Światy (nie)równoległe

• Druk: Poznań, 2022
• Autor: Grzegorz Raubo, Jarosław Włodarczyk
• Wydawca: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza

Monografia jest poświęcona jest inspiracjom astronomicznym w literaturze polskiej. Ich wyrazem jest popularyzacja naukowego obrazu kosmosu oraz zespalanie astronomii z ideową i estetyczną problematyką kolejnych okresów historycznych – od epok dawnych do współczesności. Inspiracje te ujawniają się też w „dyskretnej obecności” astronomii w zróżnicowanych pod względem gatunkowym tekstach artystycznych oraz w szeroko pojętym piśmiennictwie.

Różnorodność nawiązań do wiedzy o wszechświecie uwidoczniła się już w czasach staropolskich. Tradycje kosmologii biblijnej i arystotelesowskiej uzgadniano i konfrontowano wówczas z osiągnięciami nowej astronomii. Ciekawość pisarzy budziły rozmiary kosmosu oraz odległości między Ziemią a innymi ciałami niebieskimi. Astrologia, podkreślająca związki między makrokosmosem a mikrokosmosem organizmu człowieka, była dla poetów kanwą dla różnorodnych wariacji na temat „dzieci planet”, budziła zainteresowanie medycyny i skłaniała do ujęć satyrycznych. Kontrapunktem dla odrzucenia astrologii w dobie oświecenia były pochwały astronomii formułowane zgodnie z ideałem nauki właściwym dla tego okresu.

Utwory powstałe w epoce pozytywizmu dokumentują fascynacje astronomią, które przekładały się na realizowane przez literatów projekty popularyzacji jej osiągnięć, na próby uspójniania astronomii z religijnym obrazem świata, na wpisywanie astronomii w konteksty refleksji epistemologicznej i antropologicznej. Twórcy Młodej Polski w perspektywie ówczesnej wiedzy rozpatrywali możliwości istnienia wielu światów zamieszkanych przez istoty żywe, eksponowali poetyckie walory astronomii i ujmowali ją jako „sferę marzenia”.

Literatura ostatnich dziesięcioleci poświadcza, że dociekania dotyczące budowy niebios (między innymi te, które odwoływały się do wyjaśnień mechanistycznych) budziły niekiedy żywy oddźwięk polemiczny. Twórczość najnowsza dostarcza też przykładów stereotypizacji wiedzy o kosmosie – tak jak ma to miejsce w prozie fantastycznonaukowej, skoncentrowanej na krytycznym naświetleniu życia społecznego i współczesnej kultury.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Historia i archeologia
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Literaturoznawstwo
• ISBN: 978-83-232-4089-1
• ISBN druku: 978-83-232-4088-4
• Liczba stron: 414

Wprowadzenie     7
GRZEGORZ RAUBO, JAROSŁAW WŁODARCZYK Światy (nie)równoległe: między historią literatury a historią astronomii     9 
Astrologia – medycyna – teoria temperamentów     17
MACIEJ JASIŃSKI Astrologia według satyryka i astrologia według lekarza. Komentarz Józefa Strusia do pisma Lukiana z Samosat O gwiazdoznawstwie     19 
RADOSŁAW GRZEŚKOWIAK Dzieci planet. Cztery temperamenty jako temat staropolskich poetów     45 
„Literacka astronomia” wobec przemian obrazu świata     77
JERZY KROCZAK Astronomiczne dystanse w literaturze staropolskiej     79 
GRZEGORZ RAUBO Wszechświat encyklopedystów polskiego baroku: między dawną wiedzą o kosmosie a nową astronomią     103 
BARBARA BIENIAS Pochwała astronomii w duchu ideałów oświeceniowych w twórczości Jana Śniadeckiego, Jacka Idziego Przybylskiego i Franciszka Ksawerego Dmochowskiego     173 
Wszechświaty pisarzy między scjentyzmem a fantazją     199
DAWID MARIA OSIŃSKI Per aspera ad astra. Pozytywistów spotkania z astronomią     201 
TOMASZ SOBIERAJ Wiedza astrofizyczna Bolesława Prusa (prolegomena)     271 
MAŁGORZATA OKULICZ-KOZARYN Astronomia jako sfera marzenia. Naukowe idee w literackich ujęciach Zygmunta Kaczkowskiego, Cezarego Jellenty i Jerzego Żuławskiego     293 
Od sporów o budowę niebios do stereotypizacji wiedzy o kosmosie     317
KRZYSZTOF KOZŁOWSKI Czesława Miłosza potyczki z mechanicyzmem     319 
ANDRZEJ STOFF Dyskretne związki literatury z astronomią. Literatura realistyczna a science fiction     357 
MACIEJ WRÓBLEWSKI Społeczno-kulturowe „czytanie” Kosmosu na przykładzie wybranych fantastycznonaukowych powieści XXI wieku     385 
INDEKS OSOBOWY     403