Geopolityka Bałkanów
Wyróżnienie w konkursie na Najlepszą Książkę Akademicką o Nagrodę Ministra Edukacji i Nauki oraz o Nagrodę Rektora Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Pierwsze w Polsce kompleksowe ujęcie geopolityki Bałkanów Publikacja stanowi przystępne i aktualne kompendium wiedzy na temat Bałkanów w wymiarze geograficznym, politycznym i historycznym, przygotowane na podstawie najnowszych ustaleń naukowych oraz licznych materiałów źródłowych i archiwalnych. Pierwsza część książki omawia kluczowe koncepcje myślenia geostrategicznego, metodologię badań stosowną do tej dyscypliny oraz idee najważniejszych przedstawicieli klasycznej geopolityki. Następnie Autorka dokonuje wyczerpującej charakterystyki geograficznej Półwyspu Bałkańskiego jako całości oraz każdego z państw bałkańskich osobno, rozpatrując ukształtowanie powierzchni, hydrografię, klimat, szlaki komunikacyjne, ludność i wyznania oraz gospodarkę i bogactwa naturalne. Wywód wzbogacają liczne mapy oraz materiały pomocnicze. Finalne rozdziały książki poświęcone są burzliwej historii politycznej państw bałkańskich oraz omówieniu geopolitycznego znaczenia Bałkanów w kontekście globalnym.
Niewątpliwie dobrze się stało, że ta książka powstała, gdyż wypełnia ona lukę na rynku wydawniczym publikacji naukowych, gdzie brakowało opracowań, które dotyczyłyby analizy Bałkanów z punktu widzenia geopolityki […] Książka autorstwa Danuty Gibas-Krzak, zawierająca materiał faktograficzny, który dotyczy polityki na Bałkanach i geograficznych uwarunkowań środowiska bałkańskiego, stanowi więc ważne kompendium wiedzy o tym regionie. Będzie też przydatna w procesie dydaktycznym, służąc jako materiał poznawczy nie tylko dla miłośników takiej tematyki, specjalistów i ekspertów w obszarze bałkanistyki, ale także studentów wielu kierunków takich jak: politologia, stosunki międzynarodowe, geografia, historia czy bezpieczeństwo narodowe. […] Istotnym walorem opracowania jest bogata literatura przedmiotu, skupiająca prace naukowców nie tylko polskich i z kręgu bałkańskiego, ale też ekspertów amerykańskich, angielskich, francuskich, tureckich, niemieckich, rosyjskich czy austriackich.
Prof. dr hab. Tadeusz Wallas
Na uwagę zasługuje staranny dobór map, których analiza przez czytelnika z pewnością ułatwi dokładne zrozumienie miejsca Bałkanów w geopolityce światowej […] Uwagę zwraca także bardzo bogata bibliografia tematu zastosowana przez Autorkę, która w swej analizie korzystała z wydawnictw ukazujących się we właściwie każdym z omawianych krajów, co z kolei nadaje publikacji wiele oryginalności.
Dr hab. prof. UŁ Andrzej Dubicki
Wstęp 9
1. Podstawy myśli i idei geopolitycznych 23
1.1. Myśli i idee geopolityczne – w kręgu definicji 25
1.2. Metody badawcze w geopolityce 35
1.3. Przedstawiciele klasycznej geopolityki 39
Rudolf Kjellen (1866–1922) 39
Friedrich Ratzel (1844–1904) 41
Alfred Thayer Mahan (1840–1914) 42
Alexander Procofieff de Seversky (1894–1974) 44
Karl Haushofer (1869–1946) 45
Halford John Mackinder (1861–1947) 48
Nicholas John Spykman (1893–1943) 51
Zbigniew Brzeziński (1928–2017) 52
Yves Lacoste (ur. 1929) 54
Aleksiej Podberezkin (ur. 1953) 56
2. Charakterystyka geograficzna Półwyspu Bałkańskiego 59
2.1. Kwestia nazwy i jej implikacje 61
2.2. Położenie geograficzne i cechy szczególne 74
2.3. Klimat 85
2.4. Hydrografia 90
2.5. Demografia 93
2.6. Szlaki i korytarze komunikacyjne na Półwyspie Bałkańskim 99
3. Charakterystyka geograficzna państw postjugosłowiańskich 109
3.1. Serbia 111
Charakterystyka geograficzna, powierzchnia i ukształtowanie 111
Hydrografia 119
Klimat 121
Ludność i wyznania 123
Komunikacja 124
Gospodarka, bogactwa naturalne, przemysł 125
3.2. Kosowo 128
Charakterystyka geograficzna, powierzchnia i ukształtowanie 128
Hydrografia 131
Klimat 132
Ludność i wyznania 133
Komunikacja 134
Gospodarka, bogactwa naturalne, przemysł 135
3.3. Czarnogóra 138
Charakterystyka geograficzna, powierzchnia i ukształtowanie 138
Hydrografia 142
Klimat 143
Ludność i wyznania 144
Komunikacja 145
Gospodarka, bogactwa naturalne, przemysł 146
3.4. Chorwacja 150
Charakterystyka geograficzna, powierzchnia i ukształtowanie 150
Hydrografia 155
Klimat 158
Ludność i wyznania 158
Komunikacja 160
Gospodarka, bogactwa naturalne, przemysł 164
3.5. Bośnia i Hercegowina 167
Charakterystyka geograficzna, powierzchnia i ukształtowanie 167
Hydrografia 172
Klimat 174
Ludność i wyznania 174
Komunikacja 175
Gospodarka, bogactwa naturalne, przemysł 178
3.6. Słowenia 182
Charakterystyka geograficzna, powierzchnia i ukształtowanie 182
Klimat 185
Hydrografia 185
Komunikacja 187
Gospodarka, bogactwa naturalne, przemysł 190
3.7. Macedonia Północna 192
Charakterystyka geograficzna, powierzchnia i ukształtowanie 192
Klimat 196
Hydrografia 197
Ludność i wyznania 199
Komunikacja 200
Gospodarka, bogactwa naturalne, przemysł 201
4. Charakterystyka geograficzna Bułgarii, Rumunii, Albanii i Grecji 205
4.1. Bułgaria 207
Charakterystyka geograficzna, powierzchnia i ukształtowanie 207
Klimat 212
Hydrografia 213
Ludność i wyznania 215
Komunikacja 216
Gospodarka, bogactwa naturalne, przemysł 219
4.2. Rumunia 223
Charakterystyka geograficzna, powierzchnia i ukształtowanie 223
Klimat 228
Hydrografia 229
Ludność i wyznania 233
Komunikacja 234
Gospodarka, bogactwa mineralne, przemysł 238
4.3. Albania 242
Charakterystyka geograficzna, powierzchnia i ukształtowanie 242
Klimat 247
Hydrografia 248
Ludność i wyznania 251
Komunikacja 252
Gospodarka, bogactwa mineralne, przemysł 257
4.4. Grecja 262
Charakterystyka geograficzna, powierzchnia i ukształtowanie 262
Klimat 272
Hydrografia 274
Ludność i wyznania 277
Komunikacja 278
Gospodarka, bogactwa mineralne, przemysł 280
5. Zarys dziejów politycznych państw bałkańskich 285
5.1. Serbia 287
5.2. Kosowo 309
5.3. Czarnogóra 321
5.4. Chorwacja 326
5.5. Bośnia i Hercegowina 335
5.6. Słowenia 351
5.7. Macedonia Północna 357
5.8. Albania 365
5.9. Bułgaria 375
5.10. Grecja 387
5.11. Rumunia 401
6. Geopolityczne znaczenie Bałkanów 411
6.1. Strefa tranzytowo-buforowa 413
6.2. Strategiczny komponent przestrzeni bałkańskiej 417
6.3. Bałkany między Heartlandem a Rimlandem 424
Zakończenie 439
Bibliografia 443
Summary 471
Wykaz map 475
Wykaz szkiców 476
Wykaz tabel 477
Indeks nazwisk 479
