Srebro i władza

• Druk: Warszawa, 2018
• Autor: Dariusz Adamczyk
• Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Przez około 300 lat miliony arabskich, a następnie niemieckich i anglosaskich monet docierały do Europy Wschodniej i Północnej, wpływając istotnie zarówno na ekonomiczny, jak i na społeczno-polityczny rozwój tych obszarów. Srebro stało się wtedy strategicznym instrumentem władzy, który Piastowie oraz inne kształtujące się dynastie chciały poddać swojej kontroli czy nawet zmonopolizować. Gromadzenie i dystrybucja kruszców pozwalały opłacić drużyny wojowników i pozyskać politycznych klientów, służyły więc konsolidacji i stabilizacji panowania.
W związku z tym pojawia się wiele pytań: jak potrzeba zdobycia dóbr i niewolników, których można było wymienić na srebro, stymulowała ekspansję wczesnych państw? W jakim zakresie nowe dynastie ściągały trybuty już w formie kruszcu? I w końcu, jak reagowały one na przesunięcia zasięgu importu monet oraz jego załamania? Autor bada temat w szerokiej perspektywie chronologicznej i geograficznej na podstawie skarbów, źródeł pisanych oraz archeologicznych wykopalisk. Analiza materiału sugeruje, że geneza państw w Europie Środkowej i Wschodniej daje się wyjaśnić tylko przy uwzględnieniu (trans)kontynentalnych powiązań i kontaktów.
Monografia naukowa powstała w Niemieckim Instytucie Historycznym w Warszawie i stała się podstawą habilitacji autora na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Gottfrieda Wilhelma Leibniza w Hanowerze. Jej pierwsze wydanie ukazało się w języku niemieckim w 2014 r. w Wiesbaden nakładem wydawnictwa Otto Harrassowitz.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Historia i archeologia
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-01-20053-4
• ISBN druku: 978-83-01-20124-1
• Liczba stron: 442

Podziękowania 9

Rozdział 1 11
Zarys problemu 11

Rozdział 2 17
Stan badań, źródła i metoda 17
	2.1. Rynek, władza czy magia? Kontrowersje monetarne 17
	2.2. Co należy zbadać i w jaki sposób? 22

Rozdział 3 27
Arabski system handlu dalekosiężnego i jego peryferie 27
	3.1. Ogólne konteksty 27
	3.2. Chronologia interakcji z Północą 32
		3.2.1. Faza I (od 786/787 do 839/840) 32
		3.2.2. Faza II (od 840/841 do 896/897) 40
		3.2.3. Faza III (od 900 do 989/990) 46
		3.2.4. Faza IV (od 990 do ok. 1020) 53
	3.3. Geografia mennictwa 56
		3.3.1. Faza I (od 786/787 do 839/840) 56
		3.3.2. Faza II (od 840/841 do 896/897) 60
		3.3.3. Faza III (od 900 do 989/990) 61
		3.3.4. Faza IV (od 990 do ok. 1020) 65
	3.4. Kwantyfikacja strumieni srebra 66
		3.4.1. Faza I (od 786/787 do 839/840) 66
		3.4.2. Faza II (od 840/841 do 896/897) 66
		3.4.3. Faza III (od 900 do 989/990) 67
		3.4.4. Faza IV (od 990 do ok. 1020) 69

Rozdział 4 71
Geografia arabskich strumieni srebra i ich funkcje: Faza I (od 786/787 do 839/840) – Pax Chasarica, „Rhos” i wieloetniczne społeczności na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego 71
	4.1. Strefa wpływów kaganatu chazarskiego 71
	4.2. Strefa wpływów Rusów 84
	4.3. Emporia handlowe na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego 90
	4.4. Gotlandia i Szwecja lądowa między kalifatem a imperium karolińskim 98

Rozdział 5 105
Geografia arabskich strumieni srebra i ich funkcje: Faza II (od 840/841 do 896/897) – wodzowie, „królowie morscy” i ekspansja wikingów albo przesunięcie na Północ 105
	5.1. Strefa wpływów kaganatu chazarskiego 105
	5.2. Strefa wpływów Rusi 112
	5.3. Świat wokół Morza Bałtyckiego i Morza Północnego 116
	5.4. Wschodnia Polska 140
Dygresja: Dlaczego w IX w. arabskie srebro nie docierało do Wielkopolski? 141

Rozdział 6 144
Geografia arabskich strumieni srebra i ich funkcje: Faza III (od 900 do 989/990) – rynki, magia i nowe ośrodki władzy 144
	6.1. Makroanaliza znalezisk na wschodnioeuropejskich peryferiach 144
		6.1.1. Bułgarzy kamscy i daleka Północ 147
		6.1.2. Ruś nadbałtycka 151
		6.1.3. Ruś Kijowska i kaganat 156
		6.1.4. Bałtowie i Finowie nadbałtyccy 165
		6.1.5. Gotlandia i Szwecja lądowa 166
		6.1.6. Południowo-zachodnie wybrzeże Bałtyku, tereny Słowian połabskich i Wyspy Brytyjskie 173
		6.1.7. Drogi lądowe na osi Wschód–Zachód 180
	6.2. Nowe sieci handlu arabskiego a kariera Piastów 190
		6.2.1. Rola Wolina  190
		6.2.2. Przekierowanie strumieni srebra do Wielkopolski i kształtowanie się władzy Piastów 195

Rozdział 7 226
Geografia arabskich i zachodnich strumieni srebra i ich funkcje: Faza IV (od 990 do ok. 1020) – kryzys czy stabilizacja? Załamanie arabskiego eksportu dirhemów i reorientacja na zachodnią Europę 226
	7.1. Zanik arabskiego strumienia srebra i jego konsekwencje dla peryferii 226
		7.1.1. Ruś  231
		7.1.2. Skandynawia i południowe wybrzeże Bałtyku 236
	7.2. Kryzys dopływu arabskiego srebra a Piastowie 244
	7.3. Makroanaliza reorientacji strumieni monet do zachodniej Europy 257

Rozdział 8 270
Geografia zachodnich strumieni srebra i ich funkcje: Faza V (od ok. 1020 do ok. 1060) – państwo Piastów w późnej epoce i ekumenie wikingów 270
	8.1. Niemiecko-angielski system handlu dalekosiężnego i jego peryferie 270
		8.1.1. Ogólne konteksty 270
		8.1.2. Chronologia strumieni srebra i geografia mennictwa 274
		8.1.3. Kwantyfikacja strumieni srebra 284
	8.2. Makroanaliza zachodnich znalezisk monetarnych na wschodnioeuropejskich peryferiach 285
	8.3. Państwo Piastów między polityczno-fiskalnym przeciążeniem, załamaniem a odnową 291

Rozdział 9 300
Ostatnie strumienie srebra, mennictwo rodzime i przebudowa państwa piastowskiego ok. 1060–ok. 1100 300
	9.1. Geografia późnych strumieni srebra i ich funkcje 300
	9.2. Piastowie między denarem krzyżowym a rodzimą monetą 306
	9.3. Załamanie napływu saskiego srebra – czynniki wewnętrzne czy zewnętrzne? 325
	9.4. Łup czy rynek i dziesięcina? – Państwo Piastów na tle systemów trybutalnych w północno-wschodniej i środkowo-wschodniej Europie na początku XII w. Spojrzenie panoramiczne 327

Podsumowanie 334
Aneksy 341
Skróty zastosowane w przypisach, aneksach i w bibliografii 369
Bibliografia 370
Indeks osób 413
Spis map 424
Summary 425