Panie Prezydencie, Monsieur le Président…

• Druk: Warszawa, 2016
• Redakcja naukowa: Beata Stelęgowska, Elwira Wyszyńska, Krystyna Wróblewska-Pawlak, Maria Szewczyk, Monika Kostro, Ruta Matuszak, Teresa Giermak-Zielińska, Zbigniew Karaszewski
• Wydawca: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Publikacja poświęcona formom adresatywnym w polskim i francuskim dyskursie polityczno-medialnym. Autorki ukazują różnorodne funkcje, jakie pełnią zwroty do odbiorcy w publicznych interakcjach między politykami.

Analizując przykłady zaczerpnięte z debat przedwyborczych i dyskusji politycznych toczonych w ciągu ostatnich dziesięciu lat w polskich i francuskich mediach, pokazują, że w polemicznej wymianie zdań te z pozoru drugoplanowe jednostki języka mogą stać się skutecznym środkiem retorycznym. Służą nie tylko wskazywaniu adresata wypowiedzi, ale także ustalaniu i regulowaniu dystansu między partnerami dyskursu, ustanawianiu stosunków władzy, kreowaniu wizerunku własnego i przeciwnika czy wreszcie deprecjacji kobiet polityków.

Polityczny dyskurs medialny, nowy gatunek tekstowy w polskich środkach komunikacji społecznej, doczekał się już wielu poważnych studiów autorstwa polskich językoznawców, medioznawców i politologów. Omawiana tutaj publikacja jest jednak pierwszą pracą porównawczą o ściśle zakreślonym polu analizy, zajmuje się bowiem badaniem form adresatywnych w politycznym dyskursie francuskim i polskim. Porównanie to ukazuje duże różnice między polską i francuską strategią komunikacyjną w tej dziedzinie. Różnice te wynikają w mniejszej mierze z odmiennych systemów językowych, a w dużo większym stopniu z tradycji kulturowych, dotyczących zwłaszcza relacji między rozmówcami, regulowania dystansu w wymianie argumentów i kreowania własnego wizerunku wobec wyborców.
Warto podkreślić […] oryginalny, nowatorski charakter francusko-polskich badań porównawczych w dziedzinie form adresatywnych, jakim odznacza się omawiana publikacja. Metodologia oparta na najnowszych opracowaniach światowych poszerza horyzont badawczy, a analiza porównawcza pozwala dostrzec i opisać niektóre zjawiska mniej widoczne w perspektywie jednego języka i kultury. Z pewnością będzie to ważna pozycja w polskich badaniach dyskursu, w socjolingwistyce i medioznawstwie. (Fragment recenzji prof. Teresy Giermak-Zielińskiej)

*********

Dr Monika Kostro (ORCID 0000-0002-9126-2086) – doktor socjologii (2005), wykładowca i pełnomocnik ds. Rekrutacji w Instytucie Romanistyki na Wydziale Neofilologii Uniwersytetu Warszawskiego.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Językoznawstwo
• Redakcja: Beata Stelęgowska, Elwira Wyszyńska, Krystyna Wróblewska-Pawlak, Maria Szewczyk, Monika Kostro, Ruta Matuszak, Teresa Giermak-Zielińska, Zbigniew Karaszewski
• ISBN: 978-83-235-2451-9
• ISBN druku: 978-83-235-2443-4
• EAN: 9788323524519
• Liczba stron: 358

Pobierz spis treści»

Wstęp 11

Rozdział 1
Grzeczność jako pojęcie/termin w polskich, francuskich i anglo-amerykańskich ujęciach badawczych 19
   1.1. Grzeczność jako zjawisko, pojęcie, termin 20
   1.2. Grzeczność w rozumieniu potocznym 22
   1.3. Grzeczność w naukach o języku 28
      1.3.1. Grzeczność (językowa) w badaniach anglo- 
      amerykańskich 29
         1.3.1.1. Grzeczność jako strategia unikania 
         konfliktu dzięki przestrzeganiu maksym 
         konwersacyjnych 30
         1.3.1.2. Grzeczność jako strategia unikania 
         konfliktu dzięki stosowaniu „technik twarzy” 33
         1.3.1.3. Grzeczność jako przedmiot społecznej 
         negocjacji 40
         1.3.1.4. Grzeczność jako wyrażanie pozycji 
         społecznej 45
      1.3.2. Francuskie prace badawcze na temat 
      grzeczności (językowej) 47
      1.3.3. Polskie definicje grzeczności (językowej) 
      51
   1.4. Modele grzeczności językowej a  badanie form 
   adresatywnych (bilans) 56

Rozdział 2
System adresatywny w języku polskim i francuskim 67
   2.1. System adresatywny i formy adresatywne – język 
   polski 69
      2.1.1. Formy adresatywne – pojęcie, terminy i 
      definicje 69
      2.1.2. Klasyfikacje form adresatywnych – system 
      adresatywny języka polskiego 71
      2.1.3. Socjolingwistyczny podział systemów 
      adresatywnych. Zaimki i tytuły 79
   2.2. System adresatywny i formy adresatywne – język 
   francuski 84
      2.2.1. Formy adresatywne – pojęcie, terminy i 
      definicje 84
      2.2.2. Klasyfikacje form adresatywnych – system 
      adresatywny języka francuskiego 88
      2.2.3. Socjolingwistyczny podział systemów 
      adresatywnych. Zaimkowe (PFA) i rzeczownikowe 
      (NFA) formy adresatywne 92
         2.2.3.1. Pronominalne (zaimkowe) formy 
         adresatywne (PFA) 92
         2.2.3.2. Nominalne (rzeczownikowe) formy 
         adresatywne (NFA) 96
   2.3. Porównanie FA w języku polskim i francuskim 107

Rozdział 3
Formy adresatywne w polskim i francuskim dyskursie polityczno-medialnym – norma językowa a praktyka 113
   3.1. Od socjolingwistyki do analizy dyskursu 113
   3.2. Dyskurs polityczno-medialny jako odmiana 
   dyskursu 115
      3.2.1. Francuska analiza dyskursu 117
         3.2.1.1. Dyskurs jako tekst i kontekst 117
         3.2.1.2. Dyskurs jako interakcja: współnadawcy, 
         interdyskurs 119
         3.2.1.3. Dyskurs jako gatunek: metafory sceny i 
         kontraktu 121
         3.2.1.4. Dyskurs-w-interakcji według Catherine 
         Kerbrat-Orecchioni 124
         3.2.1.5. Dyskurs jako wywieranie wpływu według 
         Ruth Amossy 126
         3.2.1.6. Francuska analiza dyskursu, krytyczna 
         analiza dyskursu, socjolingwistyka 127
      3.2.2. Pojęcie dyskursu polityczno-medialnego 130
      3.2.3. Dyskurs polityczny a język polityki 135
      3.2.4. Cechy dyskursu polityczno-medialnego a 
      użycie FA 137
   3.3. Repertuar FA w polskim i francuskim dyskursie 
   polityczno-medialnym 144
      3.3.1. Interakcje między politykami 145
      3.3.2. Interakcje między politykami a 
      dziennikarzami 151
      3.3.3. Interakcje między dziennikarzami 160
      3.3.4. Interakcje między politykami i  
      dziennikarzami a  widzami/słuchaczami 163
   3.4. Analiza FA jako narzędzie badania dyskursu 
   (bilans) 167

Rozdział 4
Między TY a  PAN/PANI. Regulowanie dystansu za pomocą form adresatywnych i jego znaczenie w dyskursie polityczno-medialnym 173
   4.1. Formy adresatywne jako wykładniki dystansu 
   między rozmówcami 174
      4.1.1. Francuskie zaimkowe formy adresatywne TU i 
      VOUS w perspektywie historycznej i we 
      współczesnych użyciach 175
      4.1.2. Polskie zaimkowe formy adresatywne TY i 
      PAN/PANI w perspektywie historycznej i we 
      współczesnych użyciach 177
      4.1.3. Formy adresatywne przejściowe a skracanie 
      dystansu w języku francuskim i polskim 180
   4.2. Regulowanie dystansu za pomocą zaimków 
   adresatywnych w  polskim i francuskim dyskursie 
   polityczno-medialnym 183
      4.2.1. Od PAN/PANI do TY, od VOUS do TU – 
      skracanie dystansu 183
         4.2.1.1. Kontrolowane symetryczne użycie form 
         bezdystansowych 184
            4.2.1.1.1. Bezdystansowe FA jako środek 
            ocieplania relacji dyplomatycznych 185
            4.2.1.1.2. Bezdystansowe FA jako wyraz 
            tożsamości politycznej 191
         4.2.1.2. Kontrolowane asymetryczne użycie form 
         bezdystansowych 193
         4.2.1.3. (Pozornie) niekontrolowane użycie form 
         bezdystansowych 195
      4.2.2. Od TY do PAN/PANI, od TU do VOUS – 
      wydłużanie dystansu 198
         4.2.2.1. Sytuacyjne przejście od TY (TU) do 
         PAN/PANI (VOUS) 199
         4.2.2.2. Trwałe (?) przejście od TY (TU) do 
         PAN/PANI (VOUS) 202
   4.3. Podsumowanie 205

Rozdział 5
O  męskiej kurtuazji à rebours. Formy adresatywne jako środek jawnej i ukrytej deprecjacji kobiet polityków 209
   5.1. Formy adresatywne jako środek deprecjacji 210
   5.2. Deprecjonujące użycie żeńskich FA w dyskursie 
   politycznym 213
      5.2.1. Deprecjacja poprzez użycie żeńskiej formy 
      nazwiska 213
      5.2.2. Deprecjacja poprzez użycie imienia 218
   5.3. Asymetria FA ze względu na płeć polityka w 
   dyskursie medialnym prasowym 229
   5.4. Podsumowanie 232

Rozdział 6
Formy adresatywne a wizerunek kobiety polityka – debata prezydencka między Nicolasem Sarkozym a Ségolène Royal w 2007 r. 235
   6.1. Telewizyjna debata prezydencka jako tworzenie 
   (auto)wizerunku przez polityka 236
      6.1.1. Wizerunek polityka w marketingu politycznym 
      238
      6.1.2. Wizerunek polityka w analizie dyskursu 239
      6.1.3. Debata przedwyborcza jako konfrontacja 
      wizerunków kandydatów 241
   6.2. Stosowanie form adresatywnych jako zabieg 
   służący tworzeniu wizerunku własnego polityka i jego 
   przeciwnika na przykładzie francuskiej debaty 
   prezydenckiej z 2007 r. 244
      6.2.1. Francuska debata prezydencka – jej kontekst 
      i odbiór w ujęciach badawczych 245
      6.2.2. Charakterystyka francuskiej debaty 
      prezydenckiej jako wydarzenia medialnego 249
      6.2.3. Repertuar form adresatywnych, ich 
      częstotliwość i  sposoby użycia we francuskiej 
      debacie prezydenckiej a tworzenie wizerunku 251

Rozdział 7
Formy adresatywne jako środek retoryczny w polskich debatach przedwyborczych w latach 2005–2010 263
   7.1. Polskie telewizyjne debaty przedwyborcze z 
   punktu widzenia analizy dyskursu 264
   7.2. Debaty Lech Kaczyński – Donald Tusk w 2005 r. 
   271
   7.3. Debata Jarosław Kaczyński – Donald Tusk w 2007 
   r. 283
   7.4. Debaty Jarosław Kaczyński – Bronisław Komorowski 
   w 2010 r. 292
   7.5. Podsumowanie 299

Rozdział 8
PREZYDENT czy IMIĘ + NAZWISKO? O symbolicznym nadawaniu i pozbawianiu władzy za pomocą tytułów 303
   8.1. Jako prezydent będę... – ubieganie się o władzę 
   305
   8.2. Prezydent elekt i ustępujący prezydent – 
   przekazywanie władzy 314
   8.3. P/rezydent – władza zakwestionowana 316

Zakończenie 323
Bibliografia 329
Résumé 349