Pisma wybrane
Niniejsze wydanie zawiera m.in. przekłady następujących dzieł Kasjodora: Krótkie wyjaśnienia do Apokalipsy (Complexiones Actuum Apostolorum et Apocalipsis S. Joannis), O duszy (De anima), O muzyce (Institutiones musicae), Sentencje (Variarum libri XII).
Niektóre z dzieł Kasjodora cieszyły się wielkim powodzeniem w średniowieczu. Znają je Grzegorz Wielki, czerpie w nich Izydor z Sewilli, Paweł Diakon, Raban Maur, później Aurelian z Reomé, Réginon z Prümm, a wielka ilość rękopisów niektórych jego dzieł jak Institutiones świadczy o ich popularności. Została także idea przewodnia jego działalności, że kultura świecka służy do lepszego zrozumienia największego dzieła, Pisma Świętego. I ta jego nauka pozostaje żywa do dziś.
Chociaż Vivarium nie przetrwało pierwszego pokolenia i klasztor zniknął po śmierci założyciela, to jednak ideał jego wskrzeszono w wielkich klasztorach epoki karolińskiej i średniowiecza, a ideał klasztoru-instytutu naukowego, biblioteki i skryptorium przejęli później mnisi benedyktyńscy. (…)
(fragment Wprowadzenia ks. prof. Marka Starowieyskiego)
Kasjodor (Flavius Magnus Aurelius Cassiodorus Senator) (ok. 485-580), pisarz, historyk, filozof i teolog chrześcijański. Urodził się w zamożnej rodzinie patrycjuszowskiej, otrzymał wszechstronne klasyczne wykształcenie, prawdopodobnie w Rzymie. Na dworze władców ostrogockich (głównie Teodoryka Wielkiego) w Rawennie pełnił wysokie stanowiska urzędnicze, z funkcją dowódcy gwardii królewskiej włącznie. Zwalczał wpływy bizantyjskie i próby restauracji Cesarstwa Rzymskiego. Po zdobyciu Rawenny przez cesarza Belizariusza, został wywieziony do Konstantynopola. Po powrocie z niewoli, przeniósł się do rodzinnej Kalabrii i zajął działalnością naukową i pisarską. W roku 538 założył klasztor Vivarium wg reguły benedyktyńskiej. Mnisi zbierali tam i kultywowali intelektualne pozostałości po rzymskiej cywilizacji, m.in. przepisując starożytne rękopisy.
Najważniejsze dzieła: De Origine actibusque Gothorum, ok. 550 (wyd. polskie: Kasjodor i Jordanes. Historia gocka, czyli scytyjska Europa, tłum. E. Zwolski, 1984), Historia Ecclesiastica Tripartita, Variarum libri XII, ok. 538 (wyd. polskie, Variae, tłum. A. Kołtunowska, R. Sawa, 2015), De anima, ok. 540 (wyd. polskie: O duszy, tłum. J. Januszewski, 2022), Institutiones, ok. 580 (wyd. polskie, fragment: O muzyce, tłum. L. Dyka, 2015), Expositio Psalmorum, Complexiones actuum Apostolorum et Apocalipsis s. Joannis, ok. 580 (wyd. polskie: Krótkie wyjaśnienia do Apokalipsy św. Jana, tłum. D. Budzanowska-Weglenda, 2022), De orthographia, ok. 580. Jego twórczość wpłynęła znacząco na życie intelektualne i szkolnictwo w średniowieczu.
Wykaz skrótów 7
Zagadnienia wstępne 9
ks. Marek Starowieyski
Flavius Magnus Aurelius Cassiodorus Senator – Życie i twórczość Kasjodora 11
I. Urzędnik i polityk 13
II. Vivarium 16
II.1. Klasztor Vivarium 16
II.2. Vivarium – ośrodek naukowy 19
Idee stojące u podłoża Vivarium 19
Organizacja Vivarium 21
III. Znaczenie i wpływ Kasjodora 26
Święty Kasjodor 29
IV. Twórczość Kasjodora 30
IV.1. Dzieła historyczne 30
IV.2. Dzieła teologiczno-egzegetyczne 32
IV.3. Dzieła inne 34
V. Bibliografia ogólna 35
ks. Mikołaj Lohr
Studia o Kasjodorze 39
I. Kasjodora klasztor Vivarium 43
I.1. Geneza Vivarium 44
I.2. Vivarium i jego charakter 48
I.3. Środki naukowe i program pracy naukowej Vivarium 51
II. Sztuki wyzwolone 63
II.1. Problematyka sztuk wyzwolonych w pismach Kasjodora 63
II.1.1 Zagadnienia metodologiczne sztuk wyzwolonych 64
II.1.2. Gramatyka 68
II.1.3. Retoryka 69
II.1.4 Dialektyka 71
II.1.5 Arytmetyka 76
II.1.6 Muzyka 78
II.1.7 Geometria 80
II.1.8 Astronomia 81
II.2. Zagadnienia z teorii sztuk wyzwolonych w pismach Kasjodora 85
Wstęp 85
II.2.1. Terminologia na określenie sztuk wyzwolonych 89
II.2.2. Nauki wchodzące w zakres sztuk wyzwolonych i ich podział na artes i disciplinae 93
Nauki wchodzące w zakres sztuk wyzwolonych 93
Podział sztuk wyzwolonych na artes i disciplinae 96
II.2.3. Sztuki wyzwolone a nauki teologiczne 102
Zakończenie 106
III. Zagadnienia muzyki w pismach Kasjodora i ich źródła 109
III.1. Zagadnienia muzyki 111
III.1.1. Definicje muzyki 111
III.1.2. Niektóre zagadnienia z teorii muzyki 113
III.1.3. Rodzaje muzyki 117
III.1.4. Właściwości muzyki 121
III.2. Źródła zagadnień muzyki 123
IV. Zagadnienia logiczne w pismach Kasjodora 127
IV.1. Definicje i podział filozofii. Objaśnienie Isagogi 131
IV.2. Objaśnienie Kategorii 136
IV.3. Objaśnienie Perihermeneias 139
IV.4. Sylogistyka i formy dowodzenia stosowane w retoryce 141
IV.4.1. Sylogistyka 141
Dziewięć trybów figury pierwszej 142
Cztery tryby figury drugiej 145
Sześć trybów figury trzeciej 146
Postacie sylogizmu hipotetycznego 147
IV.4.2. Formy dowodzenia stosowane w retoryce 150
IV.5. Definicje 155
IV.6. Objaśnienie Topik 159
V. Zagadnienia arytmetyki w pismach Kasjodora 165
Wstęp 165
V.1. Arytmetyka a inne nauki matematyczne 168
V.2. Definicje i podstawowe pojęcia arytmetyki 172
V.3. Natura i właściwości liczb 178
V.4. Symbolika liczb 188
Zakończenie 191
Ks. bp Jacek Jezierski
Ks. Mikołaj Lohr (1913–1992) – kapłan lwowski, doktor filozofii, profesor Hozjanum 193
Bibliografia prac ks. Mikołaja Lohra 196
Wybór pism
Dominika Budzanowska-Weglenda
Krótkie wyjaśnienia do Apokalipsy św. Jana 201
Wstęp 203
Przekład 207
ks. Jarosław Januszewski
O duszy 223
Wstęp 225
Przekład 235
ks. Lucjan Dyka
Zasady muzyki Wielkiego Aureliusza Kasjodora 281
Wstęp 283
Przekład 295
ks. Krzysztof Burczak
Sentencje Kasjodora 301
Wstęp 303
Przekład 305
Dodatek
Epilog 322
Hanna Malewska
Ortografia 323
Indeks biblijny 348
Indeks nazw ludów, nazw własnych i geograficznych 351
Indeks osobowy 354
