Fiodor Dostojewski i problemy kultury
Prezentowana książka jest zaproszeniem do spotkania z Fiodorem Dostojewskim w kręgu problemów kultury nie tylko rosyjskiej, lecz także europejskiej i azjatyckiej - od drugiej połowy XIX stulecia po pierwsze dziesięciolecie XXI wieku. Krąg ten obejmuje kilka epok kultury:
okres realizmu i neorealizmu, modernizm i jego dwudziestowieczne transformacje oraz postmodernizm. Każda z nich potwierdza niesłabnącą kulturotwórczą rolę autora Braci Karamazow. Mówią o tym zgromadzone w niniejszym tomie prace nie tylko cenionych znawców Dostojewskiego, ale również przedstawicieli najmłodszego pokolenia jego badaczy, reprezentujących różne temperamenty naukowe i warsztaty. Tom stanowi monograficzne ujęcie zawartej w tytule problematyki, dla której zarysowane zostały trzy płaszczyzny: 1) filozofii, antropologii i aksjologii; 2) religii, metafizyki i eschatologii; 3) inspiracji, wpływów i paralel.
Szczególnie ważny dla autorów tego tomu jest w kontekście antymetafizycznej i antyaksjologicznej kultury współczesnej stosunek Dostojewskiego do świata wartości, problem ich podziału i hierarchizacji, a także kryteria ich klasyfikacji. Przekazując odbiorcy określony obraz wartości, utwory Dostojewskiego odgrywają rolę mediacyjną, nade wszystko w aspekcie poznawczym. Wskazują ponadto na ich powinnościowy charakter i konieczność realizacji. Pisarz uzasadnia bowiem poprzez swe utwory, dlaczego dane wartości powinny zaistnieć, skoro nie są tym, co jest, lecz tym, co być powinno.
Ze Słowa wstępnego
Anna Raźny, Słowo wstępne. Fiodor Dostojewski w kręgu problemów kultury 7
I. W kręgu filozofii, antropologii, aksjologii 9
Michał Bohun, Dostojewski. Nędza i wielkość kultury 11
Olga Bogdanowa, Художественная антропология Достоевского в свете културологической концепции С.С. Хоружего 24
Anna Raźny, Indywidualizm i wspólnotowość w twórczości Fiodora Dostojewskiego. Konflikt czy współistnienie? 35
Małgorzata Abassy, „Подполье” как явление культуры. Записки из подполья Фёдора Достоевского 50
Marta Lechowska, Tragizm w światopoglądzie Fiodora Dostojewskiego – ujęcie Wiaczesława Iwanowa 63
Lidia Liburska, Dziedzictwo idei – pokolenie „biesów” a ponowoczesność 75
Katarzyna Kosowska, Достоевский в кругу женщин. Культура чувств и эмоций 97
Jelena Stiepanian-Rumiancewa, Изобразительные средства в романе Идиот 107
Radosław Sławomirski, Wspólnotowy wymiar krytyki Zachodu w Idiocie Fiodora Dostojewskiego 114
Kamil Szybalski, Kulturowy wymiar katorgi i łagrów GUŁagu w twórczości Fiodora Dostojewskiego i Warłama Szałamowa 124
Wanda Laszczak, Bohater Dostojewskiego a wolność w interpretacji Jelizawiety Skobcowej 138
Urszka Zabukowec, „Низкие истины”, „возвышающий обман”, апофатика. Вoсприятие действительности в романе Подросток 146
Anna Dominik, Problem Polski i Polaków w twórczości Fiodora Dostojewskiego 157
Anna Kadykało, Святочный рассказ Мальчик у Христа на ёлке как предостeрежение перед проблемой „беспризорности” 171
II. Horyzont religii, metafizyki i eschatologii 181
Hanna Kowalska-Stus, Эсхатологические сюжеты в творчестве Достоевского и Федорова 183
Daria Janowiec, Zagadnienie Świętej Rusi w Dzienniku pisarza Fiodora Dostojewskiego i myśli metropolity Antoniego Chrapowickiego 192
Lidia Macheta, Duch rosyjski a kultura – punkt widzenia Dostojewskiego. Zarys problematyki 200
Dymitr Romanowski, Między ideą chrześcijańskiego imperium a ideą chrześcijańskiego narodu – Fiodor Tiutczew, Włodzimierz Sołowjow, Fiodor Dostojewski. Próba syntezy 210
Anna Kościołek, Arleta Szulc, Motyw świątyni w twórczości Fiodora Dostojewskiego 226
Martyna Kowalska, Dostojewski i Sołżenicyn. Droga do Boga 238
Barbara Bałaś, Anioł i diabeł u Fiodora Dostojewskiego i Wieniedikta Jerofiejewa 249
III. Wpływy, inspiracje, paralele 261
Ágnes Dukkon, Достоевский и психология – Карл Густав Карус (1789–1869) в кругозоре писателя 263
Joanna Bobula, Karamazowowie jako nosiciele świadomości kryzysowej. Twórczy „dialog” Mykoły Chwylowego z Fiodorem Dostojewskim 275
Justyna Mirońska, Problem społecznego wyalienowania człowieka w dyskursie komparatystycznym. Notatki z podziemia Fiodora Dostojewskiego i Moskwa-Pietuszki Wieniedikta Jerofiejewa 285
Danuta Szymonik, Fiodor Dostojewski i Iwan Franko: między akceptacją a negacją 294
Katarzyna Walasek, „Axe is the name of mine”, czyli Aleksandra Dugina rzecz o Rosji 303
Michał Kuryłowicz, Чокан Валиханов или мысль Достоевского в степи 311
Michał Lubina, Dostojewski a Chiny. Miejsce Chin w twórczości pisarza oraz recepcja Dostojewskiego w Państwie Środka 318
Kinga Nędza-Sikoniowska, „Architektoniczna dostojewszczyzna” – o pewnej konstruktywistycznej (samo)krytyce 329
Indeks nazwisk 345
Указатель имен 349
