Wojskowe postępowanie karne w II Rzeczypospolitej (1918–1939)

• Druk: Katowice, 2017
• Autor: Tomasz Szczygieł
• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Monografia opisuje przebieg postępowania karnego przed organami wojskowego wymiaru sprawiedliwości II Rzeczypospolitej w latach 1918-1939. Jest to praca pionierska. Przedstawiona w niej problematyka nie była dotychczas przedmiotem badań naukowych.
Istotne miejsce w monografii zajmuje charakterystyka poszczególnych instytucji ówczesnego prawa karnego wojskowego procesowego, zwłaszcza tych, które występowały tylko na gruncie tej dziedziny prawa, jak choćby właściwego dowódcy (zwierzchnika sądowo-karnego), prokuratora wojskowego, żandarmerii i oficera sądowego. Osoby zainteresowane kształtowaniem się polskiego systemu prawnego po 1918 roku znajdą w niej również opis przebiegu prac unifikacyjnych i kodyfikacyjnych wojskowego postępowania karnego, ze wskazaniem i charakterystyką głównych źródeł tego prawa oraz ich przemian na przestrzeni lat funkcjonowania. W książce znajdziemy również obszerny rozdział poświęcony genezie i ustrojowi międzywojennego sądownictwa wojskowego oraz wykonaniu kary.
Całość problematyki uzupełnia materiał fotograficzny ukazujący osoby, miejsca i wydarzenia związane z funkcjonowaniem wojskowego wymiaru sprawiedliwości. W monografii znajdziemy również prawnoporównawcze odniesienia do innych systemów prawnych, w tym common law, oraz porównania z funkcjonowaniem powszechnego prawa i wymiaru sprawiedliwości w Polsce tamtego okresu. W zakończeniu z kolei, Autor odniósł się do wciąż aktualnych problemów odrębności sądownictwa wojskowego i procesu karnego wojskowego oraz jego ewentualnych dalszych losów w systemie prawa karnego procesowego.
Książka adresowana jest zarówno do historyków prawa jak i wszystkich zainteresowanych historią polskiego wymiaru sprawiedliwości. Ze względu na szeroko eksponowaną metodę dogmatyczną, monografia powinna zainteresować także prawników zajmujących się aktualnie obowiązującymi regulacjami prawnymi z zakresu prawa i postępowania karnego.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Prawo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-226-3085-3
• Liczba stron: 510

Spis treści

Wstęp / 11
Przedmiot, zakres i metoda badań / 11
Literatura / 14
Źródła / 19

Rozdział 1 Zagadnienia wprowadzające: historia, unifikacja i kodyfikacja wojskowej procedury karnej / 25
1.1. Rola okresu międzywojennego w ewolucji wojskowego procesu karnego / 30
1.2. Unifikacja i kodyfikacja wojskowej procedury karnej w II Rzeczypospolitej / 35
1.2.1. Spór międzydzielnicowy / 39
1.2.2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 maja 1920 roku / 41
1.2.3. Kulisy powstawania wojskowej kodyfikacji karnej procesowej z 1936 roku / 46

Rozdział 2 Pojęcie wojskowego procesu karnego, stosunek względem innych trybów i źródła wojskowego prawa procesowego / 57
2.1. Pojęcie wojskowego postępowania karnego / 58
2.2. Za i przeciw istnieniu sądów wojskowych w okresie międzywojennym / 64
2.3. Wojskowe postępowanie karne a wojskowe postępowanie dyscyplinarne / 68
2.4. Wojskowe postępowanie karne a postępowanie przed wojskowymi sądami honorowymi
/ 75
2.5. Źródła prawa / 78

Rozdział 3 Uczestnicy wojskowego postępowania karnego / 85
3.1. Sąd wojskowy / 86
3.1.1. Sądy pułkowe / 89
3.1.2. Sądy okręgów generalnych / 93
3.1.3. Naczelny Sąd Wojskowy (Najwyższy Sąd Wojskowy) / 94
3.1.4. Nadzwyczajny Sąd Wojskowy / 97
3.1.5. Sądy wojskowe w świetle rozporządzenia majowego oraz prawa o ustroju sądów wojskowych z 1936 roku / 98
3.1.5.1. Sądownictwo marynarki wojennej / 104
3.1.5.2. Służba sprawiedliwości Wojska Polskiego / 106
3.1.5.2.1. Służba sprawiedliwości rejonu sądowego / 107
3.1.5.2.2. Służba sprawiedliwości okręgu korpusu / 109
3.1.5.2.3. Służba sprawiedliwości na szczeblu centralnym / 111
3.2. Właściwy dowódca (zwierzchnik sądowokarny) / 131
3.2.1. Dowódca w sferze wojskowej („Dziedzina Marsa”) / 132
3.2.2. Dowódca w sferze wymiaru sprawiedliwości („Dziedzina Justycji”) / 133
3.2.3. Właściwy dowódca w rozporządzeniu majowym, prawie o ustroju sądów wojskowych oraz kodeksie postępowania karnego z 1936 roku / 135
3.2.4. Dowódca w praktyce wojskowego postępowania karnego / 140
3.3. Prokurator wojskowy (oficer sądowy) / 144
3.3.1. Prokuratura wojskowa II Rzeczypospolitej. Pozycja ustrojowa i procesowa / 146
3.3.2. Oficer sądowy / 156
3.4. Obrońcy w sądownictwie wojskowym / 158
3.4.1. Sytuacja prawna obrońców wojskowych w latach 1919–1939 / 159
3.4.1.1. Okres: 1919–1920 / 160
3.4.1.2. Okres: 1920–1937 / 164
3.4.1.3. Okres: 1937–1939 / 169
3.4.2. Upoważnienie do obrony (pełnomocnictwo) / 172
3.4.3. Asystenci (aplikanci) sądowi jako obrońcy wojskowi / 174
3.4.4. Obrona obligatoryjna / 176
3.4.5. Aplikant adwokacki jako obrońca przed sądem wojskowym / 177
3.4.6. Strój obrońców wojskowych w trakcie rozprawy / 178
3.4.7. Taktyka obrońców wojskowych / 179
3.5. Żandarmeria / 182
3.5.1. Stan prawny / 184
3.5.1.1. Okres: 1919–1929 / 184
3.5.1.2. Okres: 1929–1939 / 186
3.5.2. Służba sądowo‑policyjna oraz wojskowo‑policyjna / 188
3.5.3. Struktura organizacyjna żandarmerii oraz szkolenie żandarmów / 192
3.6. Podejrzany/oskarżony / 194
3.6.1. Właściwość osobowa / 195
3.6.2. Właściwość miejscowa / 199
3.7. Pokrzywdzony (oskarżyciel prywatny/oskarżyciel posiłkowy) / 201
3.8. Wojskowe służby informacyjne w procesie karnym / 208

Rozdział 4 Środki zapobiegawcze / 221
4.1. Tymczasowe aresztowanie i areszt śledczy w ustawie wojskowego postępowania karnego z 1912 roku / 223
4.2. Zawieszenie w służbie oraz oddanie pod szczególny dozór przełożonego / 227
4.3. Zatrzymanie i areszt tymczasowy w kodeksie wojskowego postępowania karnego z 1936 roku / 229
4.4. Czas trwania aresztu śledczego (aresztu tymczasowego) / 232
4.5. List gończy / 233
4.6. Postępowanie przeciwko nieobecnym i zbiegłym / 235
4.7. Inne środki przymusu – zatrzymanie przedmiotów, rewizja domu i osoby / 236

Rozdział 5 Dowody i postępowanie dowodowe / 239
5.1. In dubio pro reo, a może in dubio pro societate? / 240
5.2. Ocena materiału dowodowego / 243
5.3. Dowody – pojęcie, rodzaje, perspektywy i praktyka / 244
5.4. Przesłuchanie obwinionego (podejrzanego, oskarżonego) / 246
5.4.1. Pojęcie / 246
5.4.2. Problematyka przedstawienia zarzutów / 247
5.4.3. Przesłuchanie podejrzanego / 248
5.5. Przesłuchanie świadka / 251
5.6. Oględziny / 255
5.7. Opinia biegłych / 256
5.8. Pomoc sądowa (rekwizycyjne przeprowadzenie dowodów) / 260

Rozdział 6 Postępowanie przygotowawcze i jurysdykcyjne / 263
6.1. Śledztwo czy dochodzenie? / 264
6.2. Doniesienie karne / 270
6.2.1. Problem anonimów / 270
6.2.2. Wymogi formalne i merytoryczne / 271
6.3. Cele wojskowego postępowania badawczego. Terminologia / 273
6.4. Przebieg postępowania przygotowawczego / 276
6.4.1. Akt oskarżenia/wniosek o ukaranie / 283
6.4.2. Wniesienie aktu oskarżenia (wniosku o ukaranie) / 285
6.5. Postępowanie jurysdykcyjne przed sądem I instancji / 286
6.5.1. Zagadnienia wstępne / 286
6.5.2. Stadia postępowania sądowego / 289
6.5.2.1. Przygotowanie do rozprawy / 289
6.5.2.2. Wezwanie obwinionego, świadków i biegłych / 292
6.5.2.3. Rozprawa główna / 293
6.5.2.4. Wyrok sądu I instancji i uzasadnienie / 302

Rozdział 7 Postępowania szczególne: polowe i doraźne / 307
7.1. Sądy polowe / 309
7.2. Postępowanie doraźne / 317
7.2.1. Regulacje prawne / 317
7.2.2. Zasady funkcjonowania i organizacji polowego sądownictwa doraźnego / 320
7.3. Krytyka wojskowego sądownictwa polowego ze strony władz wojskowych / 322
7.4. Tryb doraźny wojskowego postępowania karnego po zakończeniu działań wojennych / 324
7.5. Tryb polowy wojskowego postępowania karnego po zakończeniu działań wojennych
/ 328
Rozdział 8 Postępowanie odwoławcze / 331
8.1. Wprowadzenie do kontroli instancyjnej w wojskowym procesie karnym / 331
8.2. Przejściowe i unifikacyjne rozwiązania proceduralne w zakresie środków zaskarżenia w sądownictwie wojskowym / 336
8.2.1. Okres przejściowy / 337
8.2.2. Okres unifikacyjny / 339
8.3. Środki zaskarżenia w praktyce Najwyższego Sądu Wojskowego / 344
8.3.1. Suspensywność odwołania i zażalenia nieważności / 348
8.3.2. Zażalenie nieważności w obronie ustawy / 350
8.4. Kodeks wojskowego postępowania karnego z 1936 roku / 353
8.4.1. Pojęcie, cel i rodzaje środków zaskarżenia / 354
8.4.2. Geneza i dyskusja problemu instancji odwoławczej / 355
8.4.2.1. Krytyka postępowania odwoławczego w procesie karnym / 356
8.4.2.2. Kulisy wprowadzenia systemu rewizyjnego do wojskowej procedury karnej / 357
8.4.2.3. Koncepcja środka zaskarżenia w związku ze strukturą organizacyjną armii / 359
8.4.3. Rewizja: opinie i komentarze / 359
8.4.3.1. Pojęcie i podstawy rewizji / 361
8.4.3.2. Zakaz reformationis in peius / 365
8.4.3.2.1. Uzasadnienie zniesienia zakazu reformationis in peius / 366
8.4.3.2.2. Charakter ustrojowy II Rzeczypospolitej a reformationis in peius / 372
8.4.3.2.3. „Wojskowy” wymiar braku zakazu reformationis in peius / 374

Rozdział 9 Postępowanie przed wojskowym sądem II instancji / 375
9.1. Czynności postępowania odwoławczego przed sądem I instancji / 376
9.1.1. Wniesienie środka zaskarżenia / 376
9.1.2. Inne wymogi formalne środków zaskarżenia / 381
9.1.3. Oświadczenie strony przeciwnej / 383
9.1.4. Czynności końcowe w sądzie I instancji / 384
9.2. Postępowanie przed wojskowym sądem II instancji – zagadnienia wstępne / 386
9.2.1. Badanie warunków formalnych / 386
9.2.2. Rozprawa czy posiedzenie niejawne? / 387
9.2.3. Prawo oskarżonego do udziału w postępowaniu przed wojskowym sądem II instancji / 390
9.2.4. Narada i głosowanie nad orzeczeniem wojskowego sądu odwoławczego / 392
9.2.5. Orzeczenie wojskowego sądu odwoławczego / 393
9.2.5.1. Komparycja / 394
9.2.5.2. Sentencja / 394
9.2.5.3. Uzasadnienie / 399
9.3. Przebieg postępowania przed sądem II instancji / 402

Rozdział 10 Zażalenie / 411
10.1. Charakter instytucji / 411
10.2. Metoda normowania kontroli zażaleniowej / 413
10.3. Zakres zastosowania zażalenia / 414
10.4. Podmioty uprawnione do złożenia zażalenia / 416
10.5. Tryb postępowania zażaleniowego / 417

Rozdział 11 Wznowienie postępowania / 419
11.1. Źródła i charakter instytucji / 419
11.2. Konflikt trzech wartości wojskowego postępowania karnego / 421
11.3. Noviter reperta czy noviter producta? / 422
11.4. Przymus udziału obrońcy wojskowego / 425
11.5. Przebieg procedury wznowienia postępowania karnego / 427

Rozdział 12 Postępowanie wykonawcze / 437
12.1. Struktura organizacyjna więziennictwa wojskowego / 439
12.1.1. Wojskowe więzienie śledcze / 441
12.1.2. Wojskowe areszty rejonowe / 441
12.2. Organy postępowania wykonawczego / 442
12.3. Instytucje postępowania wykonawczego / 444
12.3.1. Odroczenie i przerwa wykonania kary pozbawienia wolności / 445
12.3.2. Warunkowe przedterminowe zwolnienie / 446
12.4. Wykonanie poszczególnych rodzajów kar / 449
12.4.1. Kara śmierci / 449
12.4.2. Kara pozbawienia wolności / 452
12.4.3. Kara aresztu wojskowego / 455
12.4.4. Kara grzywny, wojskowe kary dodatkowe, środki wychowawcze i zabezpieczające / 456
12.5. Kwestia warunkowego zawieszenia wykonania kary / 457
12.6. Ułaskawienie / 459

Zakończenie / 463
Międzywojenne wojskowe postępowanie karne – charakterystyka / 463
Proces karny wojskowy czy wojskowe postępowanie karne? / 468
Kodeks wojskowego postępowania karnego z 1936 roku wierną kopią kodeksu postępowania karnego z 1928 roku czy samodzielną regulacją prawną? / 470
Sąd wojskowy instytucją wojskową czy elementem wymiaru sprawiedliwości? / 471
Wojskowy wymiar sprawiedliwości czy wymiar sprawiedliwości w wojsku? / 471
Jedna czy wiele procedur? / 472

Źródła i literatura / 475
Nota bibliograficzna / 499
Wykaz ważniejszych skrótów / 501
Spis fotografii, tabel i schematów / 503
Summary / 505
Zusammenfassung / 507