Biblioteki – jak budować dobre zasoby i zachęcać studentów do korzystania z nich?
PORADNIK BIBLIOTEKARZA

Internet znacznie przyspieszył i ułatwił dotarcie do nawet trudnodostępnych publikacji. Wystarczy kilka kliknięć i potrzebny artykuł jest już na naszym komputerze. Jak w tych czasach dotrzeć do młodych ludzi i promować działalność bibliotek? Co zrobić, aby ta przestrzeń nadal była atrakcyjna dla studentów?

Biblioteka to miejsce z ważną misją. Do jej ról należy promowanie czytelnictwa, ale też aktywizacja różnego rodzaju społeczności. To dzięki niej każdy ma dostęp do legalnych źródeł kultury i nauki. Przeciwdziała również wykluczeniu cyfrowemu i udostępnia narzędzia umożliwiające korzystanie z różnorodnych materiałów. To tutaj spotkać można prawdziwych pasjonatów literatury, którzy stają się nieocenionymi przewodnikami po bibliotecznych zakamarkach i z przyjemnością tłumaczą – często zawiły –świat katalogów i indeksów. Warto wykorzystać ich pomysły i zastanowić się, jakie nowoczesne rozwiązania mogą zachęcić młodych do korzystania z bibliotek.

Księgozbiór to podstawa

Wykorzystać można także popularny w placówkach Europy Zachodniej model tzw. Patron-Driven AcQuisition, czyli Zakup Kierowany Popytem, który zakłada, że biblioteka kupuje książki zasugerowane przez swoich czytelników. Na stronie internetowej warto dodać zakładkę z możliwością przesyłania tego typu propozycji. Formularze do wypełnienia powinny być rozłożone w widocznym miejscu, a informacja o możliwości zgłoszenia propozycji zakupu książek, szeroko promowana w przestrzeni biblioteki oraz mediach społecznościowych. Istnieje także możliwość weryfikacji zapotrzebowania na daną pozycję poprzez katalogi biblioteczne. Wystarczy przyjrzeć się, które publikacje dostępne jedynie we fragmentach, spotkały się ze znacznym zainteresowaniem.
Poza zakupem książek papierowych, istotne jest podążanie za potrzebami czytelników w obszarze e-booków. E-czytelnia IBUK Libra stworzył funkcję „zaproponuj zakup”, gdzie poza przekazywaniem sugestii zakupu e-booka, czytelnik ma możliwość pozostawienia adresu e-mail, na który otrzyma potwierdzenie w sytuacji, kiedy księgozbiór biblioteczny zostanie powiększony o pożądany tytuł.
Biblioteki w przystępny sposób dostają informację zwrotną od czytelników i mogą podejmować skuteczniejsze decyzje dotyczące rozbudowy swoich e-zasobów.

Akcja informacja, czyli bądź przewodnikiem po bibliotece

Bibliotekarze i osoby zajmujące się promocją czytelnictwa w danej placówce, powinni stać się prawdziwymi przewodnikami po księgozbiorach. Nie każdy student wie, jak prawidłowo wyszukiwać konkretne książki, a co dopiero budować bibliografię na podstawie różnego rodzaju katalogów. To, co może wydawać się oczywiste dla bywalców bibliotek, czasami zaskoczy tych, którzy korzystają z nich sporadycznie. Informacje na temat sposobów poszukiwania potrzebnych materiałów powinny wychodzić poza mury biblioteki. Można np. przedstawiać je w formie ciekawostek na stronie internetowej lub profilu w mediach społecznościowych, czy skorzystać z formy drukowanej broszury informacyjnej (nie zapominając o przejrzystości i atrakcyjnej formie graficznej).
Pamiętajmy również, że biblioteki to najlepsze i bezpłatne źródło legalnej nauki. Warto edukować studentów w tym kierunku, przygotowując np. warsztaty i wykłady na temat prawa autorskiego i prawnego aspektu dostępu do wiedzy. Niektórzy mogą nie wiedzieć, że pobierając publikacje z popularnych stron streamingowych, nie zawsze robią to legalnie.
Akcja informacja wymaga dobrego przygotowania. Aby oferta biblioteki była atrakcyjna, należy zadbać o rozwój kompetencji (miękkich i twardych) zatrudnianych w niej osób. Kontakt z bibliotekarzem może przesądzić o tym, czy czytelnik powróci. Warto więc, aby osoby odpowiedzialne za te relacje, były odpowiednio przygotowane i stały się prawdziwymi przewodnikami po świecie książek. Interesujące szkolenia dla bibliotekarzy można znaleźć m.in. na stronie Good Books, Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, a inspiracje warto czerpać z portali takich jak Lustro Biblioteki.
Także PWN ma ofertę szkoleniową dla bibliotekarzy. W ofercie szkoleń znajduje się m.in. warsztat z design thinking w bibliotece. Aktualnie wydawnictwo realizuje webinary dotyczące platformy IBUK Libra. Kolejne propozycje dla tego środowiska pojawią się już wkrótce.

Niech o nas usłyszą, czyli akcje promocyjne bibliotek

Biblioteka atrakcyjna dla czytelnika to biblioteka otwarta na niego. Ograniczenia w dostępie do przestrzeni bibliotecznej nie zachęcają kolejnych studentów do odwiedzin. Na fali promowania czytelnictwa, warto też zareklamować własną placówkę.

Działania w przestrzeni biblioteki

Biblioteki podnoszą swoją atrakcyjność czytelniczą poprzez organizowanie własnych wydarzeń np. konkursów, akcji społecznych. Czasem włączają się w działania ogólnopolskie, takie jak Tydzień Bibliotek, Narodowe Czytanie czy Noc Bibliotek. Przestrzeń biblioteczna staje się miejscem otwartym na dyskusje o literaturze z zaproszonymi gośćmi (autorami, badaczami, artystami), sztukę i działalność kulturalną. Może stać się sceną teatralną (w Bibliotece Ikara MBP we Wrocławiu aktor Tomasz Kwietko-Bębnowski stworzył „Teatr Wśród Książek”) i koncertową.
Ciekawą inicjatywą wykazała się Biblioteka Cieszyńska, która umieściła „tablicę wymiany umiejętności”. Każdy czytelnik mógł zgłosić, w czym się specjalizuje i czego mógłby nauczyć innych. W ten sposób biblioteka buduje wokół siebie zaangażowaną społeczność.
Biblioteka Pedagogiczna w Krośnie zachęca młodych swoim Pakietem Student, dzięki któremu będą oni mogli wypożyczać jednorazowo więcej książek, otrzymać kody do wypożyczalni e-booków oraz zamówić e-skany potrzebnych publikacji

Promocja na uczelniach

Ze swoimi działaniami warto wychodzić także poza mury biblioteki i na uczelniach organizować konkursy, wydarzenia kulturalne, czy promujące czytelnictwo. To również sposób na dotarcie do studentów z informacją na temat aktualnych zasobów oraz możliwości, jakie daje biblioteka. Warto, aby coraz szersze grono studentów wiedziało o jejdziałalności oraz proponowanych księgozbiorach. Do grona studentów można dotrzeć również poprzez media społecznościowe, zamieszczając ogłoszenia i zapowiedzi wydarzeń na ogólnouczelnianych stronach lub rozsyłjąc newsletter do bazy mailingowej.

Akcje miejskie

Akcje w przestrzeni miejskiej to m.in. nowe sposoby na dostarczanie książek. Projekt „Podkarpackie e-biblioteki pedagogiczne” zakłada darmowy dowóz wybranych publikacji kurierem prosto do domu czytelnika. Podobny Książkobus od kilku lat wozi książki m.in. z Miejskiej Biblioteki Publicznej w Katowicach czy Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu.
Inny ciekawy sposób dystrybucji książek to książkomat, który ostatnio wprowadziła Biblioteka Główna Wojskowej Akademii Technicznej. To samoobsługowe, bezkontaktowe urządzenie podobne do coraz bardziej popularnych paczkomatów.
Akcje miejskie to także wydarzenia organizowane poza przestrzenią biblioteki, np. festiwal literacki „Preteksty” organizowany przez Bibliotekę Publiczną Miasta Gniezna, który zgromadził młodych performerów i poetów z okolicznych miast. Towarzyszyły mu również różnego rodzaju warsztaty oraz spotkania z pisarzami.

Promocja w mediach społecznościowych

Do młodych ludzi najlepiej dotrzeć za pośrednictwem mediów i kanałów, które oni sami obserwują i używają. Dobrze, czyli atrakcyjnie i niesztampowo prowadzony profil w mediach społecznościowych daje nie tylko możliwość informowania o wydarzeniach i aktualnościach, dyskusji z czytelnikami, ale także promowania biblioteki jako miejsca przyjaznego i nowoczesnego, w którym można liczyć na pomoc życzliwych przewodników. Warto śledzić popularne trendy. Doskonale wpisali się w nie bibliotekarze z Miejskiej Biblioteki Publicznej w Koninie, którzy na fali popularnej gry w odtwarzanie dzieł sztuki, sami stali się bohaterami ze słynnych obrazów.

Współpraca z wydawnictwami

Grupa PWN pracuje w takim modelu: wykorzystuje wiele kanałów komunikacji, by pozostać w stałym kontakcie z kadrą biblioteczną i reagować na jej bieżące potrzeby. Pomocy w zakresie zamówień oraz informacji dotyczących oferty udziela Centrum Informacji dla Bibliotek (dostępne pod adresem mailto: bok@pwn.pl). W obszarze platformy IBUK Libra bibliotekarze mogą korzystać ze wsparcia zespołu ekspertów, opiekujących się klientami instytucjonalnymi. A każda osoba zainteresowana tematem nowości wydawniczych oraz aktualności dotyczących tematów bibliotecznych i akademickich znajdzie je na Facebooku PWN Nauka oraz w e-czasopiśmie o tym samym tytule.

Działania promocyjne biblioteki wspomagają realizację jej misji informacyjnej i edukacyjnej. Docierając do szerszego grona czytelników, można kształtować dobre postawy, promować legalne źródła wiedzy oraz aktywizować społeczność. Nowoczesna biblioteka przestaje być już tylko miejscem wypożyczania i oddawania książek. Teraz kontakt z literaturą i nauką jest w niej jeszcze większy, bo realizowany na wielu poziomach i pokazywany w różnorodnych formach. To od kadry – jej poszerzanych kompetencji, zaangażowania, kreatywności i otwartości na czytelników – zależy, czy chodzenie do biblioteki na nowo stanie się modne (i możliwe). Zadanie jest o tyle trudne, że studenci – pochłonięci życiem akademickim i dostępem do tak wielu rozrywek – są odbiorcami bardzo wymagającymi. Dla nich warto jednak być na bieżąco i wychodzić poza utarte schematy. Biblioteka niech stanie się więc modną platformą wymiany myśli, teatrem, salą koncertową, przestrzenią wystawienniczą – miejscem inspirującym i motywującym do kontaktu z szeroko pojętą kulturą.