Wolność albo śmierć. Polscy filhelleni i powstanie greckie 1821
Publikacja wyznacza nowe drogi badań nad polskim filhellenizmem, przede wszystkim w dwóch obszarach: ustalenia pełnej wiedzy o Polakach wspierających walki greckie oraz recepcji powstania greckiego w prasie polskiej. Artykuły wybitnych znawców tematu stanowią wprowadzenie do problematyki polskiego filhellenizmu, a także rozwijają zagadnienia związane z odtworzeniem życiorysów polskich uczestników powstania greckiego i z zainteresowaniem Polaków pieśniami nowogreckimi.
Jeden z najważniejszych polskich poetów i myślicieli, Cyprian Norwid, pisał w roku 1875, przypominając zapał, jaki ogarnął przed kilkudziesięciu laty całą Europę: "Starzec, niewiasta i dziecię - ludzie salonów i fabryk - możni i ubodzy - ukształceni i niewiele świadomi - mężowie polityczni, kancelarie i gabinety panujących, tak jak pospolite zbiorowiska... wszystko... zupełnie wszystko, słało Grecji najbezinteresowniejsze uczucia, pieśni, złoto, wyjątkowych ludzi i wolność". (Z Wprowadzenia)
Publikacja ma poniekąd charakter okolicznościowy i stanowi unikalny polski wkład w greckie obchody, przypominając działalność polskich filhellenów na różnych frontach, nie tylko stricte militarnych. [...] Prezentowane teksty odznaczają się rekapitulacyjnym, przeglądowym charakterem, przedstawiając całościowo, a zarazem konkretnie i wyraziście, najważniejsze polskie wątki greckiego powstania. Pięcioro autorów zajmuje się od lat polonikami greckimi, w szeroko pojętym sensie; tutaj w swoich studiach przedstawiają wnioski z konsekwentnie prowadzonych badań, starając się jednak o nowe ujęcie. Z tej racji książka przeznaczona jest w gruncie rzeczy dla szerokiego kręgu czytelników zainteresowanych historią Grecji i relacjami polsko-greckimi, bynajmniej nie dla wąskiej grupy naukowców specjalizujących się w tej problematyce. Sprzyja temu klarowność wywodu, który niejednokrotnie odwołuje się też do faktów i interpretacji rudymentarnych, służyć więc może za znakomite wprowadzenie do tej tematyki dla studentów, nie tylko studentów helleńskich, lecz także innych dyscyplin humanistycznych: historii, filologii, politologii. (Z recenzji prof. Elżbiety Kiślak, Instytut Badań Literackich PAN)
Należy podreślić, że Autorzy i Autorki tomu stanowią grono wybitnych znawców tematu i spod ich piór wyszło już wiele publikacji dotyczących kwestii filhellenizmu i relacji polsko-greckich. Monografi [...], choć nawiązuje do wcześniej prowadzonych badań [...], stanowi osobną i oryginalną naukową całość o bardzo dużej wartości merytorycznej. [...] Pozwala spojrzeć na polskie zaangażowanie w grecką sprawę w kontekście podobnych niemieckich, brytyjskich, francuskich i włoskich wysiłków; polskich żołnierzy i twórców umiejscawia w szeregu przedstawicieli innych narodów, co znakomicie wpisuje się w naturę badań filhelleńskich: interdyscyplinarnych, transnarodowych i oferujących duże możliwości rozwijania współpracy międzynarodowej na niwie akademickiej. (Z recenzji prof. Macieja Junkierta, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
*********
Freedom or Death.
Polish Philhellenes and the Greek Uprising of 1821. Published on the Bicentenary of the Greek Revolution
The publication sets new directions in the research on Polish
Philhellenism, in particular in two areas: gaining thorough knowledge of the Poles supporting Greek struggle for independence and the coverage it received in Polish press. The articles of the renowned experts on the subject are the introduction to the issue of Polish Philhellenism, they also concentrate on reconstructing biographies of the Polish participants in the Greek uprising and the interest in modern Greek songs the Poles have developed.
One of the most important Polish poets and thinkers, Cyprian Norwid, wrote in 1875, recalling the enthusiasm that had engulfed all of Europe a few dozen years before: "Old men, ladies and children - people from drawing rooms and factories - the mighty and the poor - the educated and those who knew little - statesmen, the bureaus and offices of those who governed as well as common crowds... everyone... absolutely everyone sent Greece their most selfless feelings, songs, gold, exceptional people and freedom". (From Introduction)
*********
Prof. dr hab. Małgorzata Borowska (ORCID 0000-0003-4475-4819) – profesor zwyczajny filologii klasycznej i nowogreckiej Uniwersytetu Warszawskiego, założycielka i kierowniczka Pracowni Studiów Helleńskich na Wydziale „Artes Liberales” UW oraz pierwszych w Polsce 3-letnich licencjackich studiów filologii nowogreckiej. Autorka m.in. książek: "Le théâtre politique d’Euripide. Problèmes choisis" (1989), "OIKEIA PRAGMATA. Z dziejów dramatis personae rodzinnej komedii greckiej następców Arystofanesa" (1995) oraz podręczników akademickich: "Mormolyke. Książka do nauki języka starogreckiego" (1996), "Barbajorgos. Książka do nauki języka nowogreckiego" (2000), przekładów autorów antycznych (Poliajnos, Elian, fragmenty tragedii Eurypidesa) oraz utworów bizantyńskich (poemat "Dijenis Akritas. Opowieść z kresów bizantyńskich", 1998). W stworzonej i redagowanej przez nią serii Arcydzieła Literatury Nowogreckiej wydała przy współpracy studentów 12 tomów, w tym m.in. antologie nowogreckiej pieśni gminnej i baśni ludowych, przekłady ód Kalwosa, korespondencji Koraisa, pamiętników Makrijanisa, prozy pisarzy greckich XIX wieku (Wiziinos, Wikielas, Palamas, Karkawitsas, Papadiamandis).
Prof. Maria Kalinowska (ORCID 0000-0002-4546-3450) – historyk literatury polskiej, profesor zwyczajny na Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego. Absolwentka Uniwersytetu Gdańskiego (dyplom z wyróżnieniem) oraz studiów doktoranckich w IBL PAN. Do 2014 roku profesor w Instytucie Literatury Polskiej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Autorka książek i artykułów o literaturze romantycznej, o polskiej recepcji kultury greckiej i o teatrze Reduta, m.in. "Mowa i milczenie – romantyczne antynomie samotności" (1989), "Grecja romantyków. Studia nad obrazem Grecji w literaturze romantycznej" (1994), "Los, miłość, sacrum. Studia o dramacie romantycznym i jego dwudziestowiecznej recepcji" (2003) oraz nowych edycji utworów Juliusza Słowackiego: "Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu" (2012), "Agezylausz" (2015). Kierownik ogólnopolskich projektów badań nad antykiem romantyków, polskim filhellenizmem oraz recepcją Sparty w kulturze polskiej. Współredaktor kilkunastu książek zbiorowych, m.in. tomów: "Mieczysław Limanowski. Człowiek, twórca, świadek czasów" (1998), "Filhellenizm w Polsce" (2007, 2012), "Prelekcje paryskie Adama Mickiewicza – wobec tradycji kultury polskiej i europejskiej" (2011), "Poemat dygresyjny Juliusza Słowackiego. Struktura, konteksty, recepcja" (2011), "Sparta w kulturze polskiej" (2014, 2015). W 2021 roku otrzymała grecki Medal Lorda Byrona.
Dr Milena Chilińska (ORCID 0000-0003-3940-3416) – doktoryzowała się z literaturoznawstwa na Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego. Absolwentka filologii polskiej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Laureatka stypendium Lama na pobyt w Paryżu (2019). Jej zainteresowania naukowe skupiają się wokół mistycznej twórczości Juliusza Słowackiego, malarstwa romantyzmu i Młodej Polski, szeroko rozumianej korespondencji sztuk, edytorstwa, humanistyki cyfrowej. Autorka książki "Topografia wyobraźni anhellicznej. Modernistyczna recepcja „Anhellego” Juliusza Słowackiego" (2021) oraz strony internetowej: slowacki.al.uw.edu.pl.
---------
Prof. dr hab. Małgorzata Borowska (ORCID 0000-0003-4475-4819) – professor of Classical and Modern Greek Philology, Warsaw University, founder and head of the Laboratory of Hellenic Studies (Faculty of “Artes Liberales”, Warsaw University) and of the first department in Poland of academic studies in Modern Greek Philology B.A. Author of books on ancient Greek drama: "Le théâtre Politique d’Euripide. Problèmes Choisis" (1989); "OIKEIA PRAGMATA. Z dziejów dramatis personae rodzinnej komedii greckiej następców Arystofanesa" [Post-Aristophanic Family Comedy] (1995), and of two academic course books of Ancient ("Mormolyke", 1996) and Modern Greek ("Barbagiorgos", 2000). Translator from Ancient Greek and Latin (Polyaenus, Aelian, Euripides) and Byzantine Greek ("Digenis Acritas"). Editor of the academic series Arcydzieła Literatury Nowogreckiej [Masterpieces of Modern Greek Literature] – 12 volumes (
Greek folk songs and folk tales, Makrygiannis’s memoirs, Korais’s epistolography, novels by Viziinos, Palamas, Vikelas, Karkavitsas, Papadiamantis).
Prof. Maria Kalinowska (ORCID 0000-0002-4546-3450) – professor at the Faculty of “Artes Liberales” of the University of Warsaw. She is the author of many books on the Romanticism and Romantic reception of Greek culture and classical antiquity, among them "Mowa i milczenie – romantyczne antynomie samotności" [Speech and Silence. Romantic Antinomies of Solitude] (1989); "Grecja romantyków. Studia nad obrazem Grecji w literaturze romantycznej" [Greece of the Romantics. Studies on the Image of Greece in Romantic Literature] (1994), "Los, miłość, sacrum. Studia o dramacie romantycznym i jego dwudziestowiecznej recepcji" [Fate, Love, and the Sacred. Studies on Romantic Drama and its Reception in the Twentieth Century] (2003), and a new edition of Juliusz Słowacki’s "Journey to the Holy Land from Naples" (2011). She heads the editorial team of a series devoted to "Philhellenism in Poland" (2007, 2012) and one to "Sparta in Polish culture" (2014, 2015).
Dr Milena Chilińska (ORCID 0000-0003-3940-3416) – doctor of Literary Studies at the Faculty of “Artes Liberales” of the University of Warsaw. Earned her M.A. in Polish Philology from the Nicolaus Copernicus University in Toruń. Laureate the Lama scholarship to stay in Paris (2019). Her research is focused on the mystical works of Juliusz Słowacki, Romanticism and Young Poland art as well as the “correspondance des arts”, editing, digital humanities. Author of the book "Topografia wyobraźni anhellicznej. Modernistyczna recepcja „Anhellego” Juliusza Słowackiego" [Topography of Anhellic Imagination. The Modernist Reception of “Anhelli” by Juliusz Słowacki] (2021) and the website: slowacki.al.uw.edu.pl.
Rozina Vavetsi, Pozdrowienie / Greetings 7
Maria Kalinowska, Wprowadzenie. Polski filhellenizm romantyczny 11
Jacek Knopek, Ziemie greckie i ziemie polskie z perspektywy dziejów europejskich XIX wieku 19
Małgorzata Borowska, Od wyprawy Aleksandra Ipsilandisa do bitwy pod Petąb – „doniesienia wiary godne” w „Gazecie Krakowskiej” 23
Gościwit Malinowski, Polscy filhelleni w greckiej wojnie o niepodległość (1821–1831) 33
Magdalena Kowalska, Greckie pieśni ludowe w polskich przekładach – przemiany poetyckiej recepcji w XIX wieku 59
*********
Maria Kalinowska, Introduction: Polish Romantic Philhellenism 69
Jacek Knopek, Greek Lands and Polish Lands from the Perspective of 19th-Century European History 77
Małgorzata Borowska, From Alexander Ypsilantis’ Expedition to the Battle of Peta: “Reliable News Reports” in Gazeta Krakowska 81
Gościwit Malinowski, Polish Philhellenes in the Greek War of Independence (1821–1831) 93
Magdalena Kowalska, Greek Folk Songs in Polish Translations: Changes in Poetic Reception in the 19th Century 121
Maria Kalinowska, Magdalena Kowalska, List of Polish Philhellenes Who Were Not Combatants in Greece 131
Bibliografia (wybór w układzie chronologicznym) 141
Indeks osób / Index of Names 144
Ilustracje / Illustrations 151
Spis ilustracji 159
List of Illustrations 160
Noty o autorach 161
Notes about the Authors 163
