Konstytucjonalizm w państwach anglosaskich
Monografia
Konstytucjonalizm w państwach anglosaskich stanowi rezultat ogólnokrajowej konferencji naukowej, która odbyła się na Uniwersytecie Jagiellońskim w dniach 24-25 maja 2012 roku. Zaproponowane przez organizatorów ramy tematyczne obrad oparto na szerokim rozumieniu konstytucjonalizmu, obejmującym zarówno przyjęty na gruncie ustanowionych w konstytucji zasad i instytucji porządek ustrojowy, jak i katalog poglądów określających istotę, funkcje i strukturę konstytucji.
O doniosłości materii konstytucjonalizmu anglosaskiego decyduje duży prestiż, jakim cieszą się ustroje państw tego obszaru kulturowego. Status polityczno-międzynarodowy i potencjał takich państw świata anglosaskiego, jak
Stany Zjednoczone Ameryki, Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Kanada, Związek Australijski czy
Nowa Zelandia, a także wysoki poziom rozwoju cywilizacyjnego osiągnięty przez społeczeństwa tych państw wzmacniają siłę oddziaływania anglosaskich instytucji i standardów prawno-ustrojowych.
Istotnym motywem bliższego zainteresowania się zagadnieniami konstytucjonalizmu anglosaskiego jest globalny zasięg wpływów jego zasad oraz idei. Ten rys omawianego kierunku praktyki ustrojowej i myślenia prawno-politycznego postrzega się jako pochodną rozmieszczenia wzmiankowanych państw na różnych kontynentach kuli ziemskiej. Z tej racji, oddziałując tylko na swoje najbliższe otoczenie,
państwa anglosaskie osiągają rezultat wymiaru globalnego, obejmującego co najmniej skalę Europy, Ameryki Północnej, Australii i Oceanii. Przychodzi im to tym łatwiej, że anglosaskie wzorce ustrojowe zyskują uznanie z uwagi na swój pragmatyzm, zdroworozsądkowe rozwiązania oraz zracjonalizowane i odformalizowane procedury. Nie można przy tym nie zauważyć, że owo „ustrojowe promieniowanie" świata anglosaskiego odbywa się w dobie globalizacji, kiedy w sposób naturalny wzrasta zakres wzajemnego oddziaływania na siebie współczesnych państw, a także przenikania się kultur prawnych i ustrojów.
Od redaktora naukowego 7
I. Konstytucjonalizm anglosaski a dziedzictwo Imperium Brytyjskiego 11
Grzegorz M. Kowalski, Konstytucjonalizm anglosaski w polskiej literaturze prawniczej końca XVIII w. 13
Bartosz Włodarski, Problematyka anglosaska w wykładach Szkoły Nauk Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego 27
Krzysztof Winkler, Relacja pomiędzy państwami Wspólnoty Narodów według Statutu westminsterskiego 49
Łukasz Jakubiak, Rozwój instytucji demokracji bezpośredniej w państwach anglosaskich 67
Justyna Eska, Elementy modelu westminsterskiego w porządku konstytucyjnym Nowej Zelandii 89
Aleksander Dańda, Ewolucja pozycji ustrojowej generalnego gubernatora w dominiach brytyjskich 103
Wawrzyniec Konarski, Rodowód i ewolucja konstytucjonalizmu irlandzkiego 123
Jan Lencznarowicz, Geneza konstytucji Związku Australijskiego 145
Dorota Rajca, Zróżnicowanie podmiotów składowych federacji australijskiej. Status ustrojowy terytoriów w Związku Australijskim 167
Stanisław Bożyk, Parlament i egzekutywa w systemie konstytucyjnym Nowej Zelandii 181
Tomasz Soroka, Quebecka lekcja dla Szkocji. Prawne i polityczne podstawy organizacji referendów niepodległościowych w Szkocji i Quebecu 203
II. Prawno-polityczne wątki konstytucjonalizmu brytyjskiego 227
Andrzej Zięba, Normy prawa stanowionego jako źródło konstytucji Zjednoczonego Królestwa 229
Tomasz Wieciech, Wpływ ustawy o kadencji parlamentu (Fixed-term Parliaments Act, 2011) na brytyjski system rządów 245
Tadeusz J. Zieliński, Prawa i powinności monarchy brytyjskiego wobec religii urzędowej i Kościołów państwowych 273
Beata Kosowska-Gąstoł, Wpływ dewolucji na brytyjskie partie polityczne ze szczególnym uwzględnieniem zmian zachodzących w Szkocji 285
Piotr Mikuli, Problematyka ratyfi kacji i implementacji umowy międzynarodowej w ustroju Zjednoczonego Królestwa 309
Marta Przygoda, Materia praw człowieka w brytyjskich projektach konstytucji formalnej 323
Elżbieta Sadowska, Obraz władzy lokalnej w brytyjskiej nauce prawa na przełomie XIX i XX w. 345
Wojciech Golec, Instytucja martial law w historii ustroju Wielkiej Brytanii 357
Mateusz Kolaszyński, Status ustrojowy służb specjalnych w brytyjskim porządku państwowym 371
III. Konstytucjonalizm amerykański – instytucje i procedury 385
Ryszard M. Małajny, Dynamiczna równowaga czy antagonistyczna współpraca? Współczesny podział władzy w amerykańskim konstytucjonalizmie 387
Paweł Laidler, Proceduralna i materialna właściwość prawa: XIV poprawka i jej rola w rozwoju amerykańskiego konstytucjonalizmu 411
Sebastian Kubas, Ingerencja amerykańskiego sądu konstytucyjnego w proces wyborczy. Uwagi na tle orzeczenia Citizens United v. Federal Election Commission (2010) 431
Krzysztof Zwierzchowski, Referendum z mocy prawa w procesie uchwalania i zmian konstytucji stanowych w USA 441
Informacje o autorach 455
