Antropologia kulturowa, cz. 2
Druga część podręcznika Antropologia kulturowa, zatytułowana: ”Kultura obyczajowa początku XXI wieku” ukazuje proces zmian i ciągłości w kulturze w kontekście przeobrażeń obyczajowych. Punktem wyjścia rozważań jest kategoria ciała i cielesności, które różnie interpretowane tutaj ukazane są w aspekcie uwarunkowań w kulturze obyczajowej.
W strukturze treści rozdziałów, co jest nowością, uwidacznia się podział związany z kategoriami kultury (kultura bytu, społeczna, duchowa). Rozdział pierwszy dotyczy głównie współczesnego kultu ciała, młodości, wzorów kobiet i mężczyzn, praktyk związanych z higieną i troską o urodę, dotyczące mody, ubioru i zdobienia ciała. Rozdział drugi dotyczy obyczajowości związanej z zagadnieniami bytowymi, m.in. potrzeba schronienia, bezdomności i emigracji zarobkowej, odżywiania i obyczajowości kształtowanej przez supermarkety. Rozdział trzeci dotyczy obyczajowości związanej z zaspokojeniem wartości witalnych: zdrowia i seksu. Porusza m.in. problem otyłości i anoreksji, różnorodnych zachowań seksualnych, problem trzeciej płci i homoseksualizmu.
Rozdział czwarty traktuje o reliktach obyczajowych, związanych np. z rekreacją, formami życia społeczno-rodzinnego i towarzyskiego. Jest tu mowa o targach i jarmarkach, turniejach rycerskich, zwyczajach łowieckich, Ochotniczej Straży Pożarnej, a także o domowych formach życia towarzyskiego, o reliktach kultury szlacheckiej i żydowskiej. Rozdział piąty traktuje o obyczajowości religijno-świeckiej typu renesansu egzorcyzmów i pielgrzymek oraz nowych zjawisk dotyczących pochówku ludzi i zwierząt oraz zmian występujących w religijności wiernych i w życiu instytucji Kościoła.
Rozdział szósty dotyczy obyczajowości młodego pokolenia. Są to zarówno zachowania patologiczne jak i godne uznania.
Rozdział siódmy dotyczy obyczajowości życia artystycznego, naukowego i politycznego. Całość kończą rozważania dotyczące globalnego charakteru ponowoczesnej obyczajowości kreowanej przez media.
Wstęp 9
Wprowadzenie. Ciało jako praźródło kultury obyczajowej – istota, uwarunkowania, typologie, funkcje 13
1. Ciało i cielesność (w aspekcie antropologii biologicznej a antropologii filozoficznej i pedagogiki) jako praźródło i płaszczyzna kształtowania się obyczajowości 14
2. Istota kultury obyczajowej i jej uwarunkowania 20
3. Zwyczaje, obyczaje, obrzędy, rytuały – określenie pojęć i ich typologii 24
Znaczenia pojęć 24
Typologia obyczajów i obrzędów 26
4. Funkcje obyczajowości 28
Rozdział I. Obyczajowość dotycząca cielesności człowieka 31
1. Kult ciała i młodości a starość 31
2. Dominujące wzory kobiety i mężczyzny 35
3. Praktyki związane z higieną i troską o urodę 40
4. Modny ubiór 44
5. Tatuaż – moda czy ekstremalna potrzeba zmiany wyglądu ciała? 46
6. Piercing – jedna z najstarszych form obyczajowych zdobienia ciała 49
Rozdział II. Obyczajowość związana z potrzebami bytowymi człowieka 51
1. Obyczajowość związana z zaspokajaniem potrzeby schronienia 51
2. Bezrobocie, bezdomność i emigracje zarobkowe 54
3. Tradycja i nowoczesność w sposobie odżywiania 60
4. Współcześni konsumenci i ich obyczajowość kształtowana przez supermarkety i centra handlowe 63
Rozdział III. Obyczajowość dotycząca wartości witalnych (zdrowie i seks) 67
1. Nowe obyczaje związane z troską o zdrowie 67
Praktyki obyczajowe związane z troską o zdrowie 67
2. Otyłość 70
3. Obyczajowość związana z seksem 72
Seks zimny, gorący i ludyczny 73
Seks płatny i nietypowy 76
4. Trzecia płeć 80
5. Manifestowana i ukrywana obyczajowość homoseksualizmu 82
Rozdział IV. Społeczne oblicza obyczajowości świeckiej 87
1. Relikty obyczajowe historycznych kultur w Polsce 87
Relikty kultury szlacheckiej 87
Echa obyczajowości żydowskiej 91
2. Zanikające formy współczesnej obyczajowości 94
Jarmarki, targi, stragany odpustowe – relikty zanikającej obyczajowości? 94
Obyczajowość kultywowana przez Ochotniczą Straż Pożarną 95
3. Współczesne zwyczaje i obyczaje związane z hobby i rekreacją 96
Turnieje rycerskie 97
Żeglarstwo 98
Zwyczaje łowieckie 100
4. Domowe formy świeckiego życia towarzyskiego 101
5. Clubbing jako nobilitująca forma życia towarzyskiego młodzieży 104
6. Plotka w życiu towarzyskim 106
Rozdział V. Współczesna obyczajowość o charakterze religijno-świeckim 109
1. Renesans zarzuconej obyczajowości religijnej 109
Egzorcyzmy 109
Pielgrzymki 112
2. Zmiany w obyczajowości świąteczno-religijnej 115
Zmiany w obyczajach i obrzędach tzw. świąt nakazanych 115
3. Współczesna obyczajowość związana ze świeckim świętowaniem 118
Karnawał 118
Andrzejki 118
Mikołajki 119
4. Stare i nowe formy obyczajowe czczenia pamięci osób i „naszych młodszych braci” 119
Święto zmarłych a Halloween 119
Pojednanie człowieka z naturą (cmentarze dla zwierząt) 120
5. Zwyczaje i obrzędy przejścia 122
Narodziny dziecka, chrzest i I Komunia 122
Obrzędowość ślubna i weselna 124
Zaręczyny 124
Ceremonie ślubne i związane z nimi najnowsze zwyczaje 125
Wesele 126
Obyczaje związane ze śmiercią i pochówkiem 128
Rozdział VI. Obyczajowość młodego pokolenia jako poszukiwanie własnej drogi życiowej (od ideałów do patologii) 131
1. Współczesny savoir-vivre i zasady komunikacji niewerbalnej 131
Pozdrowienia i zwroty grzecznościowe 132
Zasady komunikacji niewerbalnej 134
2. Dawne ideały i wzory zachowania w nowej szacie 137
Ideały i obyczajowość harcerzy 137
Wspólnoty religijne 140
New Age jako alternatywna wizja życia 144
3. Zachowania patologiczne pod wpływem używek w subkulturach młodzieżowych 146
Zachowanie pod wpływem używek 146
Patologiczne zachowania w subkulturach młodzieżowych 150
4. Obyczajowość kultywowana i kreowana przez szkoły i uniwersytety oraz placówki kultury 153
Rozdział VII. Obyczajowość życia artystycznego, naukowego, politycznego i religijnego 161
1. Zwyczaje i obyczaje w środowisku artystycznym i naukowym 161
Układanie stosunków interpersonalnych w p
