VAT w sektorze usług finansowych i ubezpieczeniowych
W publikacji omówiono sposób opodatkowania oraz zakres zwolnień usług finansowych i ubezpieczeniowych z punktu widzenia podatku od towarów i usług. Szczególną uwagę zwrócono na problematykę świadczeń pomocniczych w stosunku do usług finansowych i ubezpieczeniowych w kontekście zmian ustawy o VAT, które weszły w życie 1.07.2017 r. Ponadto zaprezentowano odliczanie podatku naliczonego w sektorze finansowym, a także ujęto skutki wykonywania czynności finansowych przez podatników spoza tej branży.
W opracowaniu przedstawiono m.in.:
świadczenia objęte zwolnieniami z podatku,
czynności pomocnicze do usług finansowych i ubezpieczeniowych, które nie będą mogły korzystać ze zwolnień po 1.07.2017 r.,
sposób dokumentowania usług finansowych i ubezpieczeniowych, w tym wystawiania faktur,
rozliczanie importu usług finansowych,
ocenę, kiedy udzielanie pożyczki albo zbywanie papierów wartościowych mieści się w zakresie działalności gospodarczej danego przedsiębiorcy,
podstawę opodatkowania w szczególnych przypadkach, m.in. wymiany walut i sprzedaży papierów wartościowych,
przypadki, w których zwolnione z VAT usługi finansowe dają prawo do odliczenia podatku naliczonego,
kalkulację obliczenia wskaźnika proporcji, w tym również gdy usługi finansowe są dla podatnika czynnościami o charakterze pomocniczym,
skutki zbywania akcji/udziałów, w szczególności przez spółki holdingowe.
Książka jest wynikiem analizy problemów, z którymi spotykają się autorzy w pracy zawodowej, oraz kwestii budzących spory w orzecznictwie i interpretacjach organów podatkowych. Oprócz omówienia właściwych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług odwołano się również do prawa unijnego oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości. Praktyczny wymiar publikacji podkreślają liczne przykłady.
Adresaci: Publikacja przeznaczona jest dla księgowych i dyrektorów finansowych. Będzie pomocnym źródłem wiedzy dla doradców podatkowych oraz przedsiębiorców realizujących czynności finansowe i ubezpieczeniowe.
Wykaz skrótów .................................................................................. 11
Rozdział I. Zwolnienia z podatku VAT dotyczące usług finansowych i ubezpieczeniowych .......... 15
1. Zakres zwolnienia dla usług finansowych i ubezpieczeniowych w przepisach unijnych i ustawie o VAT ... 15
2. Transakcje ubezpieczeniowe i reasekuracyjne ..................... 22
2.1. Transakcje ubezpieczeniowe ............................................ 22
2.2. Transakcje reasekuracyjne ............................................... 27
2.3. Usługi likwidacji szkód .................................................... 29
3. Udzielanie kredytów i pożyczek pieniężnych....................... 32
3.1. Zarządzanie pożyczkami i kredytami ............................ 36
4. Zabezpieczenia transakcji finansowych i ubezpieczeniowych ....................................... 39
5. Transakcje dotyczące rachunków, płatności, przelewów, długów, czeków i weksli .................... 45
5.1. Transakcje dotyczące rachunków ................................... 45
5.2. Transakcje dotyczące przelewów i płatności ................. 45
5.3. Transakcje zarządzania płynnością finansową na przykładzie cash poolingu ............... 52
5.4. Transakcje dotyczące długów .......................................... 57
5.5. Transakcje dotyczące czeków i weksli ............................ 59
6. Transakcje dotyczące walut, banknotów i monet używanych jako prawny środek płatniczy ........ 64
6.1. Waluty, banknoty i monety używane jako prawny środek płatniczy .................................... 64
6.2. Rodzaj czynności objętych zwolnieniem ....................... 66
7. Transakcje, których przedmiotem są udziały i akcje .......... 68
7.1. Sprzedaż akcji/udziałów oraz pośrednictwo w tej sprzedaży .......................................... 69
7.2. Sprzedaż udziałów (akcji) spółek nieruchomościowych ........................................................ 72
8. Transakcje, których przedmiotem są inne instrumenty finansowe ................................... 75
8.1. Świadczenia niekorzystające ze zwolnienia ................... 80
9. Zarządzanie funduszami inwestycyjnymi ............................ 84
9.1. Specjalne fundusze inwestycyjne .................................... 84
9.2. Pojęcie zarządzania funduszem ...................................... 88
9.3. Czynności wykonywane przez podmioty trzecie na rzecz funduszy, które korzystają ze zwolnienia ....... 88
9.4. Czynności wykonywane na rzecz funduszy niekorzystające ze zwolnienia ........................ 91
10. Usługi pośrednictwa w zakresie transakcji finansowych i ubezpieczeniowych ............................ 92
11. Świadczenia pomocnicze do usług finansowych i ubezpieczeniowych – dotychczasowa praktyka ....... 97
12. Świadczenia pomocnicze do usług finansowych i ubezpieczeniowych – nowelizacja ustawy o VAT ..... 101
13. Czynności finansowe pozostające poza zakresem zwolnienia z VAT ............................. 103
13.1. Usługi ściągania długów ............................................... 104
13.2. Faktoring ......................................................................... 107
13.3. Forfaiting ......................................................................... 109
13.4. Nabywanie wierzytelności trudnych .......................... 112
13.5. Usługi doradztwa finansowego i ubezpieczeniowego .......................................................... 115
13.6. Usługi w zakresie leasingu............................................ 116
Rozdział II. Podatnik z tytułu usług finansowych i ubezpieczeniowych. Czynności finansowe podmiotów spoza branży finansowej ................................................ 119
1. Pojęcie podatnika VAT w kontekście usług finansowych i ubezpieczeniowych ..................... 119
1.1. Podatnik prowadzący samodzielną działalność gospodarczą ................................................... 119
1.2. Obowiązki ewidencyjne podatnika z tytułu usług finansowych i ubezpieczeniowych, w tym zasady
wystawiania faktur ............................................................ 122
1.2.1. Obowiązek podatkowy .......................................... 122
1.2.2. Zasady wystawiania faktur.................................... 127
1.2.3. Ewidencje VAT, JPK ................................................ 139
1.2.4. Deklaracje podatkowe ............................................ 140
1.2.5. Eksport usług finansowych i ubezpieczeniowych – informacje podsumowujące ..................... 144
1.2.6. Kasy rejestrujące ..................................................... 145
1.3. Podmiot obowiązany do rozliczenia usług finansowych i ubezpieczeniowych w imporcie usług ...... 145
2. Zbywanie akcji/udziałów. Problematyka związana z działalnością spółek holdingowych ......... 148
2.1. Zbywanie papierów wartościowych jako działalność gospodarcza ......................................... 151
2.2. Zbycie ogółu udziałów w spółce ...................................... 154
3. Pożyczki, w tym pożyczki udzielane okazjonalnie oraz ze środków ZFŚS ....................... 159
3.1. Pożyczki z ZFŚS ................................................................. 164
4. Sprzedaż wierzytelności własnych ......................................... 166
5. Usługi świadczone przez niezależne grupy osób ................. 172
Rozdział III. Podstawa opodatkowania usług finansowych i ubezpieczeniowych ................... 183
1. Należność jako podstawa opodatkowania ............................ 183
2. Wymiana walut ......................................................................... 184
3. Instrumenty pochodne ............................................................ 190
3.1. Ogólny wynik z transakcji w danym okresie jako podstawa opodatkowania .................... 190
3.2. Podstawa opodatkowania liczona osobno w odniesieniu do każdej transakcji ..................... 193
4. Pożyczki i kredyty .................................................................... 196
4.1. Opłaty dodatkowe związane z pożyczką/kredytem ..... 197
4.2. Podstawę opodatkowania należy obliczać osobno w odniesieniu do każdej pożyczki/kredytu ....... 199
5. Zbycie papierów wartościowych ............................................ 201
6. Dyskonto .................................................................................... 203
7. Faktoring .................................................................................... 205
8. Ubezpieczenie przedmiotu leasingu ...................................... 208
Rozdział IV. Świadczenie usług finansowych a podatek naliczony ............... 213
1. Świadczenie usług zwolnionych z VAT a odliczenie podatku naliczonego ...................... 213
2. Wydatki bezpośrednie oraz pośrednie – uprawnienie do odliczenia ................................. 215
3. Usługi finansowe dające prawo do odliczenia VAT – świadczenia na rzecz przedsiębiorców lub konsumentów
spoza UE .................................................................................... 216
4. Przyporządkowanie podatku naliczonego – alokacja wydatków ....................................... 219
5. Odliczenie tzw. proporcją (składniki ujmowane w liczniku oraz mianowniku równania) ............ 222
6. Korekta podatku naliczonego ................................................. 227
6.1. Korekta jednoroczna ......................................................... 228
6.2. Korekta wieloletnia – 5-letnia ......................................... 230
6.3. Korekta wieloletnia – 10-letnia ....................................... 233
6.4. Korekta wieloletnia a sprzedaż środka trwałego .......... 236
6.5. Korekta wieloletnia a zmiana przeznaczenia ................ 239
7. Odliczanie VAT w przypadku wykorzystania samochodów w działalności finansowej ..................... 243
8. Pomocnicze transakcje finansowe a proporcja odliczenia ........................... 247
8.1. Kryteria decydujące o pomocniczym charakterze danej transakcji i cel tej regulacji .............. 248
8.2. Pożyczki .............................................................................. 253
8.2.1. Planowanie udzielania pożyczek w przyszłości a ich pomocniczy charakter ...................... 255
8.2.2. Pomocniczość a wielkość zaangażowanych aktywów ................................................. 258
8.2.3. Pożyczki stanowiące bezpośrednie, stałe i konieczne rozszerzenie działalności podatnika ....... 261
8.2.4. Uwzględnienie działalności pożyczkowej w umowie spółki oraz we wpisie do KRS ............ 263
8.2.5. Pożyczki dla podmiotów powiązanych oraz stale współpracujących z podatnikiem ................ 265
8.2.6. Kredyt kupiecki ....................................................... 266
8.2.7. Pożyczki dla pracowników .................................... 268
8.2.8. Podsumowanie – dominujące poglądy w sprawie pożyczek oraz ich ocena ...................... 269
8.3. Obligacje ............................................................................. 273
8.4. Cash pooling ...................................................................... 275
8.5. Poręczenia i gwarancje ..................................................... 277
8.6. Pośrednictwo kredytowe .................................................. 279
8.7. Instrumenty pochodne ..................................................... 280
9. Spółki holdingowe w kontekście odliczenia podatku naliczonego ..................................... 285
9.1. Spółka holdingowa niebędąca podatnikiem VAT ........ 285
9.2. Spółka holdingowa będąca podatnikiem VAT.............. 286
9.2.1. Spółka holdingowa będąca podatnikiem, ale przeprowadzająca także czynności
niepodlegające VAT ................................................ 288
9.3. Zbycie udziałów niepodlegające VAT a prewspółczynnik odliczenia podatku – rozbieżność stanowisk ... 290
9.3.1. Pogląd wynikający z orzecznictwa TSUE ........... 290
9.3.2. Pogląd prezentowany przez organy podatkowe . 293
9.4. Zbycie udziałów przez spółkę nieholdingową............... 295
9.5. Pożyczki w ramach holdingu ........................................... 297
9.5.1. Pożyczki udzielane przez spółkę holdingową niebędącą podatnikiem VAT ............................. 297
9.5.2. Spółka holdingowa będąca podatnikiem ............ 298
9.5.3. Reinwestowanie środków w ramach holdingu ... 299
9.6. Uzyskiwanie dywidendy a proporcja odliczenia .......... 299
9.7. Wydatki związane z nabyciem udziałów ....................... 301
9.8. Wydatki związane z pozyskaniem finansowania ......... 303
9.9. Wydatki związane z emisją akcji ..................................... 303
9.10. Wydatki związane ze zbyciem udziałów .................... 306
9.10.1. Zbycie udziałów wykonywane poza działalnością gospodarczą (traktowane jako czynność niepodlegająca VAT) ....................................................... 306
9.10.2. Zbycie udziałów traktowane jako usługa zwolniona z VAT ......................................... 307
9.11. Wydatki związane z wypłatą dywidendy ................... 309
10. Przewłaszczenie na zabezpieczenie a odliczenie podatku naliczonego ............................... 311
10.1. Odliczenie podatku naliczonego z tytułu nabycia towaru w drodze przewłaszczenia ............... 313
10.2. Sprzedaż przewłaszczonej nieruchomości a proporcja odliczenia ................................... 314
Wykaz orzecznictwa ......................................................................... 317
Wykaz pism urzędowych ................................................................. 325
Literatura ............................................................................................ 331
Autorzy................................................................................................ 333
