Konsulat Rzeczypospolitej Polskiej w Szczecinie w latach 1925-1939. Powstanie i działalność

• Druk: Słupsk, 2001
• Autor: Wojciech Skóra
• Wydawca: Uniwersytet Pomorski w Słupsku

Konsulat polski w Szczecinie rozpoczął swą działalność dopiero w 1925 r. Była to ostatnia placówka konsularna uruchomiona przez Rzeczpospolitą w Niemczech. Fakt ten może budzić zdziwienie, ponieważ powodów do uruchomienia odrębnej placówki obejmującej pruską prowincję Pomorze było dużo. Szczecin był głównym portem dla zachodniej Polski i groźnym konkurentem zarówno dla Gdańska, jak i budowanej Gdyni. Rokrocznie przebywało na terenie prowincji pomorskiej ponad 20 tys. robotników sezonowych z Polski, którzy jako ludzie niewykształceni wymagali szczególnej opieki. Na tych terenach mieszkało też około 7-8 tys. obywateli niemieckich polskiego pochodzenia, co biorąc pod uwagę bliską granicę z Polską nabierało szczególnego znaczenia. Pomorze Zachodnie było prowincją o przewadze sił nacjonalistyczno-prawicowych, a co za tym idzie - przeważały tam nastroje zdecydowanie wrogie Polsce. Nie było natomiast żadnej polskiej placówki mogącej oddziaływać propagandowo na miejscową społeczność. Z militarnego punktu widzenia (a więc i wywiadowczego) prowincja pomorska była bardzo ważnym terytorium w przewidywanym polsko-niemieckim konflikcie. Niemal w żadnej części Rzeszy nie kumulowało się aż tyle przyczyn uzasadniających powstanie konsulatu.
Pomimo że konsulat szczeciński nie należał do największych polskich placówek w Niemczech, zasługuje na uwagę z powodu swej uniwersalności. Urzędnicy polscy w Szczecinie spotykali się z tak różnorodnym splotem problemów, że działalność tej placówki można uważać za reprezentatywną dla wszystkich ówczesnych polskich konsulatów w Niemczech. Placówka szczecińska wypełniała wszystkie wymienione wyżej zadania stawiane polskim urzędom konsularnym. Pozostałe urzędy były zwykle skupione na jednej dziedzinie, np. konsulat w Hamburgu na sprawach gospodarczo-morskich, a konsulaty w Prusach Wschodnich na polskim ruchu narodowym. Owa uniwersalność placówki szczecińskiej nabiera szczególnego znaczenia również ze względu na zniszczenie większości akt polskich konsulatów w Niemczech okresu dwudziestolecia międzywojennego. Duże zespoły dokumentów zachowały się tylko z placówek w Opolu, Berlinie i właśnie ze Szczecina15. Pozostałe przetrwały drugą wojnę światową w stanie szczątkowym. Odpowiedź na pytanie: jakie były cele, metody i efekty działalności polskiego konsulatu w Szczecinie, stanowi w dużej mierze odpowiedź na takie samo pytanie, lecz dotyczące sieci wszystkich polskich konsulatów w Niemczech.
Opracowanie niniejsze przedstawia główne aspekty działalności Konsulatu RP w Szczecinie w latach 1925-1939. Rzeczywista działalność tego urzędu rozpoczęła się w połowie lutego 1925 r. Pomimo że ta data stanowi cezurę początkową pracy, to w poszukiwaniu genezy konsulatu należy cofnąć się o niemal 4 lata, do roku 1921. Wtedy rozpoczęły się starania o uruchomienie polskiej placówki w Szczecinie, zakończone formalnym aktem jej powołania 24 lipca 1922 r. Cezurę końcową stanowi dzień wybuchu drugiej wojny światowej, kiedy to personel konsulatu został internowany przez władze niemieckie. Akt ten zakończył działalność szczecińskiej placówki. Ramy terytorialne pracy wyznacza okręg kompetencyjny Konsulatu RP w Szczecinie, którym w latach 1922-1938 była pruska prowincja Pomorze (Provinz Pommern), rozciągająca się od Lęborka aż po Rugię, wzdłuż południowego wybrzeża Bałtyku (fragment Wstępu).

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Historia i archeologia
• ISBN: 83-88731-15-7
• Liczba stron: 298

Wykaz ważniejszych skrótów użytych w tekście  5

Wstęp     7

Rozdział I: Rozwój organizacyjny konsulatu w latach 1922-1939  19
1. Trudności związane z uruchomieniem polskiej placówki w Szczecinie w latach 1921-1925    19
2. Rozwój struktury urzędowej konsulatu   27
3. Pracownicy konsulatu   31
4. Ewolucja budżetu konsulatu   42
5. Stosunki z władzami i społeczeństwem niemieckim  45
6. Likwidacja konsulatu w 1939 roku   58

Rozdział II: Opieka nad polskimi robotnikami rolnymi  63
1. Polscy robotnicy rolni na Pomorzu Zachodnim  63
2. Duszpasterstwo    68
3. Działania w dziedzinie ochrony pracy   83
4. Opieka nad organizacjami polskimi   94
5. Opieka socjalna    99
6. Opieka kulturalna i oświatowa   103
7. Walka z infiltracją komunistyczną   109

Rozdział III: Konsulat wobec polskiej mniejszości narodowej  116
1. Placówki MSZ wobec Polonii   116
2. Skupiska Polonii w prowincji pomorskiej  121
2.1. Polonia w Szczecinie   121
2.2. Ludność kaszubska powiatów bytowskiego i lęborskiego 124
3. Działalność na rzecz rozwoju życia organizacyjnego Polonii szczecińskiej 128
4. Działalność w zakresie opieki duszpasterskiej nad Polonią szczecińską 140
5. Organizacja oświaty i opieki nad dziećmi polskimi w Szczecinie 145
6. Organizacja uroczystości narodowych i towarzyskich w Szczecinie 152
7. Konsulat wobec Żydów pochodzących z Polski  157
8. Działalność konsulatu wobec ludności kaszubskiej powiatów bytowskiego i lęborskiego    164

Rozdział IV: Działalność prasowa i propagandowa  170
1. Służby propagandowe MSZ i konsulatu  170
2. Działalność w dziedzinie prasy prowincji  175
3. Pozaprasowa propaganda wobec Niemców  184
4. Obserwacja pozaprasowej propagandy niemieckiej  190
5. Propaganda wobec Polski   196

Rozdział V: Działania w zakresie spraw gospodarczych  201
1. Zadania gospodarcze konsulatów   201
2. Działalność sprawozdawcza   203
3. Działalność informacyjna   205
4. Sprawy portu szczecińskiego   207

Rozdział VI: Działalność paszportowa i wizowa  222
1. Sprawy obywatelstwa i paszportowe   222
2. Sprawy wizowe    224

Rozdział VII: Działalność wywiadowcza prowadzona za pośrednictwem konsulatu 231
1. Placówki MSZ a Oddział II Sztabu Głównego  231
2. Współpraca z wywiadem – pierwszy epizod  233
3. Instalacja placówki „Bombaj” w konsulacie  236
4. Działalność w zakresie wywiadu obserwacyjno-informacyjnego 239
5. Działalność wywiadu agenturalnego   241
6. Miejsce placówki wywiadu w strukturze konsulatu  252
7. Likwidacja placówki „Bombaj”   255

Zakończenie    258
Zusammenfassung    263
Aneks     266
Bibliografia    273
Indeks miejscowości    284
Indeks nazwisk    287