Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie
Adam Mickiewicz,
Pan Tadeusz czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem
Wstęp i opracowanie Stanisław Pigoń, aneks Julian Maślanka
Poetycka wizja Litwy lat 1811 i 1812, spisana przez Adama
Mickiewicza dwie dekady później, na emigracji w Paryżu. Opus magnum poety i jego ostatni duży utwór. Przez kolejne pokolenia Polaków uważany za epopeję narodową, Pan Tadeusz (1834) nie przestaje zachwycać. Olśniewa nie tylko kreacją świata, złożonego z obrzędów, obyczajów, rytuałów i konwenansów kultury szlacheckiej, lecz także językiem poetyckim i artyzmem formy. Nie ma w tym poemacie zbędnej frazy, nieznaczącego bohatera, nieistotnej sceny, niewymownego gestu. Wszystko tworzy świat idealny, żywo oddziałujący kolorem, smakiem i dźwiękiem na zmysły czytelnika.
Tajemnica swoistego piękna Pana Tadeusza leży w jego niepospolitej zwyczajności. Sprawy potoczne, doznania powszednie, wypadki i przedmioty proste pokazane tam zostały sposobem niby zwykłym, a jakimś nowym, szczególnym, urzekającym świeżością ujęcia słownego: jedynego, najcelniejszego.
Ze Wstępu Stanisława Pigonia
Adam Mickiewicz (1798–1855) – poeta, dramaturg, tłumacz, publicysta, działacz polityczny. Uznany za jednego z trzech Wieszczów Narodowych – obok Słowackiego i Krasińskiego. Autor takich arcydzieł literatury polskiej jak: Oda do młodości (1820), Ballady i romanse (1822), Grażyna (1823), Dziady cz. II i IV (1823) oraz Dziady cz. III (1832). Urodził się w Nowogródku na Litwie. Studiował na Uniwersytecie Wileńskim, gdzie współtworzył tajne towarzystwa patriotyczne i samokształceniowe, za co został aresztowany i karnie zesłany w głąb Rosji. Tu powstały m.in. jego słynne Sonety krymskie (1826) oraz Konrad Wallenrod (1828). W 1829 roku udało mu się opuścić imperium Rosyjskie i po okresie podróży osiadł w Paryżu. Ożenił się z Celiną Szymanowską, z którą miał szóstkę dzieci. W 1840 roku objął nowo powstałą katedrę literatur słowiańskich w College de France, a niedługo później związał się z Kołem Sprawy Bożej Andrzeja Towiańskiego. W czasie Wiosny Ludów utworzył legion polski we Włoszech. Kilka lat później, w czasie wojny krymskiej, wyruszył z misją utworzenia legionów polskich do Konstantynopola, gdzie umarł nagle 26 listopada 1855 roku. Został pochowany na cmentarzu Les Champeaux w Montmorency pod Paryżem. W roku 1900 jego prochy uroczyście przeniesiono na Wawel.
Stanisław Pigoń (1885–1968) – historyk literatury polskiej, wybitny badacz
romantyzmu i modernizmu, w szczególności twórczości Mickiewicza, Fredry, Norwida, Żeromskiego i Orkana. W okresie międzywojennym wykładowca i rektor Uniwersytetu Wileńskiego, pracował także na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1939–1940 więziony wraz z grupą profesorów UJ w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen. Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
WSTĘP
Napisał Stanisław Pigoń
I. Droga do epopei
II. Narodziny poematu
III. Rozrost wątku dawności
IV. Dawność osądzona
V. Istota odrodzenia narodu
VI. Kompozycja poematu, jej rodowód literacki
VII. Centrum polszczyzny
VIII. Ozdoby kraju lat dziecinnych
IX. Osoby poematu
X. Pryzmat spojrzenia
XI. Nawrót burzy
XII. Uroki kształtu poetyckiego
XIII. Recepcja poematu
XIV. Wśród obcych
XV. Tekst
BIBLIOGRAFIA WAŻNIEJSZYCH WYDAŃ I OPRACOWAŃ
ANEKS. Problemy tekstologiczne.
Napisał Julian Maślanka
UZUPEŁNIENIE BIBLIOGRAFICZNE (WYBÓR).
Sporządził Julian Maślanka
PAN TADEUSZ
Księga I. Gospodarstwo
Księga II. Zamek
Księga III. Umizgi
Księga IV. Dyplomatyka i łowy
Księga V. Kłótnia
Księga VI. Zaścianek
Księga VII. Rada
Księga VIII. Zajazd
Księga IX. Bitwa
Księga X. Emigracja. Jacek
Księga XI. Rok 1812
Księga XII. Kochajmy się
Objaśnienia
Epilog
Wykazy osób
Osoby poematu
Wykaz osób historycznych wspomnianych w poemacie
Spis ilustracji
Przypisy
