Plastyczność u zmierzchu pisma
Plastyczność u zmierzchu pisma jest retrospektywnym spojrzeniem Malabou na ponad dekadę własnych badań filozoficznych. Jest to fragment intelektualnej autobiografii, jednak nade wszystko jest to filozoficzny manifest, deklaracja epokowej zmiany i konieczności wykroczenia poza założenia, cele i praktyki Derridiańskiej dekonstrukcji. Catherine Malabou rozwija tezę, że stoimy w obliczu zmierzchu pisma jako dominującej figury myśli. Pismo zostaje zastąpione w tej roli przez plastyczność – najważniejszą, zdaniem filozofki, stawkę w życiu podmiotu wystawionego na przygodność świata i przyszłość pozbawioną tożsamości.
Malabou pokazuje w swej książce, w jaki sposób myślenie o plastyczności rozwijało się w projektach filozoficznych od Hegla, przez Heideggera, aż po Derridę. Jej własna koncepcja nie jest zatem zerwaniem z wcześniejszymi propozycjami filozoficznymi, ale próbą ich transformacji lub metamorfozy. Zestawiając ze sobą Heglowską dialektykę, Heideggerowski projekt „destrukcji” tradycji metafizycznej oraz Derridiańską dekonstrukcję, rozgrywając ich wzajemne relacje, napięcia i różnice, autorka stara się wydobyć z nich te elementy, które będą najbardziej przydatne w rozwijaniu problematyki „plastyczności” oraz wypracowaniu opartej na niej materialistycznej ontologii metamorfozy bytu. Z konfrontacji z tymi trzema wielkimi koncepcjami, opisującymi rzeczywistość w kategoriach zmiany, zdarzenia, stawania się innym i pojawienia się czegoś nowego, wyłaniają się kształty filozofii plastyczności jako kategorii charakteryzującej sposób organizacji rzeczywistości w epoce postmetafizycznej, opisującej materialną samoorganizację myślenia i bytu/bycia.
Odniesienia do Malabou pojawiają się coraz częściej w polskim dyskursie akademickim oraz w artykułach popularyzatorskich. Także zainteresowanie dekonstrukcją, ożywione w ostatnich latach dzięki serii przekładów pism Derridy, pozwala liczyć na to, iż Plastyczność u zmierzchu pisma. Dialektyka, destrukcja, dekonstrukcja znajdzie liczne grono czytelników i czytelniczek. Mogą się nimi stać osoby, które będą chciały sprawdzić, jak prezentuje się współczesna «aktualizacja» i kontynuacja dekonstrukcji «po Derridzie». Malabou jako jedna z rzeczniczek «nowego materializmu» może też przyciągnąć uwagę osób zainteresowanych badaniami kulturowo-społecznymi oraz śledzących rozwój teorii w naukach humanistycznych. Po książkę mogą także sięgnąć osoby związane z polem nauk ścisłych i poszukujące sposobu na rozwinięcie szerszych implikacji – filozoficznych, kulturowych, społecznych, ekonomicznych i politycznych – odkryć neuronauki w zakresie plastyczności mózgu. Pod tym względem filozofia francuskiej autorki może odegrać – i już odgrywa – istotną rolę popularyzatorską: może przyczynić się do wprowadzenia kwestii neuroplastyczności do świadomości osób z pola humanistyki, wspierając jego integrację z polem nauk ścisłych, obecną we współczesnym zwrocie posthumanistycznym. Wreszcie, nowatorskie analizy Hegla i Heideggera, jakich dokonuje Malabou, mogą rzucić nowe światło na recepcję spuścizny tych dwóch filozofów i przyciągnąć uwagę osób zajmujących się, z różnych perspektyw, historią filozofii.
Dr Tomasz Załuski,
