Czas polityczny po rewolucji

• Druk: Kraków, 2013
• Autor: Piotr Borowiec
• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Podstawowym celem książki jest opisanie czasu politycznego w świadomości społecznej, jego cech oraz różnych orientacji temporalnych wytworzonych i wykorzystywanych w dyskursie politycznym przez polskie elity symboliczne po 1989 roku. Zadaniem autora było także wyjaśnienie sposobów „wykorzystania” kategorii czasowych do tworzenia ówczesnej rzeczywistości politycznej czy też funkcjonowania społeczeństwa z wykorzystaniem kategorii temporalnych. (…)
Główna tematyka pracy koncentruje się wokół kilku podstawowych pojęć, które określają badaną rzeczywistość: zmiany społecznej, czasu społecznego, elit symbolicznych oraz wykorzystania przez nie kategorii temporalnych do zbudowania uprzywilejowanych w dyskursie politycznym reprezentacji społecznych. Wynika z tego podstawowa teza niniejszej pracy. Głosi ona, że kategorie temporalne służyły polskim elitom symbolicznym do „kontrolowania” rzeczywistości poprzez instrumentalne działania zmniejszania lub zwiększania w społeczeństwie poczucia społecznego lęku. Manipulacje były niekiedy najbardziej skuteczną metodą tworzenia dominacji politycznej poprzez narzucanie ówczesnej sytuacji politycznej własnej definicji temporalnej.
Z Wprowadzenia
Opublikowanie tej pracy będzie wydarzeniem w polskiej literaturze politologicznej, która jak dotąd prawie całkowicie pomijała analizę temporalną i z tego powodu była uboższa zarówno pod względem merytorycznym, jak i warsztatowym. Na tym polu polska politologia ustępowała nie tylko nauce filozoficznej, ale także socjologii, która znacznie wcześniej zastosowała metodę temporalną do wyjaśnienia czy chociażby zrozumienia zjawisk i procesów społecznych, w tym także politycznych.
Autor ukazuje istotę i rolę czasu w ujęciu filozoficznym i socjologicznym, jak również wskazuje – głównie na konkretnym przykładzie analizy „zmiany społecznej” – na rolę kategorii temporalnych w tym procesie, a ponadto na sposoby wykorzystania „czasu społecznego” przez elity symboliczne do kontrolowania społeczeństwa. Uczynienie „zmiany społecznej” głównym przedmiotem analizy było przedsięwzięciem ze wszech miar uzasadnionym, bowiem „zmiana” zawsze następuje w czasie i nie można tego elementu z niej wykluczyć.
Z recenzji prof. zw. dr. hab. Zbigniewa Bloka

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Polityka
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-233-3546-7
• ISBN druku: 978-83-233-3546-7
• Liczba stron: 574

Wprowadzenie  11
Dyskurs, dyskurs polityczny i założenia metodologiczne pracy  16

Rozdział I. Podstawy temporalne analizy rzeczywistości społecznej	41

1. Zrozumieć czas – czas w ujęciu filozoficznym  41

a) Problemy ze zrozumieniem czasu  41
b) Starożytne koncepcje czasu  43
c) Chrześcijańska filozofia czasu  51
d) Filozofie czasu w nowoczesności  57

2. Okiełznać czas – społeczne metody panowania nad czasem  74

a) Indywidualna świadomość czasu  74
b) Elementarne, potoczne wyobrażenia czasu  81
c) Społeczne próby panowania nad czasem  89
d) Inne sposoby okiełznania czasu  100

3. Wyjaśnić czas – wielość czasów w społeczeństwie  104

a) Uwarunkowania badań nad czasem  104
b) Między czasem cyklicznym a linearnym  108
c) Charakter czasu społecznego  115
d) Inne kategorie czasu  128

4. Dogonić czas – świat ponowoczesny  136

a) Nowoczesny zachwyt czasem i przestrzenią  136
b) Globalizacja jako próba opisu nowoczesności  140
c) Oblicza „nowych czasów”  145
d) Lęk, niepewność i czas w ponowoczesności  160

Rozdział II. Czas – ciąg chronologiczny: przeszłość, teraźniejszość, przyszłość	169

1. Wymiary czasu w potocznej, trójczłonowej koncepcji  169

a) Struktura potocznej koncepcji czasu  169
b) Teraźniejszość – realna orientacja czasowa  174
c) Przeszłość i przyszłość – determinanty rzeczywistości  181
d) Związki między trzema wymiarami czasu  189

2. Pamięć jako podtrzymywanie „czasu wygasłego”  199

a) Różne rodzaje pamięci  199
b) Rola i znaczenie pamięci społecznej  205
c) Pamięć społeczna w okresie gwałtownych zmian społecznych  213
d) Instrumentalizacja pamięci społecznej  218

3. Czas jako podstawowy czynnik zmiany  225

a) Czas a zmiana społeczna  225
b) Aspekty spostrzegania i analizowania zmian  234
c) Zjawisko przyspieszenia tempa zmian  239
d) Konsekwencje gwałtownej zmiany  243

4. Konteksty polskich zmian politycznych  250

a) Podstawy lęku i niepewności w okresie Polski Ludowej  250
b) Stan wojenny a entuzjazm społeczny  255
c) Polityczne formy redukowania lęku i niepewności  262
d) Przyspieszenie zmian po 1989 roku  269

Rozdział III. Główne cechy temporalne rzeczywistości po 1989 roku	279

1. Wytworzony polityczny czas „wspólny”  279

a) Uwarunkowania powstania czasu „wspólnego”  279
b) Czynniki wpływające na powstanie czasu „wspólnego”  285
c) Podstawowe cechy politycznego czasu „wspólnego”  293
d) Koniec czasu „wspólnego” i próby jego podtrzymania  303

2. Spory wokół przyspieszenia czasu politycznego  310

a) Znaczenie czasu dla bieżącej polityki  310
b) „Przyspieszenie” jako zmiana tempa zmiany  315
c)„Przyspieszenie” początkiem wielości czasów politycznych  325
d) Polityczna gra tempem zmian (przyspieszanie i zwalnianie)  331

3. Tymczasowość – symboliczna definicja rzeczywistości  341

a) Podstawowe definicje temporalne teraźniejszości  341
b) Kontrastowe definiowanie temporalne teraźniejszości  357
c) Tymczasowość – podstawowa cecha teraźniejszości  360
d)Tymczasowość jako okres przejściowy  362

4. Polityczne wykorzystywanie metafor temporalnych  370

a) Znaczenie i „temporalność” metafor politycznych  370
b) Podstawowe metafory temporalne po 1989 roku  375
c) „Transformacja” jako dominująca metafora temporalna  391
d) Pozatemporalne znaczenia metafory „transformacji”  397

Rozdział IV. Czas jako narzędzie walki politycznej	403

1. Spory wokół czasu trwania reform  403

a) Znaczenie czasu – niedobór i nadmiar czasu w polityce  403
b) Polityczne znaczenie terminowości  412
c) Spory wokół braku terminowości  420
d) Strukturalizacja i wartościowanie czasu politycznego  427

2. Władza czasu przeszłego – polityczne wykorzystywanie przeszłości  436

a) Szybka zamiana elementów pamięci społecznej  436
b) Narzucenie negatywnej definicji czasu przeszłego  444
c) Determinujący wpływ przeszłości na teraźniejszość  450
d) Polityczne działanie – konsekwencje „złej” przeszłości  458

3. Temporalne zwiększanie i ograniczanie społecznego lęku  466

a) Przyczyny lęku i niepewności po 1989 roku  466
b) Polityczne sposoby redukowania i zwiększania lęku  472
c) Czas – narzędzie minimalizowania lęku  484
d) Czas – narzędzie zwiększania społecznego lęku  489

4. Próby zerwania z rozwojem ciągłym  497

a) Uwarunkowania związane z zerwaniem ciągłości  497
b) Pierwsze symboliczne zerwania z rozwojem ciągłym  504
c) Zerwanie ciągłości jako temporalna strategia polityczna  509
d) „IV RP” – ostatnie zerwanie z rozwojem ciągłym  520

Zakończenie  527
Bibliografia  531
Biogram autora 573