Elzenberg - tradycja i współczesność
Przedmowa
Wskażmy na początku trzy zasadnicze powody, które zainspirowały toruńskie środowisko filozoficzne do organizacji na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu (w dniach 31maja-1 czerwca 2007 roku) spotkania znawców i badaczy spuścizny twórczej Henryka Elzenberga.
Pierwszy to wzgląd o charakterze rocznicowym. Mijająca w tym roku 120 rocznica urodzin i 40 rocznica śmierci Elzenberga jest właściwą chwilą stwarzającą najlepszą sposobność uczczenia pamięci wybitnego polskiego filozofa i humanisty, przywołania i podkreślenia jego dokonań w zakresie filozofii, aksjologii, etyki, estetyki, filozofii kultury i literatury.
Drugi- jeśli tak rzec można - ma charakter lokalny. Wiele lat dojrzałego życia i znaczna część biografii twórczej Elzenberga przypada na toruński okres jego działalności. Obok Tadeusza Czeżowskiego tworzył w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika środowisko filozoficzne, w wydatnym stopniu kształtując jego oblicze duchowe i intelektualną kulturę. Wykłady i seminaria prowadzone w murach uczelni oraz tzw. privatissima odbywające się w domu Profesora cieszyły się niesłabnącym powodzeniem nie tylko u adeptów filozofii, ale także osób różnych zainteresowań i profesji naukowych. Mogli oni podziwiać rozległość wykształcenia i zainteresowań Profesora, jego niezwykle bogatą osobowość i finezyjną kulturę intelektualną. Szacunek budziła dociekliwość badawcza filozofa głęboko penetrująca podejmowane tematy, a szczególnie umiejętność pobudzania do twórczego myślenia i wspólnego dochodzenia do prawdy. Toruński okres w życiu Elzenberga był także - jak można to chyba bez przesady powiedzieć - zwieńczeniem drogi jego intelektualnego rozwoju i aktywności twórczej. Wszystko to stawia przed kolejnym pokoleniem filozofów związanych z toruńską uczelnią zaszczytne zobowiązania i powinności wobec osoby i dorobku Profesora.
Trzeci powód jest bardziej ogólnej natury.Dzieło filozofa niewątpliwie należy do najznakomitszych osiągnięć polskiej humanistyki i powinno, naszym zdaniem, znaleźć bardziej poczesne miejsce w świadomości ludzi wykształconych, wyraźniej zaistnieć w rodzimym życiu intelektualnym. Mimo wzrastającego zainteresowania twórczością Elzenberga, istnieje w dalszym ciągu dysproporcja pomiędzy znaczeniem jego dokonań na polu aksjologii,etyki filozofii kultury, krytyki literackiej i literatury a miejscem,jakie zajmuje ona w pamięci i świadomości zbiorowej. Dlatego należy podejmować takie inicjatywy, aby najbardziej wartościowe tradycje rodzimej kultury intelektualnej nie stawały się jedynie pomnikami przeszłości, ale stanowiły przede wszystkim żywy składnik współczesnej kultury
Dotychczasowe spotkania konferencyjne charakteryzowała wieloaspektowość podejścia do spuścizny filozofa. Jej badacze, dzieląc się wynikami swoich dociekań,przedstawili dowolnie wybrane tematy, koncentrując się na ich opisywaniu, wyjaśnianiu czy interpretowaniu. Wybór tematyki uzależniony był od kierunku zainteresowań i predylekcji badacza.Zaprezentowano mniej lub bardziej bogaty zestaw problemów odnoszących się do różnych aspektów myśli twórczej filozofa.Otrzymywaliśmy w efekcie analizy wybranych zagadnień z bardzo bogatego obszaru zainteresowań filozofa, począwszy od teorii wartości poprzez tematy etyczne, estetyczne, historyczno filozoficzne, aż po te z zakresu filozofii kultury, literatury, krytyki literackiej, religii i mistyki. Podejmowano także wiele innych bardziej szczegółowych i drobniejszych kwestii odnajdywanych w pismach filozofa, a zwłaszcza tych inspirowanych, imponującą bogactwem tematycznym, refleksją zobiektywizowaną na kartach Kłopotu z istnieniem.Przykładem takie wieloaspektowego odniesienia się do myśli twórczej autora Kłopotu z istnieniem była konferencja zorganizowana przez toruńskie środowisko filozoficzne w 1997 roku pod tytułem Henryk Elzenberg. Dziedzictwo idei. Filozofia - aksjologia - kultura .Tytuł bez wątpienia sugeruje, że intencją organizatorów było zakreślenie w miarę pełnej panoramy zagadnień podejmowanych przez filozofa wraz z ich analizą.
Przedmowa /7
WŁODZIMIERZ TYBURSKI - Stan badań nad spuścizną twórczą Henryka Elzenberga / 13
RYSZARD WIŚNIEWSKI - O niektórych pożytkach studiów nad aksjologią i etyką Elzenberga / 19
FILIP MAJ - O metodzie badania twórczości - Henryk Elzenberg i Kazimierz Dąbrowski / 31
ANITA BENISŁAWSKA - Zagadnienie intuicji i introspekcji w filozofii Henryka Elzenberga / 53
ANNA DRABAREK - Henryka Elzenberga tęsknota za poznaniem absolutnym - za dotknięciem istoty rzeczy, prostoty najprostszej / 67
WALDEMAR PRUSIK - Aksjologią ogólna. Jedność systemu i jego ugruntowanie / 85
KRZYSZTOF STACHEWICZ - Henryka Elzenberga zakład o wartości. Aspekty aksologiczne i metodologiczne / 107
MACIEJ WOŹNICZKA - Perspektywa wykorzystania idei Henryka Elzenberga do konstrukcji programu edukacyjnej filozofii kulturowej / 119
STEFAN KONSTAŃCZAK - O możliwości rozpoznawania wartości w świetle aksjologii Henryka Elzenberga / 137
LESŁAW HOSTYŃSKI - Odejście od Elzenberga? / 155
MIROSŁAW MRÓZ - Odpowiedź Tomasza z Akwinu na kłopoty z istnieniem, religią i mistyką Henryka Elzenberga. Disputatio possibilis dwóch mistrzów żyjących w różnych porządkach czasu / 165
HELENA CIĄŻELA - Elzenberg, Gandhi i perspektywa dziejowa. Problem „własnego oblicza" w walce o światopogląd / 187
MARCIN T. ZDRENKA - Uwagi o Elzenbergowskim pojęciu walki. Na marginesie Kłopotu z istnieniem / 201
PIOTR DOMERACKI - Elzenbergowski arystokratyzm ducha / 211
WOJCIECH ZIELIŃSKI - Etyka jako filozofia pierwszego planu. Uwagi na marginesie pism etycznych Henryka Elzenberga / 233
AGNIESZKA LENARTOWICZ-PODBIELSKA - Elzenberg i „trzeci język" / 245
RYSZARD KOZŁOWSKI - O mężnym zachowaniu się wobec bytu / 253
Elzenberg- traditon and thepresent (Summary) / 271
