Świadectwo Ojca w czwartej Ewangelii. Studium egzegetyczno-teologiczne
Przekazana do rąk czytelnika książka jest owocem trzyletnich badań nad Ewangelią Jana, realizowanych w ramach projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki w Krakowie. Obejmujące cztery rozdziały studium w sposób kompleksowy prezentuje
świadectwo Boga Ojca w czwartej Ewangelii i wskazuje na jego – niedostrzeganą dotąd w biblistyce – wiążącą rolę zarówno w strukturze, jak i teologii tekstu. Wzmiankowane świadectwo nie stanowi bowiem jednego z wielu prezentowanych w Ewangelii Jana wątków, ale jest tematem, który je łączy, porządkuje i odnosi do Boga Ojca jako protagonisty dziejów zbawczych. We wprowadzeniu zawarto obszerną prezentację stanu badań i przyjętą w publikacji procedurę badawczą, która bazuje na podejściu synchronicznym w analizie tekstu biblijnego. Pierwszy rozdział książki zawiera studium świadectwa Ojca w czwartej Ewangelii na tle Starego Testamentu. Dwa kolejne rozdziały przedstawiają szczegółową analizę perykop J 5,31-47 oraz 19,31-37, w których wspomniane świadectwo wprawdzie jest obecne, ale tożsamość świadczącego pozostaje zakryta przed zbiorowym adresatem czwartej Ewangelii. Ostatni, czwarty rozdział, prezentuje z kolei miejsca występowania świadectwa Ojca w narracjach po zmartwychwstaniu Jezusa. Wydarzenie to stanowi najważniejsze świadectwo Ojca o Synu i kulminację procesu, w którym Bóg poprzez swoją mowę, Pisma oraz
dzieła potwierdza wobec ludu tożsamość Chrystusa i objawia siebie. W przedstawionym świadectwie Ojca ma także udział umiłowany uczeń Jezusa i autor Ewangelii. Składane przez niego świadectwo na mocy relacji z Synem jest w równym stopniu wiarygodne i przynosi wierzącym tę samą duchową korzyść – życie wieczne.
Spis treści
Wykaz skrótów / 13
Wprowadzenie / 15
1. Świadectwo Ojca w czwartej Ewangelii w świetle stanu badań / 16
1.1. Ujęcia relacyjne / 18
1.2. Profil jurydyczno‑teologiczny świadectwa Ojca о Synu / 28
1.3. Ujęcia teologalno‑strukturalne świadectwa / 35
1.4. Podsumowanie / 42
2. Koncepcja i plan dalszych poszukiwań w świetle stanu badań / 43
ROZDZIAŁ I: Biblijna perspektywa świadectwa Ojca w czwartej Ewangelii / 47
1. Cechy świadectwa Bożego w Ewangelii Jana na tle Starego Testamentu / 48
1.1. Świadectwo prawdziwe (J 5,32) / 49
1.2. Świadectwo większe od Janowego (J 5,36) / 51
1.3. Kryteria wyboru tekstów starotestamentalnych / 55
2. Trzy aspekty świadectwa Boga w ujęciu Ewangelii Jana / 57
2.1. Boża wypowiedź jako świadectwo Ojca / 59
2.1.1. Starotestamentalny wzorzec / 59
2.1.2. Świadectwo Tego, który posłał (J 1,33) – analiza w kontekście / 62
2.1.3. Świadectwo głosu z nieba (J 12,28) – analiza w kontekście / 67
2.2. Słowo spisane jako świadectwo Ojca / 70
2.2.1. W wypowiedziach Syna / 72
a) W dialogu z Natanaelem (1,47–51) / 72
b) Podczas oczyszczenia świątyni (2,13–22) / 73
c) W dialogu z Nikodemem (3,1–21) / 73
d) W dialogu z Samarytanką przy studni w Sychar (4,1–26) / 75
e) Podczas mowy eucharystycznej (6,26–59) / 75
f) Podczas wystąpienia w Święto Namiotów (7,1–53) / 77
g) Podczas nauczania w świątyni (8,12–20) / 79
h) W sporach о boską tożsamość Jezusa (8,21–59) / 80
i) W mowie о Dobrym Pasterzu (10,1–19) / 81
j) W sporach podczas uroczystości Poświęcenia Świątyni (10,22–39) / 83
k) Podczas ostatniej wieczerzy (13,18–20) / 84
l) W mowie pożegnalnej о zjednoczeniu z Chrystusem (15,25) / 85
ł) W mowie pożegnalnej о powtórnym przyjściu (16,32) i podczas pojmania Jezusa w Ogrójcu (18,5) / 86
2.2.2. W wypowiedziach bohaterów ewangelicznej narracji / 86
a) Jan Chrzciciel / 86
b) Natanael / 88
c) Matka Jezusa / 89
d) Niewidomy od urodzenia / 90
e) Żydzi / 91
2.2.3. W komentarzach ewangelisty‑narratora / 94
a) W scenie wyrzucenia przekupniów ze świątyni (2,17.22) / 94
b) W scenie wjazdu Jezusa do Jerozolimy (12,15.16.38.40.41) / 95
c) W narracji о ukrzyżowaniu (19,24) / 98
d) W narracji о śmierci Jezusa (19,28–30) / 98
2.3. Dzieła Jezusa jako świadectwo Ojca / 99
2.3.1. Starotestamentalne tło dzieł Jezusa / 102
2.3.2. Ojcostwo Boga w dziełach Syna / 104
2.3.3. Synostwo Jezusa w wypełnieniu dzieł / 109
3. Podsumowanie / 111
ROZDZIAŁ II: Świadectwo „innego” (J 5,31–47) / 113
1. Granice perykopy / 113
1.1. Tradycyjne wyróżnienie / 114
1.2. Kontekst narracyjny i jego funkcja / 116
2. Krytyka tekstu / 117
3. Przekład i uwagi filologiczne / 124
4. Struktura tekstu / 148
5. Analiza w kontekście / 152
5.1. Wstęp о innym świadczącym (5,31–32) / 152
5.2. Mowa о wysłaniu i świadectwie Jana Chrzciciela (5,33–35) / 155
5.3. Dowodzenie (5,36–44) / 160
5.3.1. Świadectwo działania Boga (5,36–40) / 160
5.3.2. Odrzucenie świadectwa (5,41–44) / 165
5.3.3. Konkluzja (5,45–47) / 170
6. Podsumowanie / 173
ROZDZIAŁ III: Świadectwo „widzącego” (J 19,31–37) / 175
1. Granice perykopy / 176
1.1. Tradycyjne wyróżnienie / 176
1.2. Ramy narracji о przebiciu boku Jezusa / 178
1.2.1. Wyróżnienie chronologiczne / 178
1.2.2. Zmiany topograficzne / 180
1.2.3. Obecność osób / 181
1.2.4. Wyróżnienie działań / 181
1.3. Spójność narracji / 184
2. Krytyka tekstu / 184
3. Przekład i uwagi filologiczne / 188
4. Struktura narracji / 200
5. Analiza szczegółowa w kontekście / 203
5.1. Wstęp (19,31) / 204
5.1.1. Prośba Żydów / 204
5.1.2. Tło wydarzeń i cel działania / 205
5.2. Scena I: Pojawienie się żołnierzy (19,32) / 208
5.3. Scena II: Pod krzyżem Jezusa (19,33–34) / 209
5.3.1. Zmiana akcji (19,33) / 209
5.3.2. Przebicie boku Jezusa (19,34a) / 210
5.3.3. Wypłynięcie krwi i wody (19,34b) / 211
5.4. Zakończenie perykopy (19,35–37) / 213
5.4.1. Świadectwo tego, który zobaczył (19,35) / 213
5.4.2. Świadectwo Pism (19,36–37) / 216
a) W ocenie ewangelisty (19,36) / 216
b) W wypowiedzi Pism (19,37) / 218
6. Podsumowanie / 220
ROZDZIAŁ IV: Świadectwo Ojca a zmartwychwstanie Syna / 221
1. Zmartwychwstanie Jezusa jako „świadectwo” Ojca (J 20,1–13) / 221
1.1. Otwarty grób (20,1) / 222
1.2. Mowa Pism (20,9) / 224
1.3. Aniołowie (20,11–13) / 227
2. Popaschalne chrystofanie jako znaki i świadectwo о Ojcu (J 20,14–29; 21,1–23) / 229
2.1. Ukazanie się Jezusa Marii Magdalenie (20,14–18) / 229
2.2. Pierwsze i drugie spotkanie Jezusa z uczniami w wieczerniku (20,19–29) / 231
2.3. Nad jeziorem (21,1–23) / 237
2.3.1. Objawienie się Jezusa (21,1–4) / 237
2.3.2. Cudowny połów (21,5–8) / 239
2.3.3. Chleb i ryby (21,9–14) / 241
2.3.4. Dialog z Piotrem (21,15–23) / 242
3. Świadectwo ewangelisty‑ucznia (J 20,30–31; 21,24–25) / 245
4. Podsumowanie / 249
Zakończenie. Rola świadectwa Ojca w teologii czwartej Ewangelii / 251
Bibliografia / 255
Indeks autorów / 267
Sommario / 273
Summary / 274
