przez nierzetelną dokumentację (art. 303) ....................................................... 733 Rozdział XVIII Przestępstwa przeciwko obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi ...... 737 1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 737 2. Fałszerstwo środków płatniczych (art. 310) ..................................................... 738 3. Oszustwo kapitałowe (art. 311) .......................................................................... 741 4. Fałszerstwo znaków i narzędzi (art. 313–315) ................................................. 742 Część piąta WYBRANE ZAGADNIENIA CZĘŚCI WOJSKOWEJ KODEKSU KARNEGO Rozdział I Prawo karne wojskowe – uwagi ogólne ................................................................... 747 1. Pojęcie oraz istota sił zbrojnych ......................................................................... 747 2. Pojęcie oraz istota prawa wojskowego .............................................................. 748 3. Pojęcie oraz istota dyscypliny wojskowej ......................................................... 749 4. Pojęcie, funkcje oraz systematyka prawa karnego wojskowego ................... 750 4.1. Pojęcie i funkcje prawa karnego wojskowego .......................................... 750 4.2. Systematyka prawa karnego wojskowego ................................................. 751 Rozdział II Przestępstwo wojskowe ............................................................................................... 753 1. Pojęcie przestępstwa wojskowego ..................................................................... 753 2. Podmiot przestępstw wojskowych .................................................................... 754 3. Przedmiot ochrony przestępstw wojskowych ................................................. 755 4. Zakres terytorialny odpowiedzialności za przestępstwo wojskowe ............ 756 Rozdział III Rozkaz oraz ostateczna potrzeba w prawie karnym wojskowym ...................... 757 1. Istota rozkazu ....................................................................................................... 757 2. Odpowiedzialność żołnierza za wydanie oraz wykonanie rozkazu przestępnego ......................................................................................................... 758 2.1. Teorie związania żołnierza rozkazem ....................................................... 758 2.2. Okoliczność wyłączająca winę z art. 318 k.k. oraz odmowa wykonania rozkazu ...................................................................................... 759 3. Kontratyp ostatecznej potrzeby w wojskowym prawie karnym................... 762 Rozdział IV Kary oraz środki karne w prawie karnym wojskowym ....................................... 765 1. Kara aresztu wojskowego ................................................................................... 765 2. Kara ograniczenia wolności ............................................................................... 766 3. Środki karne w prawie karnym wojskowym ................................................... 767 4. Wybrane różnice w wykonywaniu kar i innych środków penalnych w prawie karnym wojskowym ........................................................................... 768 Rozdział V Odpowiednie stosowanie wybranych przepisów części wojskowej Kodeksu karnego w innych służbach mundurowych ............................................................ 771 Aneks .............................................................................................................................. 775 I. Algorytm rozwiązywania kazusu................................................................... 775 II. Kazus przekrojowy ........................................................................................... 777 III. Test z prawa karnego ........................................................................................ 779 Skorowidz ...................................................................................................................... 785 O autorach ..................................................................................................................... 799