W co grają ludzie. Psychologia stosunków międzyludzkich
Patrz, co przez ciebie zrobiłem!
Dlaczego nie…? – Tak, ale…
Ja tylko próbuję ci pomóc!
Będziecie jeszcze dumni, że mnie znacie!
Książka Erica Berne’a ukazała się po raz pierwszy sześćdziesiąt lat temu. Mimo upływu czasu jej popularność w Polsce i na świecie nie zmalała. Tysiące Czytelników sięgają po ten tekst, by przyjrzeć się społecznym grom, w których uczestniczymy każdego dnia, nie zdając sobie z tego sprawy. I choć społeczne realia od lat 60. XX wieku bardzo się zmieniły, koncepcja Berne’a doskonale wyjaśnia i opisuje interakcje, prowadzone przez nastakże dziś.
• Czy w relacjach międzyludzkich jesteśmy skazani na granie w gry?
• Jaka jest alternatywa dla gier?
• Czy istnieje szansa na wydostanie się z tych pułapek i spontaniczne, autentyczne relacje?
Nowe wydanie książki otwiera znakomita przedmowa autorstwa Profesora Bogdana de Barbaro. W tym wydaniu Czytelnik znajdzie również wyjaśnienie trudniejszych pojęć – konsultację merytoryczną przygotowała Joanna Skowrońska.
Sednem obserwacji Berne’a jest fakt, wydawałoby się, prosty i oczywisty: to, co do siebie mówimy i jak do siebie mówimy, ma swoje dodatkowe, na pierwszy rzut oka ukryte znaczenie, a dotarcie do tego, co „między wierszami” i „na marginesie”, jest krokiem ku wyjściu z komunikacyjnej pułapki i ku odzyskiwaniu sprawczości podmiotowej. Jesteśmy też zachęcani do otwartości percepcyjnej, wrażliwości na świat (jakże dzisiaj trudnej, skoro często zapośredniczonej przez smartfonowy obraz świata i ludzi), do nonkonformizmu, do decyzyjności i – na ile to możliwe – do sprawczości i wolności (nazywanej przez Berne’a spontanicznością). A także do intymności, którą w pewnym momencie nazywa wprost miłością. Ale głównym wątkiem książki są gry.
Nie sądzę, by naszym zadaniem było traktowanie tej książki jak podręcznika, który nas nauczy, jakie są gry, w które bywamy uwikłani, i na czym poszczególne gry polegają. Ale zapoznanie się z ich szerokim wachlarzem może nas uczynić uważnymi i wrażliwymi, a świadomość, że uczestniczymy w jakiejś grze, może być swego rodzaju znakiem ostrzegawczym, a może nawet znakiem „stop”. Bo uczestnicząc w tych grach, detalicznie przez autora opisanych, skazujemy się na role bezwiednych i bezwolnych aktorów, zaś demaskując grę i z niej wychodząc, odzyskujemy pozytywną współsprawczość w relacji. A więc nie musimy się uczyć gier Bernowskich, ale powinniśmy sprawdzić i uwrażliwić się, czy w nie gramy i co nas wciąga do gry.
Z przedmowy prof. dr. hab. Bogdana de Barbaro
Przedmowa IX
Wstęp XI
1. Stosunki społeczne XI
2. Strukturalizowanie czasu XIV
Sześćdziesiąt lat minęło... Bogdan de Barbaro XXI
Część pierwsza. Analiza gier 1
Rozdział 1. Analiza strukturalna 3
Rozdział 2. Analiza transakcyjna 10
Rozdział 3. Procedury i rytuały 18
Rozdział 4. Rozrywki 25
Rozdział 5. Gry 33
1. Definicja 33
2. Przykład gry 35
3. Geneza gier 45
4. Funkcja gier 47
5. Klasyfikacja gier 50
Część druga. Skarbiec gier 53
Wstęp 55
1. Notacja 55
2. Wyrażenia potoczne 57
Rozdział 6. Gry życiowe 59
1. Alkoholik 59
2. Dłużnik 68
3. Kopnij mnie 72
4. Teraz cię mam, ty sukinsynu 73
5. Patrz, co przez ciebie zrobiłem 77
Rozdział 7. Gry małżeńskie 82
1. Kozi róg 82
2. Sąd 87
3. Oziębła kobieta 90
4. Udręczona 94
5. Gdyby nie ty 98
6. Patrz, jak bardzo się starałem 99
7. Kochanie 103
Rozdział 8. Gry na przyjęciach 105
1. Ależ to okropne 105
2. Wada 108
3. Spryt (Schlemiel) 110
4. Dlaczego ty nie – tak, ale 113
Rozdział 9. Gry seksualne 122
1. Walczcie ze sobą 122
2. Perwersja 123
3. Gwałt 125
4. Gra w pończoszkę 130
5. Awantura 131
Rozdział 10. Gry świata podziemnego 134
1. Policjanci i złodzieje 134
2. Jak się stąd wydostać 140
3. Wytnijmy numer Józkowi 142
Rozdział 11. Gry terapeutyczne 144
1. Cieplarnia 144
2. Ja tylko próbuję ci pomóc 146
3. Ubóstwo 152
4. Wieśniaczka 156
5. Psychiatria 160
6. Głupi 164
7. Drewniana noga 167
Rozdział 12. Gry konstruktywne 171
1. Pracowite wakacje 171
2. Szarmancki 172
3. Filantrop 175
4. Lokalny mędrzec 176
5. Będziecie jeszcze dumni, że mnie znacie 177
Część trzecia. Na marginesie gier 179
Rozdział 13. Znaczenie gier 181
Rozdział 14. Gracze 183
Rozdział 15. Paradygmat 185
Rozdział 16. Autonomia 189
Rozdział 17. Osiągnięcie autonomii 194
Rozdział 18. Gry i co dalej? 196
Dodatek. Klasyfikacja zachowań 197
Przypisy 201
O Autorze 209
