Ryzyko jako warunek rozwoju Transformatywne aspekty edukacji
Jednym z największych zagrożeń pedagogiki jest sytuacja, w której zasklepia się ona na sobie samej, zrywając związki z dyscyplinami humanistycznymi i filozofią. Redaktorzy tej książki chcą przeciwstawić się tej tendencji, pokazując, jak owocna może okazać się dla pedagogiki konfrontacja z hermeneutyką, psychoanalizą, socjologią i naukami o kulturze. W tych dyscyplinach pojawiły się bowiem koncepcje ludzkiej podmiotowości i odniesienia do Innego, które mogą stać się dla pedagogiki prawdziwym źródłem inspiracji. W oparciu o nie możliwe jest wypracowanie nowatorskiego modelu wychowania, w którym pedagog nie występuje wobec wychowanka w roli „manipulatora”, traktującego go instrumentalnie jako obiekt różnych technik uprzedmiotawiających. Zamiast tego zajmuje pozycję „kreatora”, dla którego wychowanek jest podmiotem obdarzonym wolnością do podejmowania samodzielnych decyzji. W ten model wychowawczy wkalkulowany jest bez wątpienia element ryzyka, ale też tylko dzięki niemu możliwy staje się rzeczywisty rozwój jednostki, która dopiero traktując owe decyzje jako własne, jest w stanie sama kształtować własną tożsamość.
Wszystkie artykuły zawarte w tomie łączy podobnie rozumiana idea wychowania, chociaż każdy z autorów odnosi się w swoich wywodach do innej filozoficznej i humanistycznej tradycji. Ale też na tym zasadza się szczególne znaczenie tej książki. Przypomina ona prawdy dla pedagogiki skądinąd podstawowe, może też jednak właśnie dlatego tak często się w niej o nich zapomina.
prof. zw. dr hab. Paweł Dybel
Tytułowa kategoria „ryzyka”, tak obecna w niepewnym świecie, gdy każdy z nas jest zmuszony do indywidualnego radzenia sobie z niepewnością/niepokojem ontologicznym, musi znaleźć się w głównym nurcie namysłu naukowego. Zaprezentowany hermeneutyczny dyskurs jest jednoznacznie zaangażowany, sięga do teorii antropologicznych, socjologicznych, pedagogicznych, filozoficznych, psychoanalitycznych, otwierając przed czytelnikiem bogactwo możliwych odczytań doskwierającej nam rzeczywistości i dramatycznych egzystencjalnie pytań, wobec których staje dziś człowiek. Bezsprzecznym walorem przedkładanej czytelnikowi książki jest różnorodność nie tylko wynikająca z wyraźnej rezygnacji z podziałów dyscyplinarnych, ale z „ryzyka”, jakie podejmują Autorzy dla „ryzyka (…) transformacji”. Transformacji kogo i czego, ryzyka wobec czego, czy człowiek i jego człowieczeństwo są obciążeni ryzykiem zewnętrznym, czy bardziej wewnętrznym? Teksty, odpowiadając na te pytania, prowokują tezami, otwierają perspektywy słabo obecne w pedagogicznym dyskursie naukowym, co musi być zachętą dla czytelnika będącego w ciągłej drodze do rozumienia.
prof. nadzw. UKW dr hab. Ryszarda Cierzniewska
