Alfabet Jana Pawła II
Książka jest kolejnym zaproszeniem do spotkania z myślą Jana Pawła II. Złożył się na nią zestaw 39 pojęć, wokół których na przestrzeni kilkudziesięciu lat konsekwentnie była budowana myśl autora Osoby i czynu oraz Redemptor hominis – filozofa, teologa, poety, duszpasterza, namiestnika Chrystusa na ziemi, w końcu świętego, który przez ponad 27 lat przewodził Kościołowi katolickiemu. Przybierająca formę alfabetu publikacja odbiega nieco od większości prac poświęconych myśli polskiego papieża, których autorzy wybierają jedno, może dwa, pojęcia, które – czyniąc pilotującymi poprzez bogactwo pozostawionych przez niego tekstów – traktują jako klucz do ich poznawania i systematyzowania. Niniejsza książka nie aspiruje do wyczerpującej prezentacji wszystkich pojęć, jakimi posługiwał się w swoich wypowiedziach papież. Haseł w Alfabecie Jana Pawła II mogłoby być znacznie więcej. Wybrane zostały te, które – zdaniem autora – mogą stać się najlepszymi przewodnikami dla tych, którzy chcą wędrować śladami myśli Karola Wojtyły, by – współmyśląc wraz z nim – coraz lepiej poznawać i rozumieć tajemnicę człowieka, a więc i samego siebie.
Zamiarem autora niniejszej książki jest nie tyle całościowe opracowanie każdego z przywołanych haseł, ile próba uchwycenia istoty tych problemów i zagadnień, które – zdaniem papieża Wojtyły – odgrywają szczególną rolę w znalezieniu odpowiedzi na fundamentalne pytanie: kim jest człowiek? O każdym z tych haseł można powiedzieć, że jest zarówno próbą punktowego wydobycia sensu z tego doświadczenia, które zostało określone przez Wojtyłę na początku studium Osoba i czyn jako „doświadczenie człowieka”, jak i drogowskazem, który wskazuje kierunek do dalszego, coraz wszechstronniejszego, rozumienia rzeczywistości osoby oraz tworzonych przez nią różnych wymiarów wspólnoty.
Podstawowym kryterium wyboru haseł jest zamiar przedstawienia, jak papież Wojtyła rozumiał na przykład istotę dialogu, prawdy, etyki czy kultury. Pojęcia, zwłaszcza filozoficzne, wzajemnie się uzupełniają i tłumaczą. Chcąc wyjaśnić jedno pojęcie, w sposób konieczny trzeba odwołać się do innego czy innych. Czytelnik Alfabetu przy analizach niektórych zagadnień napotka pewne powtórzenia, będące wynikiem tej prawidłowości. Są one trudne do uniknięcia w publikacji mającej charakter nie typowej monografii, ale katalogu ułożonych w porządku alfabetycznym haseł.
Drugim kryterium, które podyktowało wybór pojęć, jest aktualność zaprezentowanego przez papieża z Polski ich ujęcia. Myśl Karola Wojtyły dojrzewała w nim w zmieniających się historycznie realiach. Dojrzewał w nim także sposób rozumienia niektórych pojęć, przez pryzmat których od 16 października 1978 r. patrzył na świat ludzkich problemów z perspektywy Głowy Kościoła. Autorzy tacy jak Rocco Buttiglione, Andrzej Szostek i Alfred Wierzbicki klucz do zrozumienia wypowiedzi Jana Pawła II, zwłaszcza tych, które stały się tematami jego kolejnych encyklik społecznych – czyli praca, rozwój, przedsiębiorczość – widzą w pojęciach omówionych przez Karola Wojtyłę w ostatnim rozdziale studium Osoba i czyn, w szczególności w pojęciach solidarności i uczestnictwa.
W książce przywołane zostanie również jedno nazwisko – Cypriana Kamila Norwida. Jest to poeta, do którego Karol Wojtyła chętnie się odwoływał i którego twórczość wywarła największy wpływ na styl jego myślenia. Utworem Norwida szczególnie inspirującym dla Wojtyły był Promethidion, z charakterystyczną triadą: piękno – praca – zmartwychwstanie.
Źródłami Alfabetu Jana Pawła II są zarówno pisma filozoficzne, jak i teologiczno-pastoralne papieża Wojtyły. Głównym tekstem filozoficznym jest studium antropologiczne Osoba i czyn w wydaniu z 1994 r. Cenne są również artykuły krakowskiego filozofia: Uczestnictwo czy alienacja (1975 r.) oraz Osoba: podmiot i wspólnota (1976 r.). Głównymi encyklikami Jana Pawła II, do których odwołuje się autor, są: Redemptor hominis (1979 r.), Laborem exercens (1981 r.), Sollicitudo rei socialis (1987 r.), Centesimus annus (1991 r.), Evangelim vitae (1995 r.) oraz Fides et ratio (1998 r.). Spośród opracowań myśli Karola Wojtyły – Jana Pawła II – należy wymienić książkę bezpośredniego ucznia kardynała Karola Wojtyły ks. prof. Andrzeja Szostka, Śladami myśli świętego. Osoba ludzka pasją Jana Pawła II (Lublin, 2014 r.).
Każde z zaprezentowanych w książce haseł jest czymś w rodzaju zapisków z dalekiej, fascynującej podróży; ich autor na bieżąco próbował naszkicować to, co widział albo uchwycić kwintesencje tego, co przeżył i czym chciał koniecznie podzielić się z innymi. Można potraktować je także jak notatki do wykładu, sporządzone w szkole Wielkiego Mistrza. Być może notatki te w przyszłości zostaną przez kogoś odkryte i zainspirują tę osobę do napisania własnej książki…
