Teorie awangardy
Niniejsza antologia znakomicie wypełnia lukę w polskojęzycznej literaturze przedmiotu. Dzięki przemyślanemu wyborowi tekstów wnosi pozaestetyczne aspekty do dyskusji o awangardzie i awangardowości. Kładzie się w niej nacisk na problemy, które są mocno obecne w światowej refleksji, podczas gdy w Polsce nieustająco dominuje jednak paradygmat filozoficzno-estetycznego ujmowania tych zjawisk. Autorzy i autorki zaproponowali sproblematyzowany przegląd teorii, w którym spotykają się i wchodzą ze sobą w dialog (czasem spór) wielodyscyplinarne ujęcia. Praca stawia wciąż słabo obecne na gruncie polskim pytania o kulturowe, społeczne, geograficzne i ekonomiczne uwarunkowania różnych awangard, a przede wszystkim kontekstualizuje nie tylko samo zjawisko awangardy (a właściwie awangard), lecz także sposoby jego rozumienia i teoretycznego ujęcia, zależne również od tego, jakiego kontekstu kulturowego dotyczyły.
Książka pozwala relatywizować i niejako dekolonizować utarte - i wydawałoby się, że już nieprzekraczalne - definicje awangardowości. Dzieje się tak za sprawą włączenia w obręb zainteresowań teorii wypracowywanych w odniesieniu do odmiennych kulturowo kontekstów: europejskiego, amerykańskiego, rosyjskiego. Uwzględnianie tego aspektu sprawia, że teksty antologii wchodzą we wzajemny, wielogłosowy dialog, co potwierdza trafność dokonanego wyboru.
Ze względu na pierwszą tego typu publikację znanych, ale nie tłumaczonych dotąd tekstów, jak i tekstów mniej znanych w polskim obiegu oraz zaproponowaną tu „holistyczną" wizję awangardowości, trudno sobie wyobrazić kolejne prace i badania bez odniesienia do tego zbioru.
Fragment recenzji dr hab. Agnieszki Karpowicz, prof. UW
Krytyczny namysł nad awangardą jako zjawiskiem niszowym i z zasady nastawionym konfrontacyjnie wobec obowiązujących wzorców uczynił z niej model, którym posługiwało się nowe myślenie o kulturze w szerszym rozumieniu. Można zatem powiedzieć, że bardziej wyspecjalizowane teorie awangardy musiały skonfrontować się z ogólniejszymi teoriami, które z awangardy czyniły wygodny argument w walce o nowatorstwo i przełamywanie skostniałych schematów myślowych. Wszystkie przełomy w rozwoju dwudziestowiecznych teorii kultury korzystały z arsenału dobrze znanego eksperymentatorom, z wychyleniem w przyszłość, kontestacją starego porządku i radykalizacją języka na czele. Tego rodzaju zderzanie idei dało początek rewidującym dotychczasowe ustalenia dyskusjom i sporom o przyjętą perspektywę badawczą. Skoro, jak ustaliliśmy, paradoks i wielokształtność przynależą zarówno awangardzie, jak i refleksji nad nią, to zestawienie wielu punktów widzenia umożliwia maksymalne poszerzenie pola dociekań nad najdalej idącymi postulatami przy jednoczesnej próbie odpowiedzi na pytanie o wspólny mianownik, „jądro" awangardowości.
Fragment wstępu Iwony Boruszkowskiej, Michaliny Kmiecik i Jakuba Kornhausera
Iwona Boruszkowska, Michalina Kmiecik, Jakub Kornhauser, Teorie awangardy – wstępne rozpoznania 7
Renato Poggioli, Teoria awangardy (tłum. Łukasz Kraj) 17
Łukasz Kraj, Szkicowanie awangard(y) Renato Poggiolego 71
Raoul Vaneigem [Jules-François Dupuis], Zmienić życie (tłum. Alicja Tarczewska) 81
Jakub Kornhauser, Vaneigem/Dupuis: surrealizm jako wieczna potencjalność 105
Matei Călinescu, Idea awangardy (tłum. Iwona Boruszkowska, Michalina Kmiecik) 115
Iwona Boruszkowska, Michalina Kmiecik, Awangarda jako kultura kryzysu. Wokół definicji nowej sztuki Mateia Călinescu 171
Paul Mann, Śmierć-teoria awangardy (tłum. Iwona Boruszkowska) 179
Iwona Boruszkowska, Nekroperformans awangardy albo teoretyzowanie śmierci. Projekt krytyczny Paula Manna 223
Boris Groys, Narodziny realizmu socjalistycznego z ducha rosyjskiej awangardy (tłum. Michalina Kmiecik) 233
Michalina Kmiecik, Awangarda, socrealizm i inżynieria społeczna – wokół teorii awangardy Borisa Groysa 263
Mike Sell, W stronę krytycznych studiów nad awangardą (tłum. Dezydery Barłowski, Kasper Pfeifer) 273
Jakub Skurtys, KTA: Kulturowa Teoria Awangardy Mike’a Sella 341
Nota bibliograficzna 353
Bibliografia 355
Indeks nazwisk 371
