Problematyka przekładu filozoficznego
Problematyka przekładu filozoficznego to publikacja, w której tłumaczenie filozoficzne rozpatrywane jest jako odrębny problem translatoryki. Barbara Brzezicka przedstawia teksty teoretyczne, krytyczne i analityczne na temat tłumaczenia filozoficznego i podejmuje próbę wpisania go w różnego rodzaju typologie przekładu. Punktem wyjścia do ukucia własnej krytycznej teorii przekładu filozoficznego oraz opracowania dla niego norm i wytycznych jest rzetelny przegląd tekstów teoretycznych, krytycznych i analitycznych na temat tłumaczenia filozofii. Autorka wykorzystała teksty źródłowe w językach polskim, angielskim, francuskim i hiszpańskim, co pozwoliło jej na analizę dobrych i złych praktyk translatorskich stosowanych na całym świecie oraz na uściślenie teorii przekładu filozoficznego i ukazanie specyfiki filozofii Derridy z punktu widzenia translatoryki. Problematykę przekładu filozoficznego można potraktować jako model nowego warsztatu tłumacza wysoko teoretycznych tekstów humanistycznych.
Książkę Barbary Brzezickiej powinni przeczytać zarówno tłumacze i teoretycy przekładu, jak i czytelnicy, którzy pragną pogłębić swoje rozumienie tłumaczonych tekstów filozoficznych. Na jej lekturze skorzystają również odbiorcy chcący lepiej zrozumieć dzieła Jacques’a Derridy.
Ze względów dydaktycznych na książkę powinni zwrócić szczególną uwagę studenci filozofii, kulturoznawstwa, filologii, neofilologii, lingwistyki stosowanej i translatoryki.
Wstęp 9
1. Tekst filozoficzny w perspektywie przekładoznawczej 13
1.1. Tekst filozoficzny a typologie przekładów 14
1.1.1. Funkcje tekstu 16
1.1.2. Cel retoryczny 18
1.1.3. Stopień specjalizacji 18
1.1.4. Treść przedmiotowa 19
1.2. Tekst filozoficzny w świetle wybranych teorii przekładu 20
1.2.1. Friedrich Schleiermacher 21
1.2.2. Eugene A. Nida 22
1.2.3. Hermeneutyka 23
1.2.4. Etyka przekładu 25
1.2.5. Przekład wyobcowujący – Antoine Berman i Lawrence Venuti 28
1.2.6. Jean-René Ladmiral 31
1.2.7. Poetyka tłumaczenia – Henri Meschonnic 32
1.2.8. Jacques Derrida o przekładzie 34
1.3. Przekład tekstu naukowego 37
1.3.1. Terminologia i styl 40
1.3.2. Intertekstualność 42
1.3.3. Obudowa tekstu naukowego 45
2. Specyfika przekładu filozoficznego 49
2.1. Terminologia filozoficzna 53
2.1.1. Rola języków klasycznych 56
2.1.2. Wyrazy języka potocznego 61
2.1.3. Pozorna ekwiwalencja 63
2.1.4. Synonimia i wieloznaczność 67
2.1.5. Udomowienie czy wyobcowanie 71
2.1.6. Odniesienie do języków trzecich 75
2.2. Styl 78
2.3. Tłumacz jako interpretator 81
2.4. Kontekst kulturowy 85
2.4.1. Realia społeczno-polityczne 85
2.4.2. Ewolucja przekładów filozoficznych: ponowne tłumaczenia 88
2.5. Wybór strategii uzależniony od tekstu i filozofa 96
2.6. Styl Jacques’a Derridy 100
2.7. Podsumowanie części teoretycznej 106
3. Wyzwanie translatorskie La différance: mikrostudium przekładu 111
3.1. Tytuł 113
3.2. Terminologia 123
3.2.1. Ogólna terminologia filozoficzna 123
3.2.2. Terminy innych filozofów 128
3.2.3. Terminologia Derridiańska 133
3.2.4. Gry słów 141
3.3. Intertekstualność 144
3.4. Problemy językowe 148
3.4.1. Problemy gramatyczne 148
3.4.2. Problemy leksykalne 151
3.4.3. Pominięcia 154
3.4.4. Styl 156
3.5. Podsumowanie 157
4. Terminologia Jacques’a Derridy 159
4.1. Metodologia bazy terminologicznej 160
4.2. Przykłady problemów terminologicznych 163
4.3. Gry słów 165
4.3.1. Pominięcie gry słów w tekście docelowym 166
4.3.2. Przeniesienie gry słów na grunt języka polskiego ze zmianą znaczenia 170
4.3.3. Przeniesienie gry słów z wykorzystaniem zasobów języka docelowego 178
4.3.4. Przytoczenie gry słów w oryginalnym brzmieniu 184
4.3.5. Neologia w języku docelowym 188
4.3.6. Błędne tłumaczenie 190
4.4. Podsumowanie 193
5. Strategie polskich tłumaczy Jacques’a Derridy 195
5.1. Lata 1975–1989 196
5.1.1. Joanna Skoczylas, 1975–1978 196
5.1.2. Wiktoria Krzemień, 1986 198
5.1.3. Stanisław Cichowicz, 1988 199
5.1.4. Tadeusz Komendant, 1988 200
5.2. Bogdan Banasiak, 1988–2012 201
5.3. Lata dziewięćdziesiąte XX wieku 207
5.3.1. Krzysztof Matuszewski, 1992 207
5.3.2. Paweł Pieniążek, 1992 208
5.3.3. Agnieszka Drop, 1993 208
5.3.4. Bożena Shallcross, 1993 210
5.3.5. Jakub M. Godzimirski, 1994 210
5.3.6. Waleria Szydłowska, 1993–2000 211
5.3.7. Arkadiusz Rączka, 1995 215
5.3.8. Maria Gołębiewska, 1996–1999 216
5.3.9. Jacek Gutorow i Joanna Tarnowska, 1997 218
5.3.10. Uta Hrehorowicz, 1997 218
5.3.11. Michał Paweł Markowski, 1997–2000 220
5.3.12. Krzysztof Jarosz, 1997 223
5.3.13. Andrzej Siemek, 1998 224
5.3.14. Piotr Mrówczyński, 1999 225
5.3.15. Anna Wasilewska, 1999 226
5.4. Lata 2000–2010 227
5.4.1. Adam Dziadek, 2000–2010 228
5.4.2. Adam Wodnicki, 2001 231
5.4.3. Janusz Margański, 2002 231
5.4.4. Joanna Latkiewicz i Jacek Migasiński, 2002 232
5.4.5. Małgorzata Kwietniewska, 2002–2003 233
5.4.6. Krzysztof Kłosiński, 2004 236
5.4.7. Paweł Mościcki, 2004–2006 237
5.4.8. Katarzyna Liszka i Michalina Pawlikowska, 2005 238
5.4.9. Małgorzata Kowalska, 2006 239
5.5. Po roku 2010 240
5.5.1. Tomasz Swoboda, 2011 240
5.5.2. Kajetan Maria Jaksender, 2014 241
5.5.3. Barbara Brzezicka, 2015–2017 243
5.5.4. Tomasz Załuski, 2016–2017 245
5.5.5. Andrzej Wajs, 2017 247
5.6. Podsumowanie 248
Aneks. Wybór terminów Jacques’a Derridy 255
Bibliografia podmiotowa 397
Bibliografia przedmiotowa 403
Indeks nazwisk 411
Summary/Résumé 419
