Ambiwalencja i opór. Nauczyciele i studenci wobec szkoły

• Druk: Słupsk, 2014
• Autor: Slawomir Pasikowski
• Wydawca: Uniwersytet Pomorski w Słupsku

Przedmiotem niniejszej pracy jest związek ambiwalencji postaw z przejawianiem się oporu względem instytucji edukacyjnej. Szkoła wraz z charakterystycznymi dla niej zjawiskami i relacjami społecznymi jest tym typem instytucji, z którym mało kto nie zetknął się w przebiegu własnej historii doświadczeń, a zatem mało kto nie ma ukonstytuowanych postaw wobec szkoły i szkolnego środowiska. Poza tym, jak każda organizacja społeczna, ma ona określone cele i funkcje, w związku z którymi formułuje wymagania i oczekiwania wobec jednostek w niej uczestniczących. Może to pozostawać w konflikcie z ich indywidualnymi interesami i wywoływać opór. Jednak postawa tych uczestników wobec źródła wymagań czy nacisków, która towarzyszy sprzeciwianiu się, nie musi przebiegać zgodnie z kierunkiem negatywnych przeżyć związanych z samym oporem. Może być bowiem zależna od wielu innych czynników i w rezultacie rozwijać się w ambiwalentną postać. Dzieje się tak szczególnie wtedy, gdy uczestnictwo w tej instytucji jest dobrowolne, np. w przypadku nauczycieli, kandydatów do tego zawodu czy w ogóle studentów szkół wyższych.
[...] Prezentowane w pracy badania skoncentrowane są przede wszystkim na analizie relacji zachodzącej między instytucją edukacyjną a funkcjonującą w jej ramach jednostką. Ich przedmiotem jest więc, używając określenia Joanny Rutkowiak (2009), opór w aspekcie instytucjonalno-interakcyjnym (Ze Wstępu).

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Edukacja, pedagogika, szkolnictwo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-7467-236-8
• ISBN druku: 978-83-7467-236-8
• Liczba stron: 288

Wprowadzenie 5

CZĘŚĆ I. PODSTAWY TEORETYCZNE 11
1. Postawy 11
1.1. Pojęcie 11
1.2. Charakterystyka terminu 14
1.3. Uwarunkowania i mechanizm działania postaw 16
1.4. Kategoria ambiwalencji 19
1.5. Charakterystyka ambiwalencji postaw 26
1.6. Świadomość jako warunek ambiwalencji postaw 28
1.7. Pomiar ambiwalencji postaw 31

2. Konteksty pojęcia oporu 32
2.1. Opór w psychoanalizie 32
2.2. Opór w filozofii marksowskiej i poststrukturalizmie Michela Foucaulta 35
2.2.1. Filozofia marksowska 35
2.2.2. Filozofia Michela Foucaulta 42
2.3. Psychologiczny kontekst oporu 46
2.3.1. Teoria reaktancji 46
2.3.2. Teoria psychologicznej zmiany ukierunkowania 47
2.3.3. Tradycja badań nad oporem w polskiej literaturze psychologicznej 49
2.3.4. Kategoria buntu i buntowniczości 54
2.3.5. Opór w kontekście zachowań problemowych u dorastających  56
2.3.6. Posłuszeństwo i opór wobec autorytetu i władzy w świetle eksperymentu Stanleya Milgrama 57
2.3.7. Zagadnienie oporu w psychoterapii 60
2.3.8. Kategoria oporu w kontekście prób taksonomizowania zjawisk związanych z wpływem interpersonalnym 62
2.3.9. Zagadnienie oporu w kontekście kolejności urodzenia 64
2.4. Socjologiczny kontekst oporu 67
2.4.1. Opór w funkcjonalistycznym ujęciu Roberta Mertona i interakcjonistycznej perspektywie Ervinga Goffmana 68
2.4.2. Rewolucja 70
2.4.3. Opór w perspektywie teorii relatywnej deprywacji 72
2.4.4. Nieposłuszeństwo obywatelskie 75
2.4.5. Kontestacja 78
2.4.6. Opór w kontekście zagadnienia dewiacji społecznej 83

3. Opór w edukacji 86
3.1. Szkoła jako instytucja i miejsce ujawniania oporu 87
3.2. Szkoła i opór w perspektywie teorii organizacji 89
3.2.1. Atrybuty organizacji oraz typy organizacyjnego uczestnictwa  92
3.2.2. Opór jako rodzaj zachowań organizacyjnych 96
3.3. Opór w edukacji jako odpowiedź na instytucjonalną władzę i ograniczenia 100
3.3.1. Zjawisko oporu na tle funkcji szkoły 100
3.3.2. Teoria oporu w edukacji 105
3.4. Konstrukt oporu w pedagogice i socjologii edukacji 108
3.4.1. Sposoby definiowania oporu w edukacji 108
3.4.2. Typy i formy oporu 113

CZĘŚĆ II. BADANIA WŁASNE 125
1. Wpływ postaw niejawnych oraz poczucia instytucjonalnej presji na akceptację szkoły u przyszłych nauczycieli 125
1.1. Problemy badawcze 126
1.2. Narzędzia 126
1.3. Osoby badane 131
1.4. Procedura 131
1.5. Wyniki 132
1.6. Podsumowanie i wnioski 136

2. Poczucie dystansu wobec szkoły oraz gotowość do podejmowania samodoskonalenia zawodowego w sytuacji konfliktu nastawień 138
2.1. Problemy badawcze 140
2.2. Narzędzia 141
2.3. Osoby badane 147
2.4. Procedura 147
2.5. Wyniki 150
2.6. Podsumowanie i wnioski 165

3. Ambiwalencja postaw i indywidualny opór a konformizm wobec środowiska szkoły wyższej 172
3.1. Problemy badawcze 173
3.2. Narzędzia 174
3.3. Osoby badane 184
3.4. Procedura 186
3.5. Wyniki 186
3.6. Podsumowanie i wnioski 203

4. Związki pomiędzy indywidualnym oporem, kreatywnością i ambiwalencją postaw wobec instytucji szkoły wyższej 210
4.1. Problemy badawcze 211
4.2. Narzędzia 212
4.3. Osoby badane 214
4.4. Procedura badania 214
4.5. Wyniki 215
4.6. Podsumowanie i wnioski 218

5. Rola poczucia instytucjonalnej presji w szkole wyższej w wyzwalaniu gotowości do podejmowania wobec niej transformatywnych działań 221
5.1. Problemy badawcze 222
5.2. Narzędzia 222
5.3. Osoby badane 223
5.4. Procedura badania 223
5.5. Wyniki 224
5.6. Podsumowanie i wnioski 226

Zakończenie 229
Bibliografia 235
Abstract 251
Aneks 257