Komunikacja, kultura i działanie
Książka
Komunikacja, kultura i działanie, której autorem jest Andrzej Zaporowski poświęcona jest relacyjnemu ujęciu wspomnianym w tytule trzem kategoriom. Będąc owocem dziesięcioletnich wykładów dla studentów kulturoznawstwa nie jest jedynie pomyślana jako podręcznik, ale studium przybliżające rozumienie działania jako szczególnego zdarzenia, któremu można przypisać dwie własności – komunikacyjną i kulturową – jednocześnie. W
Komunikacji, kulturze i działaniu autor odwołuje się do szeregu świadectw – koncepcji badawczych – wybranych lecz kluczowych postaci, z których wszyscy czynili centralnym punktem swych dociekań działanie, choć skupiali się bardziej na pierwszej lub ostatniej ze wspomnianych własności. Przedstawiając stanowiska Arystotelesa, Edwarda B. Tylora, Ludwiga Wittgensteina, Edwarda Halla, Donalda Davidsona, Bronisława Malinowskiego, Clifforda Geertza i Jerzego Kmity autor książki odnosi ich stanowiska wzajemnie do siebie postulując, że w rzeczywistości w każdym z nich da się wyłuskać wspomniany podwójny charakter działania. Rozpoczynając od zagadnień terminologicznych i historycznych analizuje wybrane koncepcje komunikacji i kultury, aby zakończyć propozycją ujęcia działania nieodruchowego jako złożonego, dwuwymiarowego, zdarzenia świata (fizykalnego a zarazem społecznego). Tym samym autor ujmuje człowieka – zwierzę komunikacyjne i kulturowe – jako możliwie elastyczny i kreatywny podmiot szeregu interakcji, nie zaś bierny i odtwórczy przedmiot szeregu manipulacji. Według prof. Eugeniusza Wilka książka „jest z pewnością, pod względem omawianych kolejno tematów oraz przywoływanych koncepcji, spójnym i inspirującym wywodem autorskim na temat tytułowych kategorii poznawczych.” Z kolei według prof. Andrzeja Radomskiego „to solidne i wszechstronne dzieło, które zasługuje na uwagę czytelników zainteresowanych zagadnieniami związanymi z kulturą, komunikacją i zrozumieniem ludzkiego sprawstwa”. Książka przeznaczona jest dla studentów, w tym doktorantów, i wszystkich osób zainteresowanych wzajemnymi związkami tytułowych kategorii, zarówno kulturoznawców, filozofów i antropologów, jak i przedstawicieli szeroko rozumianych nauk humanistycznych i społecznych. W tym kontekście warto podkreślić walor poznawczy, w tym krytyczny, książki tak istotny dla prowadzenia praktyki badawczej i edukacyjnej.
Przedmowa XIII
Podziękowania XV
ROZDZIAŁ 1. Wprowadzenie do motywacji i emocji 1
Znaczenie motywacji 1
Przejść do działania 2
Cel psychologii motywacji 4
Motywacja jako przewidywanie przyszłości 5
Motywacja jako podróż 9
Podsumowanie sekcji 11
Źródła motywacji 12
Źródła wewnętrzne 12
Źródła zewnętrzne 14
Motywacja wewnętrzna i zewnętrzna się łączą 16
Przeszłość jako źródło motywacji 20
Zakres motywacji 22
Podsumowanie sekcji 23
Słowniczek 25
Piśmiennictwo 27
ROZDZIAŁ 2. Ewolucyjni poprzednicy motywacji 29
Ewolucyjna perspektywa motywacji 29
Historia ewolucyjna i historia osobista 30
Psychologia ewolucyjna 32
Podsumowanie sekcji 34
Uniwersalne motywy w sferze związków i seksu 35
Motywacja do związków 35
Hipoteza dobrych genów 36
Długoterminowy wybór partnera 41
Teoria biospołeczna 42
Ochrona relacji 45
Subtelne ewolucyjne niedopasowanie smartfonów 47
Podsumowanie sekcji 50
Strach, preferencje żywieniowe i muzyka jako motywy uniwersalne 51
Strach jako motyw uniwersalny 51
Preferencje i upodobanie do pokarmów 54
Uniwersalny urok muzyki 56
Podsumowanie sekcji 58
Słowniczek 59
Piśmiennictwo 61
ROZDZIAŁ 3. Uzależnienia i zachowania towarzyszące uzależnieniom 65
Narkotyki i uzależnienia 65
Aspekty uzależnienia 66
Specyfika uzależnienia od narkotyków 68
Od eksperymentowania do uzależnienia 70
Podsumowanie sekcji 75
Proces uzależnienia 75
Psychologiczne teorie uzależnienia od substancji psychoaktywnych 76
Mózgowe korelaty uzależnień 79
Utrata samokontroli 82
Rola środowiska w uzależnieniu: warunkowanie 82
Zdarzenia, które prowadzą do nawrotu 84
Poznanie i uzależnienie 87
Podsumowanie sekcji 88
Uzależnienia behawioralne 89
Patologiczny hazard 89
Gry internetowe 91
Uzależnienie od Internetu 93
Uzależnienie od ćwiczeń fizycznych 94
Objawy uzależnienia od ćwiczeń 95
Podsumowanie sekcji 96
Słowniczek 97
Piśmiennictwo 100
ROZDZIAŁ 4. Homeostaza: temperatura, pragnienie, głód i jedzenie 105
Wewnętrzne czynniki regulacji organizmu 105
Homeostaza i allostaza 106
Homeostaza w termoregulacji i gospodarce płynowej 109
Siła motywacji głodu 110
Homeostaza energetyczna 111
Utrzymanie homeostazy energetycznej 113
Mechanizmy sprzężenia zwrotnego dla sytości 115
Model podwójnego punktu interwencji 117
Podsumowanie sekcji 118
Charakterystyka żywności i jedzenie 119
Reakcje fazy cefalicznej 120
Smakowitość i ilość jedzenia 120
Sytość sensorycznie specyficzna 122
Preferencje żywieniowe 122
Podsumowanie sekcji 126
Charakterystyka osoby i jedzenie 127
Progowa teoria głodu i sytości 127
Zwolnienie z ograniczeń dietetycznych 128
Jadłowstręt psychiczny 130
Podsumowanie sekcji 132
Słowniczek 33
Piśmiennictwo 35
ROZDZIAŁ 5. Zachowanie, pobudzenie i wartościowość afektywna 139
Pobudzenie i poziom wykonania 139
Kategorie pobudzenia 140
Źródła pobudzenia 142
Pobudzenie i zachowanie 143
Podsumowanie sekcji 148
Teorie dotyczące związku poziom wykonania–pobudzenie 149
Model katastrofy 149
Lęk wpływa na przetwarzanie poznawcze i zachowanie 151
Podsumowanie sekcji 154
Pobudzenie i wartościowość afektywna 155
Zmienność wartościowości afektywnej 155
Nowość bodźca, złożoność i wartościowość afektywna 158
Nowość i niezgodność w muzyce i humorze 164
Przyjemność muzyki 164
Podsumowanie sekcji 168
Słowniczek 69
Piśmiennictwo 71
ROZDZIAŁ 6. Stres, radzenie sobie i zdrowie 175
Związek między wydarzeniami życiowymi a stresem 175
Wymagania, radzenie sobie i stres 176
Charakterystyka stresorów 176
Przewidywalność i kontrolowalność stresorów 178
Charakterystyka stresu 179
Od zmian życiowych do stresorów 184
Stresory różnią się pod względem akumulacji, siły i czasu trwania 185
Podsumowanie sekcji 193
Stresory wpływają na organizm 195
Zaburzenia psychosomatyczne 195
Zachowanie chorobowe 198
Podsumowanie sekcji 198
Zmienne moderujące wpływ wydarzeń życiowych 199
Ocena i radzenie sobie z wydarzeniami życiowymi i stresem 199
Kontrolowalność stresora 203
Informacja zwrotna 206
Podsumowanie sekcji 206
Słowniczek 207
Piśmiennictwo 209
ROZDZIAŁ 7. Psychologiczne potrzeby i motywy 213
Popędy i potrzeby jako wewnętrzne źródła motywacji 213
Potrzeby fizjologiczne i potrzeby psychologiczne 214
Motywująca rola potrzeb psychologicznych 217
Charakterystyka potrzeb psychologicznych 218
Jak wykazać, że potrzeby psychologiczne motywują zachowanie? 221
Związek między potrzebami a zachowaniem 223
Podsumowanie sekcji 224
Dwie główne teorie potrzeb psychologicznych 225
Zaktualizowana hierarchia potrzeb Maslowa 225
Teoria autodeterminacji 227
Potrzeba afiliacji/przynależności jako motywacja zachowań 230
Podsumowanie sekcji 232
Wybrane potrzeby psychologiczne 233
Potrzeba poczucia własnej wartości 233
Potrzeba osiągnięć 236
Potrzeba domknięcia i potrzeba poznania 237
Potrzeba władzy 239
Potrzeba znaczenia 240
Podsumowanie sekcji 243
Słowniczek 243
Piśmiennictwo 246
ROZDZIAŁ 8. Osobowość i motywacja 249
Problem różnic indywidualnych 249
Cechy osobowości związane z motywacją 250
Cechy osobowości jako kategorie lub przyczyny zachowań 250
Cechy osobowości jako kategorie zrozumienia motywacji 251
Biologia cech osobowości 253
Podsumowanie sekcji 257
Cechy osobowości Wielkiej Piątki wpływają na motywację 258
Cechy osobowości wchodzą w interakcje i korelują ze środowiskiem 258
Wpływ otwartości na doświadczenie na motywację 260
Wpływ ekstrawersji na motywację 261
Wpływ neurotyczności na motywację 265
Wpływ sumienności na motywację 267
Wpływ ugodowości na motywację 267
Cechy Wielkiej Piątki mają trwały wpływ na motywację 268
Podsumowanie sekcji 271
Poszukiwanie doznań, samokontrola i upór wpływają na motywację 272
Wpływ poszukiwania doznań na motywację 272
Wpływ samokontroli na motywację 274
Wpływ uporu na motywację 278
Podsumowanie sekcji 279
Słowniczek 280
Piśmiennictwo 283
ROZDZIAŁ 9. Motywacja zewnętrzna i wewnętrzna 287
Motywacja zewnętrzna i wartość podniety 287
Wzmocnienia i kary a podniety 288
Obiektywna i subiektywna wartość bodźca 288
Podniety pozytywne i negatywne 289
Podsumowanie sekcji 293
Czynniki wpływające na wartość podniety 293
Ilość – nasilenie – intensywność 293
Stany wewnętrzne określają wartość podniety 295
Efekty kontrastu 297
Teoria motywacji temporalnej 301
Podsumowanie sekcji 305
Motywacja wewnętrzna 306
Różnice między motywacją zewnętrzną i wewnętrzną 307
Cel zachowania motywowanego wewnętrznie 308
Interakcja między motywacją zewnętrzną i wewnętrzną 311
Orientacja motywacyjna 313
Podsumowanie sekcji 314
Słowniczek 315
Piśmiennictwo 317
ROZDZIAŁ 10. Motywująca rola celu 319
Źródła celów 319
Od możliwych stanów końcowych do celów 320
Czym są źródła celów i co motywują? 323
Podsumowanie sekcji 327
Charakterystyka celów i oczekiwania 327
Motywujące cechy celów 328
Dyskontowanie wysiłku określa wartość celu 330
Teoria wartości oczekiwanej i teoria oczekiwanej użyteczności 332
Punkt odniesienia 335
Teoria perspektywy 336
Podsumowanie sekcji 337
Zaangażowanie w cel, planowanie i osiągnięcie 337
Zobowiązanie do osiągnięcia celu 338
Planowanie osiągnięcia celu 339
Postęp w kierunku osiągnięcia celu 342
Osiągnięcie celu i porażka 346
Podsumowanie sekcji 349
Słowniczek 350
Piśmiennictwo 352
ROZDZIAŁ 11. Emocje i nastroje 355
Charakterystyka i kategorie emocji 355
Czym jest emocja? 356
Metody odkrywania podstawowych emocji 358
Charakterystyka emocji 363
Intensywność i czas trwania emocji 367
Podsumowanie sekcji 370
Funkcja pobudzenia 371
Teoria Jamesa-Langego 371
Dwuczynnikowa teoria emocji 374
Emocje są konstruowane 377
Teoria pobudzenia Cannona 377
Podsumowanie sekcji 378
Nastroje 379
Różnice między nastrojami a emocjami 379
Pomiar nastrojów 380
Czynniki wpływające na nastrój 380
Zachowania regulujące nastrój 383
Podsumowanie sekcji 386
Słowniczek 387
Piśmiennictwo 389
ROZDZIAŁ 12. Emocje jako motywy 393
Ocena zdarzenia emocjonalnego 393
Sekwencja zdarzenie–ocena–emocja 394
Charakterystyka oceny 397
Podsumowanie sekcji 400
Ekspresje mimiczne są motywowane przez emocje 400
Charakterystyka ludzkiej twarzy 401
Powiązanie ekspresja–uczucie 401
Wrodzony charakter mimicznych ekspresji emocjonalnych 402
Funkcja ekspresji mimicznych 407
Podsumowanie sekcji 410
Motywująca funkcja emocji 412
Emocje jako motywy zachowań 412
Emocje jako motywy aktywności poznawczej 413
Motywacyjny charakter pozytywnych emocji 417
Podsumowanie sekcji 422
Słowniczek 423
Piśmiennictwo 425
Indeks rzeczowy 429
Indeks nazwisk 435
O Autorze 445
