Katolickie kościoły wschodnie
„Nie powinno przedstawiać zbyt wielu trudności przygotowanie w każdym seminarium jakiegoś profesora, który wykładając własną materię, czy to historię czy liturgię czy prawo kanoniczne, mógłby przybliżyć przynajmniej niektóre elementy z dziedziny studiów orientalnych. Z takiego ukierunkowania serc i umysłów alumnów w stronę tradycji i obrządków chrześcijan wschodnich, wyniknie wielka korzyść nie tylko dla samych chrześcijan wschodnich, ale i dla alumnów, którzy, co jest naturalne, zdobędą dzięki temu głębsze poznanie teologii katolickiej i dyscypliny łacińskiej, a ich miłość do jedynej prawdziwej Oblubienicy Chrystusa stanie się bardziej żywa. Będą mogli zarazem oglądać z zachwytem jaśniejące jeszcze dobitniej niezwykłe piękno i jedność w różnorodności obrządków ”.
Takie pragnienie wyraził Ojciec św. Pius XI w encyklice Rerum Orientalium. Wielki Papież, który jak mało kto kochał i znał Chrześcijański Wschód, nie przypuszczał pewnie, że na skutek globalizacji i migracji, jakie cechują nasze czasy, znajomość problematyki związanej z Kościołami wschodnimi stanie się koniecznością.
W codziennej posłudze kurialisty i proboszcza chodzi głównie o kwestie prawne związane z udzielaniem sakramentów. Przed nowymi wyzwaniami stanęli również rektorzy seminariów i przełożeni zakonni. Aby im sprostać, nie wystarcza znajomość Kodeksu Prawa Kanonicznego. Kiedy Ojciec św. Benedykt XVI mówi, że prawo kanoniczne jest konieczne dla życia Kościoła i musi je uwzględniać „nowa ewangelizacja” , ma na myśli również Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich. Niebezpieczne byłoby naturalnie ograniczenie się do samych tylko przepisów bez znajomości ich podstaw teologicznych, a także zwyczajów i praktyk istniejących w różnych Kościołach.
Podczas pracy w Kongregacji Kościołów Wschodnich miałem szczęście spotkać wybitnych znawców Chrześcijańskiego Wschodu. Z racji na osobiste zainteresowania związałem się bliżej ze środowiskiem prawniczym, które odegrało znaczącą rolę w kodyfikacji prawa Kościołów wschodnich oraz interpretacji norm Kodeksu promulgowanego przez świętego Jana Pawła II 18 października 1990 r. Nowatorskie rozstrzygnięcia były zapisywane w specjalnej księdze noszącej nazwę „Massimario” i składały się na to, co w kanonistyce określa się jako „praktyka Kurii Rzymskiej”.
W trosce o upowszechnienie znajomości Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich udało się wydać wespół z obecnym zwierzchnikiem greckiego Kościoła „sui iuris” bp. Dimitriosem Salachasem poradnik duszpasterski, który uwzględnia wspomnianą już praktykę Kongregacji . Obecne kompendium, poszerzone o nowe rozstrzygnięcia, ma podobny cel.
Już sam jego tytuł wskazuje na to, że nie mamy tutaj do czynienia z całościowym podręcznikiem prawa wschodniego. Chodziło raczej o udzielenie „pierwszej pomocy” duszpasterzom i przełożonym zakonnym Kościoła łacińskiego, którzy coraz częściej spotykają się z duchownymi i wiernymi Kościołów wschodnich.
Liczę na to, że niniejsza publikacja będzie stanowiła zachętę do pogłębienie przedstawionej tutaj problematyki, aby nie trzeba było stosować zbyt często zasady „ubi dubium ibi libertas”.
† Krzysztof Nitkiewicz
