Edytorstwo. Jak wydawać współczesne teksty literackie
Pierwsze podręczne kompendium redaktora i wydawcy współczesnej literatury pięknej.
Autor zestawiając różne modele wydań utworów polskich autorów tworzących w XX wieku (m.in. Gombrowicza, Miłosza, Herberta) prezentuje narzędzia pracy redaktora (przypisy, indeksy, bibliografie i inne). Szczegółowo omawia problemy związane z edycją poezji, prozy, publicystyki, a także korespondencji i takich publikacji jak wywiady, wspomnienia czy dzienniki. Nie oferuje szablonowych odpowiedzi – pokazując różne drogi postępowania edytora, stara się skłonić czytelnika do refleksji i sprowokować także dyskusję nad utartymi metodami postępowania.
Kompendium zbudowane jest na zasadzie autonomicznych rozdziałów, które można czytać niezależnie od siebie – rozbudowany indeks pojęć oraz nazwisk umożliwia szybkie odnalezienie potrzebnych informacji.
Wprowadzenie 11
Rozdział I. Edytorstwo a redagowanie tekstów. Kim jest edytor? 15
Rozróżnienia wstępne 15
Rola edytora 20
O wadze sztuki edytorskiej na przykładzie Potęgi smaku Zbigniewa Herberta 22
Rozdział II. Porządek pracy wydawniczej: od ustalenia podstawy wydania do druku 27
Ważniejsze aspekty prawa autorskiego obowiązującego w Polsce 27
Ślady dzieł – ustalanie podstawy wydania 29
Opracowanie tekstu 31
Redakcja, adiustacja, korekta 36
Redaktor w roli edytora 38
Rozdział III. Typy wydań i narzędzia pracy: przypisy, indeksy, bibliografie, normy wydawnicze 40
Typy wydań 40
Przypisy, bibliografie, cytowanie i ekscerpowanie 45
Symbole edytorskie 49
Jak piszemy? Od hieroglifów do emotikonów 51
Po czym piszemy? 52
Krótka historia edytorstwa do XIX w. 53
Historia współczesnego edytorstwa w Polsce 56
Komputer jako narzędzie pracy edytora 64
Kserokopie, skany, fotografie cyfrowe 65
Przypadek Henryka Batuty, czyli wiarygodność internetu jako źródła informacji 66
Wiarygodność internetu: podsumowanie 69
Przyszłość edytorstwa 70
Rozdział IV. Nowele i opowiadania 73
Na wsi wesele Marii Dąbrowskiej: szeroko dyskutowany tekst zmieniany w kolejnych wydaniach 73
Na wsi wesele: podsumowanie 76
Opowiadania Zygmunta Haupta: przywracanie czytelnikom mało znanych tekstów 77
Problem nazwy niewydanego zbioru opowiadań 79
Jak wydawać niewydane zbiory opowiadań przygotowane (lub nie) przez autora? 80
Opowiadania Zygmunta Haupta: podsumowanie 84
Opowieści o pilocie Pirxie i Dzienniki gwiazdowe Stanisława Lema: rozszerzanie zbioru oraz usuwanie niektórych utworów 85
Science fiction, czyli tu może się zdarzyć merytoryczna pomyłka autorska 85
Opowiadania usuwane z kanonu przez autora 86
Bakakaj Witolda Gombrowicza – drugie autorskie wydanie zbioru nowel ze zmienioną zawartością i tytułem 87
Bakakaj Witolda Gombrowicza: podsumowanie 89
Inne zagadnienia edytorskie związane z tomem Bakakaj 90
Jedna z podstaw tekstu Bankietu Witolda Gombrowicza: maszynopis autorski czy redakcyjny? Analiza porównawcza 90
Porównanie maszynopisu z jednym z kolejnych wydań 92
Wnioski 96
Wydania zbioru prozy: podsumowanie 98
Rozdział V. Współpraca z autorem – „wola autora” i „wola dzieła”. Wpływ cenzury. Błędy edytora 103
Naukowa edycja pisarza żyjącego, czyli „wola autorska” a „wola dzieła” 103
Różewicz – autor o świadomości edytora 104
Anatol Stern: czy zmiany wprowadzane przez autora zawsze obowiązują edytora? 105
Czy jeśli autor się zgadza, to znaczy, że się zgadza? Czy jeśli mówi, że się nie zgadza, to może jednak się zgadza? Granice woli autorskiej 107
Wola autorska – brzmienie językowe 109
Wola autorska – układ tekstu: podsumowanie 110
Wola autorska – kompozycja zbioru. Filibert dzieckiem podszyty Witolda Gombrowicza – nowela funkcjonująca niezależnie, włączona jednak także do powieści 110
Wola autorska – umieszczanie wcześniejszych utworów w nowych zbiorach 112
Tropienie woli autorskiej za pomocą odwołania się do autoryzowanych tłumaczeń tekstu w języku, którym autor dobrze się posługiwał 113
Jak wydawać teksty autora publikującego na ogół w innym języku? 114
Wola autora w rozwijaniu motywów w kolejnych utworach, czyli jak Filibert dzieckiem podszyty Przeciw poetom wystąpił 114
Wola autorska – typografia 116
Wola autora – aktualizacja tekstu 116
Wola autorska a cenzura – różnice w modelach cenzury na przykładzie Władysława Broniewskiego i Zbigniewa Herberta 117
Komentarz edytora wyjaśniający kontekst powstawania utworu 125
Komentarz edytorski a niebezpieczeństwo interpretacji 127
Komentarz edytorski – przyznanie się do niewiedzy, aby nie sugerować czytelnikowi, że wiedzieć powinien 128
Czy autor ma rację? Fakty podawane przez autora a komentarz edytora na przykładzie Gombrowicza 128
Błędy w tekście wprowadzone przez edytora 131
A. Błędy spowodowane złym odczytaniem tekstu 131
B. Błędy wynikające z rozwiązań typograficznych 134
C. Błędne koniektury 135
D. Błędy spowodowane pracą na tekście nieoryginalnym 136
E. „Poprawianie” autora przez edytora 137
F. Błędy spowodowane pośpiechem 138
Ustalanie autorstwa: „bankowe” teksty Gombrowicza, nieleśmianowski Leśmian i anonimowy Broniewski 138
Rozdział VI. Tekst poetycki oraz autorskie zbiory wierszy 140
Bolesław Leśmian – czyli „w malinowym chruśniaku” interpunkcji 140
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska – czyli autorka poprawiająca 148
Władysław Broniewski – czyli lepiej nie publikować, niż cenzurować 153
Gałczyński – czyli wpływ cenzora na poetę 155
Gałczyński – jak komentować satyrę? 160
Sztuczne oddychanie i inne wiersze Stanisława Barańczaka 161
Poeta dążący do wielowariantowości czy do tekstu ostatecznego? 163
Rozdział VII. Wybór wierszy oraz wiersze zebrane 166
Dzieła zebrane Czesława Miłosza. Jak zmieniło się Campo di Fiori 168
Wnioski z analizy porównawczej różnych wersji fragmentów Campo di Fiori 179
Problem deklarowanej woli autorskiej w powrocie do wersji wcześniejszej, niepotwierdzony w późniejszym wydaniu 181
Podsumowanie analizy fragmentów Campo di Fiori 184
Czy Pan Cogito „mówił po niemiecku”? 185
Rozdział VIII. Powieści 191
Pornografia Witolda Gombrowicza: problemy edycji powieści 191
Historia tekstu 192
Sposób pracy autora 192
Źródła tekstu 192
Historia wydania, czyli w poszukiwaniu zaginionego maszynopisu 193
Wydanie obcojęzyczne powstałe pod kontrolą autora jako źródło do poprawek błędów w wydaniu polskim 195
Różnice między maszynopisem a pierwodrukiem 198
Problem autorskiej interpunkcji 200
Pornografia: podsumowanie – interpunkcja i składnia podkreślająca rytm jako wyraz woli autorskiej 203
Problem ustalenia tekstu autorskiego – wybór podstawy tekstu 205
Pozostałe wątpliwości 206
Dodatkowe uzasadnienie przyjętych założeń edytorskich: jeden dzień z życia Witolda Gombrowicza 207
Na marginesie: poprawki autorskie zwiększające realizm powieści 209
Ferdydurke: dzieło w toku – korekta jako podstawa wydania? 210
Wnioski z analizy korekty autorskiej do drugiego wydania Ferdydurke 213
„Wstawka” w korekcie autorskiej i konieczność jej porównania z wydaniem 214
Wnioski z analizy „wstawki” do korekty autorskiej drugiego wydania Ferdydurke w języku polskim 215
Gombrowicz: polemiki w powieści (Ferdydurke). Powieść odnosząca się do krytyki, z zamaskowanymi cytatami 216
Kontekst powstania utworu – komentarz interpretacyjny na przykładzie Ferdydurke Witolda Gombrowicza 218
Bal u Senatora Jana Lechonia: rękopis bez skreśleń 221
Miazga Jerzego Andrzejewskiego – czyli cenzura wpływająca na powieść z kluczem 222
Miazga: podsumowanie 228
Wertepy Leopolda Buczkowskiego 229
Cenzura w PRL – przypomnienie 229
Konwickiego gry z cenzurą 231
Jak cenzura zmieniła Kalendarz i klepsydrę Tadeusza Konwickiego 234
Kalendarz i klepsydra Tadeusza Konwickiego: podsumowanie 237
Rozdział IX. Publicystyka 239
Krytyka literacka – Jan Józef Lipski: jak wydawać rozproszone teksty krytycznoliterackie autora represjonowanego z przyczyn politycznych? 239
Zrekonstruowanie układu autorskiego 241
Czy warto rekonstruować układ autorski? 243
Felietony Stefana Kisielewskiego 244
Podsumowanie sposobu wydawania felietonów powstających w PRL 246
Felietony Antoniego Słonimskiego 246
„Opera” Janusza Szpotańskiego, czyli satyra polityczna 247
Podsumowanie: jak wydawać twórczość zakorzenioną we współczesności – felietony, satyrę? 251
Rozdział X. Teksty naukowe (humanistyka a przyrodoznawstwo) 252
Specyfika tekstu naukowego – poprawianie błędów rzeczowych bezpośrednio w tekście 252
Pisma wybrane Władysława Bartoszewskiego 254
Wykłady Richarda P. Feynmana 256
Podsumowanie: jak wydawać dzieła naukowe? 257
Rozdział XI. Jak wydawać rozmowy, wywiady, wspomnienia, dzienniki 261
Autentyczność dziennika 262
Reportaże, eseje, wywiady – Rozmowy z katem Kazimierza Moczarskiego 263
Oni Teresy Torańskiej 265
Dzienniki Marii Dąbrowskiej – prowadzone z myślą o przyszłej publikacji 266
Wydanie dziennika w postaci autentycznej bez komentarzy: porównanie 268
Dzienniki Marii Dąbrowskiej: podsumowanie 271
Dziennik Anny Kowalskiej – dziennik-źródło jako opozycja do „dziennika pisarza” 271
Dziennik Anny Kowalskiej: podsumowanie 273
Dziennik 1954 Leopolda Tyrmanda, czyli pytanie o autentyczność 273
Dziennik 1954 Tyrmanda: podsumowanie 280
Dzienniki Stefana Kisielewskiego – czy wszystko powinniśmy publikować? 281
Dziennik Witolda Gombrowicza – czy powieść o charakterze dziennika? 283
Dziennik Jarosława Iwaszkiewicza – mimo wszystko na uboczu polityki; problemy kompozycji językowej i datowania. Wybór podstawy wydania 285
Dziennik Jana Józefa Lipskiego, czyli źródłowość zapisków prowadzonych bez myśli o ich publikacji 289
Dziennik bez samogłosek Aleksandra Wata: odszyfrowywanie 291
Inne dzienniki wydane w ostatnich latach, które warto poznać 292
Archiwalia – między dziennikiem osobowym a zapisem zbiorowości 293
Wydania dzienników: podsumowanie 294
Rozdział XII. Edycje korespondencji 295
Prawo autorskie przy wydaniach korespondencji 295
Sposoby wydawania korespondencji 296
Rola przypisów w korespondencji 297
Ujednolicanie dat 299
Jeden głos: listy Hertza do Miłosza, listy do Grydzewskiego 300
Dwugłos redaktor–poeta: Jerzy Giedroyc–Czesław Miłosz w Archiwum „Kultury”, czyli jak szybko publikować listy? 304
Na marginesie edycji korespondencji: poprawki edytora 306
Dwugłos pisarz–redaktor: Lechoń–Grydzewski, czyli w poszukiwaniu zaginionych manuskryptów 308
Dwugłos małżeński: Maria i Marian Dąbrowscy 310
List jako materiał literacki 312
Podsumowanie: jak wydawać korespondencję? 312
Rozdział XIII. Typografia w wydaniach literatury pięknej i naukowej 314
Zasady ogólne 314
Pastorałki i wiersze formistyczne Tytusa Czyżewskiego 316
Anatol Stern: znacząca typografia 316
Termity Themersonów i koniki Mrożka 317
Autorskie rozwiązania graficzne 318
Format 319
Żywa pagina 320
Duża czcionka, mała czcionka i Franz Kafka 320
Na marginesie: skojarzenie utworu z ilustracjami nieakceptowanymi przez autora 321
Typografia w edytorstwie: podsumowanie 322
Rozdział XIV. Czy poprawiać ortografię i interpunkcję? Dwa wypadki: autor stosujący się do reguł – i reguł nieuznający 323
Historia reform pisowni w Polsce 325
Poezje zebrane Brunona Jasieńskiego 327
Jasieński: podawanie wersji mającej ułatwić lekturę 328
Jasieński: ten sam utwór funkcjonujący w różnych miejscach 329
Jasieński: posągi rzygały czy żygały? 330
Jasieński: podsumowanie 332
Tadeusz Peiper: zachowana interpunkcja autorska 333
Przecinki Czechowicza: znaki interpunkcyjne jako interpretacja 333
Waga rytmu w prozie na przykładzie Gombrowicza 336
Interpunkcja jako przejaw ekspresji twórczej w korespondencji Iwaszkiewicza z Lisowskim 336
Autor, który miał problemy z ortografią 337
Podsumowanie: literatura XX w. dla edytora 338
Aneks. Wydania wykorzystane w książce 343
Wykaz literatury – bibliografia edytorska w układzie chronologicznym 347
Indeks terminów użytych w książce 348
Indeks nazwisk 350
