Naukowcy spod czerwonej gwiazdy
Jak wyglądał świat radzieckiej nauki?
Kim byli, jak żyli i pracowali badacze uwikłani w stalinizm?
Jak udawało im się pełnić obowiązki badawcze pomimo osobistych traum?
Czy bycie humanistą, jak Michaił Bachtin, oznaczało coś więcej niż dziś?
W co przeistaczały się nasiona roślin zaszyte przez genetyka marzyciela w trzewiach zwierząt?
Kiedy automat Kałasznikowa nabrał terrorystycznego sznytu?
Książka opowiada o ikonach socjalistycznej nauki, o jej fenomenie, o wciąż niedocenianej roli radzieckich badaczy pomimo spektakularnych i bezprecedensowych osiągnięć potwierdzanych Nagrodami Nobla. O ludzkich wyborach, dążeniu do sukcesu, wierze w wartości wyższe i tryumf wiedzy, ale też o brudnym zaangażowaniu w politykę. Przedstawia sylwetki naukowców skazanych na zimnowojenną rzeczywistość ZSRR: ich życie, dokonania, porażki, sposoby radzenia sobie z opresyjnym systemem.
Autorzy w swojej książce skupiają się na trzynastu postaciach. Opowiadają o niezwykłych warunkach ich pracy – na przykład w okopach bądź w schronisku dla zwierząt, a także o związkach z polskimi naukowcami. Wśród bohaterów książki znalazło się miejsce dla nietuzinkowych osób, geniuszy, samotników wyznaczających nowe horyzonty, ale także pseudobadaczy, których teorie dzisiaj wydają się być czystą groteską i absurdem. Bohaterowie to ludzie o różnych doświadczeniach, poglądach i osobowościach. Poznajemy kuriozalne badania Olgi Lepieszynskiej, nie mniej dziwaczne poglądów Trofima Łysenki. Z drugiej strony pojawiają się też osoby o tragicznym życiorysie jak bracia Wawiłowie. Oddzielne rozdziały poświęcono także m.in.: Tupolewowi, Bachtinowi, Majranowskiemu… A to zaledwie kilka nazwisk z grona wybitnych osobowości, które odcisnęły piętno na nauce – nie tylko zresztą radzieckiej. Co ciekawe, niejednokrotnie ich drogi się krzyżują, a czasem nawet odgrywają dużą rolę w wydarzeniach z życia innych opisanych tu naukowców.
Ojczyzna proletariatu zdobywała się na nadludzki wysiłek i proponowała im warunki, jakich nie mieliby nigdzie indziej w Europie. Jedni, jak Andriej Tupolew, byli gotowi głodować i spać byle gdzie, żeby tylko wesprzeć swą myślą świeżo powstałe państwo. Inni buntowali się i po krótkim romansie z bolszewikami ruszali pod prąd historii. Jeszcze inne przykłady wielkiej nauki dawali badacze pochodzący z prowincji. O specyfice losów radzieckich naukowców stanowił także element groteski – w ich życiu momenty tragiczne mieszały się z komizmem zdecydowanie wyraźniej i częściej, niż miało to miejsce w świecie zachodniej nauki.
Nagroda:
Nagroda w konkursie Mądra książka 2016
Gwiazda domowa 11
Iwan Pawłow Gwiazda psia 13
Olga Lepieszynska Gwiazda substancji żywej 39
Nikołaj i Siergiej Wawiłow Gwiazda braterska 65
Andriej Tupolew Gwiazda fruwająca 89
Michaił Bachtin Gwiazda karnawału 115
Lew Termen Gwiazda magicznej struny 139
Trofim Łysenko Gwiazda bosonoga 163
Grigorij Majranowski Gwiazda trucizny 187
Ernst Krenkel Gwiazda polarna 211
Lew Landau Gwiazda fizyki i szczęścia 235
Władimir Demichow Gwiazda serca 261
Michaił Kałasznikow Gwiazda militarna 285
Andriej Sacharow Gwiazda pokoju 309
Gwiazda PS (od Pawłowa do Sacharowa ) 337
