Kult błogosławionej Doroty w Prusach krzyżackich
Pruska ascetka, mistyczka i prorokini imieniem Dorota pochodziła z Wielkich Żuław Malborskich, z tamtejszej wsi Mątowy (od końca XIV wieku dookreślanej czasem – tak jak obecnie – przydawką Wielkie w odróżnieniu od wydzielonych z niej wtedy Mątowów Małych, na gruntach których założono krzyżacki folwark). Żyła lat 47, od około 25 stycznia 1347 do 25 czerwca 1394 roku. Była siódmym z dziewięciorga dzieci bardzo pobożnej chłopki Agaty, uznawanej w swym otoczeniu za świętą, oraz pochodzącego z Holandii chłopa Wilhelma Swarcze (Schwartze). Ochrzczono ją w kościele parafialnym w rodzinnych Mątowach 6 lutego 1347 roku. Sześć lat później przystąpiła do spowiedzi, a w Wielką Sobotę roku 1357 do pierwszej Komunii. W 1363 roku, po długim oporze, wyszła za mąż za zamożnego płatnerza Adalberta z Gdańska i przeniosła się do zajmowanej z mężem kamienicy przy reprezentacyjnej ulicy Długiej. Była płodna, przeto urodziła dziewięcioro dzieci, z których okres dzieciństwa przeżyła tylko najmłodsza córka Gertruda, oddana z czasem do klasztoru benedyktynek w Chełmnie.
W 1380 roku, po narodzinach Gertrudy, małżonkowie złożyli ślub czystości. Wiele później wspólnie pielgrzymowali: do Piaseczna, Kartuz, Koszalina, Akwizgranu, Kolonii i Einsiedeln, powracając niejednokrotnie w wybrane miejsca. Sama Dorota udała się z pielgrzymką do Rzymu na Rok Jubileuszowy 1390. W lutym 1390 roku w samotności umarł Adalbert, zatem Dorota owdowiała. Żyła odtąd w nędzy, gdyż długotrwałe i odległe pielgrzymki pochłonęły cały majątek płatnerza. W maju 1391 udała się do katedralnego Kwidzyna, gdzie odbyła spowiedź u głośnego teologa pruskiego Jana z Kwidzyna, który zgodził się zostać jej spowiednikiem. Jesienią tego samego roku, po zamknięciu ostatnich spraw w Gdańsku, przeniosła się na resztę życia do Kwidzyna. Marzyła o życiu w katedralnej pustelni, rozważała też pielgrzymkę do Jerozolimy. Ostatecznie, 2 maja 1393 roku weszła uroczyście do wymarzonej pustelni. Janowi z Kwidzyna oraz drugiemu spowiednikowi z grona pomezańskich kanoników katedralnych, Janowi Rymanowi, opowiadała o swym życiu duchowym, licznych widzeniach i rozmowach z Chrystusem oraz niebiańskimi świętymi, z Matką Boską na czele. Umarła w opinii świętości 25 czerwca 1394 roku, po prawie czternastu miesiącach pobytu w odosobnieniu i od dnia pochówku, dokonanego w katedrze 28 czerwca, jaśniała przypisywanymi jej cudami.
Wykaz skrótów 6
Wstęp 7
Rozdział I. Zbiory cudów błogosławionej Doroty z Mątowów 18
I.1. Zbiory cudów bł. Doroty 18
I.2. Akta kwidzyńskiego procesu kanonizacyjnego z lat 1404–1406 23
Rozdział II. Cuda błogosławionej Doroty pod lupą historyka 32
II.1. Rodzaje cudów w źródłach dorotańskich 32
II.2. Morfologia cudów 65
II.3. Analiza socjologiczno-statystyczna pątników do grobu bł. Doroty 78
II.4. Imiennictwo w Prusach krzyżackich na podstawie źródeł dorotańskich 91
II.5. W kręgu polityki i wojny 95
Rozdział III. Kult błogosławionej Doroty 105
III.1. Krąg oddziaływania sanktuarium bł. Doroty z Mątowów 105
III.2. Ruch pątniczy i jego konsekwencje dla kraju i Kwidzyna 113
III.3. Bł. Dorota stróżem Kwidzyna i patronką Prus 122
III.4. Krzyżacka święta? 132
Podsumowanie 145
Bibliografia 153
Aneks 166
Summary 168
Indeks osób 173
