Kim jesteś politologu?
Kim jest politolog? Być może badaczem szukającym regularności w sferze polityki, może uczonym pragnącym odnaleźć odpowiedź na pytanie o formułę dobrego państwa, może wychowawcą chcącym kształtować pokolenia świadomych obywateli, a może wysokiej klasy komentatorem niosącym zrozumienie zjawisk politycznych tym, którzy gubią się w gąszczu polityki. Może jest wyspecjalizowanym historykiem lub prawnikiem, a może pytając o to, kiedy polityk jest wielki, a kiedy zwyczajny lub nawet mierny i co sprawia, że podejmujemy polityczną działalność, staje się socjologiem albo psychologiem. Może poszukiwanie materialnych podstaw polityki przesuwa go w stronę ekonomii, a może pragnienie sensu i zrozumienia czyni zeń filozofa. Być może łączy te elementy w szczególnym zainteresowaniu wyjątkową sferą życia społecznego – polityką, gdy trzeba, patrząc na nią z różnych perspektyw, za pomocą różnych narzędzi i w różne wcielając się role.
Ze Wstępu
Zarówno potrzeba edukacji w zakresie wiedzy politologicznej, jak i poważne w tej dziedzinie zaniedbania pozostają dla zainteresowanych sprawą bezdyskusyjną.Z tego powodu przyjąłem z entuzjazmem inicjatywę prof. Barbary Krauz-Mozeri jej zespołu opublikowania pracy będącej w zamyśle biografią tej dyscypliny naukowej w Polsce. Jakkolwiek poprzednio podejmowane były ograniczone objętościowo i okazjonalne raczej próby jej przedstawienia, to ujęcie ma tym razem charakter całościowy i systematyczny.
Z recenzji prof. zw. dr. hab. Krzysztofa Pałeckiego
Książka prezentuje panoramiczny i dynamiczny obraz polskiej politologii na tle jej historii i przekształceń. Jest to pierwsze tak obszerne opracowanie stanu obecnego i ewolucji tej dyscypliny akademickiej w Polsce. Z pewnością wzbudzi ono duże zainteresowanie w środowisku naukowców i dydaktyków zajmujących się profesjonalnie politologią jako kierunkiem studiów wyższych oraz dziedziną badań naukowych. (…) Praca zasługuje na bardzo wysoką ocenę zarówno pod względem metodologicznym, jak i w zakresie osiągniętych rezultatów badawczych. Stanowi poważne dokonanie polskiej politologii i świadczy o jej zdolności do pogłębionej samooceny.
Z recenzji prof. zw. dr. hab. Andrzeja W. Jabłońskiego
Krauz-Mozer Barbara – socjolog, historyk, politolog, jest profesorem w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego, kieruje Zakładem Teorii Polityki i Państwa. Zajmuje się filozofią i metodologią nauk społecznych oraz teorią polityki. Jest autorką m. in. takich prac: Metodologiczne problemy wyjaśniania w nauce o polityce (1992), Teoria polityki. Metodologiczne podstawy politologii empirycznej, (1993), Teorie polityki (2005, 2007). Współredaktorem: Spotkania z Lewiatanem (2004), Czas społeczeństwa obywatelskiego. Między teorią a praktyką (2006), Samotność idei? Społeczeństwo obywatelskie we współczesnym świecie, (2007), Oblicza polskiego systemu politycznego (2007), Globalizacja – nieznośne podobieństwo? Świat i jego instytucje w procesie uniformizacji (2008), Teoretyczne i metodologiczne wyzwania badań politologicznych w Polsce (2009). Jest członkiem Komitetu Nauk Politycznych Polskiej Akademii Nauk oraz Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych.
Borowiec Piotr – absolwent socjologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, doktor nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce. Adiunkt w Zakładzie Teorii Polityki i Państwa w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ w Krakowie. Autor ponad 40-tu artykułów z zakresu socjologii polityki, teorii polityki i metodologii, a także dwóch monografii dotyczących międzywojennego koncernu prasowego Ilustrowany Kurier Codzienny: Jesteśmy głosem milionów (2005) i Między sensacją a nauką (2005), współautor monografii Struktury organizacyjne polskich partii politycznych (2010). Współredaktor prac: Czas społeczeństwa obywatelskiego. Między teorią a praktyką (2006), Kraków polityczny 2005. Rzecz o partiach i wyborach, (2006), Samotność idei? Społeczeństwo obywatelskie we współczesnym świecie, (2007), Globalizacja – nieznośne podobieństwo? Świat i jego instytucje w procesie uniformizacji (2008), Ilustrowany Kurier Codzienny (1910-1939) (2010).
Ścigaj Paweł – adiunkt w Zakładzie Teorii Polityki i Państwa w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 2006 roku obronił pracę doktorską pt.: Teoretyczne i metodologiczne aspekty badań nad tożsamością narodową w naukach społecznych. Opublikował kilkanaście artykułów w czasopismach naukowych oraz pracach zbiorowych.
Wstęp ............................................................................................................................... 7
Rozdział I – Politologia? Czyli wiedza o czym? I jaka? ............................................ 13
1. Filozofi a ....................................................................................................................... 14
2. Historia ........................................................................................................................ 16
3. Nauka o polityce (science) .......................................................................................... 18
4. Praktyka polityczna ..................................................................................................... 31
Rozdział II – Powstanie i przekształcanie się nauk politycznych w Polsce .............. 33
1. Początki refl eksji nad polityką w Polsce ..................................................................... 33
2. Historia nauczania „umiejętności politycznych” na ziemiach polskich ..................... 35
3. Nauka o polityce jako dyscyplina akademicka w okresie II Rzeczypospolitej .......... 40
3.1. Ośrodek lwowski – Szkoła Nauk Politycznych (1902–1905), Studium Dyplomatyczne (1930–1939) ............................................................... 40
3.2. Ośrodek krakowski – Polska Szkoła Nauk Politycznych (1911–1914), Szkoła Nauk Politycznych (1921–1939), Szkoła Nauk Społeczno-Politycznych (1911–1914) ........................................................................................................ 43
3.3. Ośrodek warszawski – Szkoła Nauk Społecznych i Handlowych (1915–1916), Szkoła Nauk Politycznych (1917–1939) ............................................................ 48
3.4. Inne ośrodki o profi lu politologicznym .............................................................. 52
3.5. Warunki rozwoju nauki o polityce do 1939 roku ............................................... 56
4. Stan refl eksji nad polityką w czasie drugiej wojny światowej i po jej zakończeniu ... 58
5. Wprowadzenie polityczno-ideologicznych przedmiotów nauczania .......................... 63
6. Rozwój instytucjonalny – nauki polityczne jako samodzielna dyscyplina uniwersytecka .............................................................................................................. 75
6.1. Specyfi ka politologii w Uniwersytecie Warszawskim ........................................ 84
6.2. Kontynuacja politologii w Uniwersytecie Jagiellońskim ................................... 87
6.3. Początki i rozwój politologii w Uniwersytecie Wrocławskim ............................ 91
6.4. Charakter politologii w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu ..... 95
6.5. Politologia w Lublinie – Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej ................ 98
6.6. Rozwój politologii w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach ............................ 101
6.7. Powstanie i funkcjonowanie politologii w innych ośrodkach ............................ 103
7. Powstanie korporacji naukowej – Polskie Towarzystwo Nauk Politycznych (PTNP) ... 107
8. Kondycja polskiej politologii marksistowskiej w latach osiemdziesiątych ................ 115
9. Przemiany społeczno-polityczne, odrodzenie się nauk politycznych ......................... 133
Rozdział III – Studia politologiczne w Polsce po 1989 roku ..................................... 145
1. Wstęp ........................................................................................................................... 145
2. Nauka i szkolnictwo wyższe w Polsce po 1989 roku ................................................. 149
2.1. Wprowadzenie .................................................................................................... 149
2.2. Prawne aspekty zmian systemu szkolnictwa wyższego po 1989 roku ............... 151
2.3. Uczelnie, kierunki studiów, studenci i absolwenci szkół wyższych po 1989 roku ....................................................................................................... 156
2.4. Kadra dydaktyczno-naukowa po 1989 roku ....................................................... 163
2.5. Finansowanie nauki i szkolnictwa wyższego po 1989 roku ............................... 168
3. Studia politologiczne w uczelniach publicznych i niepublicznych ............................. 171
4. Studenci, absolwenci i kandydaci studiów politologicznych w latach 1989–2008 .... 174
4.1. Studenci i absolwenci politologii w Polsce w latach 1989–2008 ....................... 174
4.1.1. Studenci i absolwenci politologii – dane podstawowe .................................. 174
4.1.2. Studenci i absolwenci politologii w Polsce według rodzaju uczelni i trybu studiów ............................................................................................... 178
4.1.3. Studenci politologii według województw w latach 2001–2008 .................... 187
4.1.4. Studenci pierwszego roku politologii oraz studenci studiów uzupełniających magisterskich ...................................................................... 189
4.2. Studenci politologii na tle kierunków pokrewnych w latach 1989–2008 ........... 194
4.2.1. Studenci politologii, administracji i ekonomii .............................................. 195
4.2.2. Studenci politologii, psychologii i socjologii ................................................ 197
4.2.3. Studenci politologii, dziennikarstwa i komunikacji społecznej, europeistyki, kulturoznawstwa oraz stosunków międzynarodowych ................................. 199
4.3. Kandydaci na studia politologiczne i inne wybrane kierunki w latach 2001–2009 ............................................................................................ 202
4.4. Sytuacja absolwentów politologii na rynku pracy w świetle danych urzędów pracy ..................................................................................................... 206
5. Kadra politologiczna po 1989 roku ............................................................................. 210
5.1. Politolodzy w świetle danych Ośrodka Przetwarzania Informacji ..................... 210
5.2. Doktoraty i habilitacje z zakresu nauk o polityce ............................................... 214
5.3. Mapa zainteresowań badawczych politologów .................................................. 219
6. Treści kształcenia na kierunku politologia .................................................................. 228
6.1. Treści kształcenia na kierunku politologia po 1989 roku w świetle minimów programowych .................................................................................................... 228
6.2. Treści programowe realizowane obecnie na kierunku politologia ..................... 235
6.3. Politologiczne specjalności kierunkowe ............................................................. 243
7. Jakość kształcenia na studiach politologicznych – próba oszacowania ...................... 249
7.1. Narzędzia i mechanizmy oceny jakości kształcenia ........................................... 249
7.2. Ocena jakości studiów politologicznych w świetle danych Państwowej Komisji Akredytacyjnej ...................................................................................... 254
8. Wnioski ....................................................................................................................... 260
Aneks I – Podstawowe statystyki .................................................................................. 267
Aneks II – Studenci politologii według województw w latach 1989–2008 ................ 287
Spisy tabel, wykresów i rysunków ................................................................................ 307
Bibliografia ..................................................................................................................... 311
Biogramy autorów ......................................................................................................... 333
