SKOK W NIEZNANE Procesy modernizacyjne, architektura i polityki przestrzenne w Kaliszu początków XX wieku

• Druk: 2022
• Autor: Makary Górzyński
• Wydawca: Akademia Kaliska im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego

Prezentowany tom dotyczy historii architektury, rozwoju przestrzennego, polityki zarządzania przestrzenią oraz debat o modernizacji i kierunkach rozwojowych Kalisza jako nadgranicznego miasta gubernialnego w Królestwie Polskim między 1903 a 1914 rokiem.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Historia i archeologia
• ISBN: 978-83-65872-77-7
• Liczba stron: 354

Spis treści
Nota od Autora, podziękowania .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 5
Rozdział pierwszy – Zaprzeszłe horoskopy wielkiego jutra:
Kalisz u początków XX wieku .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 7
1.1. Noce i dnie kaliskiej miejskości .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 7
1.2. Wprowadzenie ogólnohistoryczne .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  10
1.3. Zaprzeszłe horoskopy: sytuacja historyczna i struktura opracowania .  .  .  .  .  18
Rozdział drugi – Rozwój Kalisza w erze rosnących antagonizmów:
rewolucje miejskie (1903–1911) .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  27
2.1. Rewolucja 1905–1907: kontestacja dotychczasowego porządku
i alternatywne formy kaliskiej sfery publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2.2. Ankieta miejska 1905 roku: samorząd jako oczekiwana przez warstwy
średnie rewolucja polityczna .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  35
2.3. Rewolucje przestrzenne: „Wielki Kalisz” i planowanie urbanistyczne .  .  .  .  .  45
2.3.1. Połączenie transgraniczne i problem kierunków
rozwojowych Kalisza .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  45
2.3.2. Inicjatywa planistyczna magistratu .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  51
2.3.3. Projekt urbanistyczny z 1906 roku: papierowy 300-tysięcznik .  .  .  .  .  61
2.3.4. „Plan tułał się po różnych kancelariach” .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  74
2.4. „Wydano prawie wszystkie pieniądze miasta” .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 101
2.5. Inne przedsięwzięcia magistratu oraz inwestycje ze środków rządowych .  .  . 117
2.6. Społeczne polityki miejskie: pozarządowe inicjatywy modernizacyjne .  .  .  . 124
2.6.1. Miasto „karkołomnych ulic”: magistrat na celowniku krytyki .  .  .  .  . 124
2.6.2. Higieniści wobec bolączek Kalisza: modernizacja społeczna
i jej wzorce architektoniczno-urbanistyczne .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 129
2.6.3. Rozwój dyskursu urbanistycznego w Kaliszu a problem
samorządu miejskiego .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 147
2.7. Podsumowanie: upadek „dobrego miasta”? .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 153
Rozdział trzeci – Ostatnie próby nowego otwarcia w kierowaniu szybkim
rozwojem miasta (1911–1914) .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 159
3.1. Wprowadzenie .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 159
3.2. Raporty otwarcia: przejęcie władzy przez Bronisława Bukowińskiego
i Zjazd Higienistów w Kaliszu (8–10 września 1911) .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 168
4 Spis treści
3.3. Nierówny bilans zysków i strat: modernizacja i rozbudowa
infrastruktury komunalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
3.4. Próby nowego otwarcia w dziedzinie budynków szkolnych i szpitalnych .  .  . 203
3.5. Nowa architektura publiczna Kalisza w dobie konfesjonalizacji polityki
i nacjonalizmu .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 210
3.5.1. „Świątynia pracy rzemieślnika kaliskiego” .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 211
3.5.2. „Oto oddajemy do użytku pałac nauki” .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 222
3.5.3. „Gmach użyteczności publicznej mający dla przyszłych pokoleń
być wzorowem świadectwem rozwoju naszego budownictwa,
rzemiosł i sztuki stosowanej” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
3.6. „Wczasy Kaliskie”: obrazy z czasów transformacji . . . . . . . . . . . . . . . 239
3.7. Podsumowanie: Kalisz w procesach urbanistycznej przemiany .  .  .  .  .  .  .  .243
Zakończenie: spuścizna wielkiej transformacji .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 249
English summary – A leap into the unknown. Processes of modernization,
architecture and spatial politics in Kalisz in the 1900s .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 261
Aneks – Budżety i kapitały Kalisza na przełomie XIX–XX wieku –
wyciąg tabelaryczny .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .263
Sfera społeczna Kalisza przełomu wieków: wybrane instytucje i stowarzyszenia,
aktorzy, sieci powiązań .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 267
Dodatek bibliograficzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
Bibliografia .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  . 321