Kultura reformacji i reformowanie w kulturze
Już od czasów Maxa Webera w refleksji naukowej i filozoficznej pojawiała się myśl, że reformacja to nie tylko zjawisko historyczne, ale nade wszystko społeczno-kulturowe. Kojarzą się z nią m.in.: indywidualizm, doświadczeniowość, nowoczesność, innowacja, aktywizm, asceza w świecie, kreatywność, samorefleksja, komunitarianizm, oszczędność, rozwój rachunkowości, krytycyzm, kapitalizm, kultura pisma i druku, odczarowanie, sekularyzacja. To jedynie kilka przykładów zjawisk i wartości wiążących się nierozłącznie z szeroko rozumianą reformacją w kulturze. Samo istnienie reformacji owocuje historycznie pojęciem tolerancji i szacunku dla różnorodności, choć droga do tych wartości nie jest łatwa i bezbolesna.
W dniach 22–24 maja 2017 roku odbyła się w Uniwersytecie Łódzkim i Akademii Muzycznej im. Bacewiczów w Łodzi interdyscyplinarna konferencja ze specjalnymi gośćmi z całego świata. W Łodzi obradowali m.in.: Rita Süssmuth (Niemcy), prof. Ian Hazlett (Glasgow, Szkocja), prof. lnes Murzaku (New Jersey, USA), prof. Ivo Pospíšil (Brno, Czechy), prof. Cora Dietl (Giessen, Niemcy), prof. Hans-Jürgen Bömelburg (Giessen, Niemcy).
Tom zbiera wybrane aspekty kultury reformacji i reformowania w kulturze. Jest śladem tego, że wielokulturowa Łódź uczciła 500 lat reformacji, która przez dziesięciolecia odcisnęła także swój znaczący ślad w tym mieście.
Wstęp od redakcji 7
KULTURA IDEI 13
Ivo Pospíšil: Reformacja, kontrreformacja i barok w literaturach Europy Zachodniej i Wschodniej 15
Marcin Hintz: Ewangelicyzm wobec wyzwań ponowoczesności 31
Tadeusz Sznajderski: Myśl reformacji – wstęp do oświecenia 45
Anna Kołos: Sceptycyzm w kulturze reformacji. Zarys problematyki 57
Kamila Żukowska: Wzorce przeżywania pobożności a kultura reformacji 73
Ewelina Drzewiecka: Reformacja, której nie było. Przypadek bułgarski (pojęcia – wpływy – idee) 91
Maria Urbańska-Bożek: Odnowa chrześcijaństwa w perspektywie (para)doksu chwili-wieczności 117
KULTURA PISMA I DŹWIĘKU 133
Tadeusz Sznajderski: Polskie przekłady Biblii w okresie reformacji 135
Krystyna Szelągowska: Niezwykły klejnot wiary, czyli o duchowej bliskości pietyzmu i oświecenia. Na przykładzie poezji religijnej Hansa Adolpha Brorsona (1694–1764) 153
Anna Kurska: Mickiewicz i „duch luterski” 171
Sławomir Jacek Żurek: Między ewangelicką etyką indywidualną a społeczną. O nowej biografii Jerzego Pilcha 185
Jerzy Wiśniewski: Julia Hartwig słucha dzieł luterańskich kompozytorów. O wierszach: Kantata Schütza i Kantata Bacha 197
Małgorzata Ziółek-Sowińska: Apokalipsa i wojna secesyjna w poezji religijnych pieśni niewolniczych 213
Józef Majewski: Musikalisches Opfer, czyli Bach kontra Fryderyk Wielki i oświecenie 229
HISTORIA 245
Krzysztof Obremski: Punkt zapalny tumultu toruńskiego 1724 roku i monologowy dialog historyków: Woldemar Gastpary – Stanisław Salmonowicz 247
Beata Szczepańska: Działalność społeczna, oświatowa i kulturalna Parafii Ewangelicko-Reformowanej w Łodzi do 1939 roku 265
