Biologia i ekologia jaskiń i innych obiektów podziemnych

• Druk: 2020
• Redakcja naukowa: Wojciech Pusz
• Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Biologia i ekologia jaskiń oraz innych obiektów podziemnych jest pierwszą tak kompleksową pozycją, dotycząca biologii i ekologii jaskiń i innych obiektów podziemnych takich jak sztolnie, kopalnie, bunkry czy tunele. Książka adresowana jest do biologów, grotołazów, geologów, geografów, przyrodników i wszystkich fascynatów obiektów podziemnych. Czytelnik znajdzie w niej opisy zwierząt zamieszkujących podziemia, wykazy gatunków wraz z ich ekologią, a także po raz pierwszy w polskiej literaturze speleologicznej rozdziały związane z występowaniem i rolą mikroorganizmów w jaskiniach i innych obiektach podziemnych. Nie zabrakło w niej praktycznych aspektów związanych z monitoringiem oraz ochroną jaskiń. Interesującym podsumowaniem książki jest przewodnik po jaskiniach, a także innych podziemiach w Polsce, obejmujący te bardziej jak i mniej znane obiekty.

Książka jest skierowana do studentów kierunków biologicznych, geologicznych, geograficznych, górnictwa, ochrony środowiska, a także do badaczy obiektów podziemnych, grotołazów, tzw. sztolniowców oraz bunkrowców, przewodników podziemnych oraz tych wszystkich, którzy chcą poszerzyć swoją wiedzą z tego jakże nieznanego i niepoznanego aspektu obiektów podziemnych.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Biologia i przyroda
• Redakcja: Wojciech Pusz
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-01-21286-5
• ISBN druku: 978-83-01-21277-3
• Liczba stron: 272

Przedmowa 9
Rozdział 1 11
Charakterystyka obiektów podziemnych w Polsce (Paweł P. Zagożdżon)     11
	1.1 Zróżnicowanie obiektów podziemnych w Polsce     11
	1.2. Jaskinie  12
		1.2.1. Wyżyny Krakowsko-Częstochowska i Wieluńska   15
		1.2.2. Tatry 16
		1.2.3. Beskidy, Pogórze Karpackie i Wieliczka      19
		1.2.4. Rejon świętokrzyski 20
		1.2.5. Niecka Nidziańska 22
		1.2.6. Sudety i Pogórze Sudeckie     24
		1.2.7. Niż Polski     27
		1.2.8. Pieniny     28
		1.2.9. Wyżyna Śląska  28
		1.2.10. Roztocze      29
	1.3. Sztuczne obiekty podziemne     30
		1.3.1. Obiekty pogórnicze 35
		1.3.2. Obiekty o znaczeniu militarnym   45
		1.3.3. Obiekty o pozagórniczych funkcjach gospodarczych i społecznych   47
Rozdział 2 51
Znaczenie jaskiń i innych obiektów podziemnych w życiu człowieka (Wojciech Pusz)    51
	2.1. Nazwa „jaskinia”, „pieczara”     51
	2.2. Czasy dawne      52
	2.3. Tajemnicze podziemia 53
	2.4. Górnictwo 55
	2.5. Dzień dzisiejszy     57
Rozdział 3 59
Ekologia obiektów podziemnych (Joanna Furmankiewicz)   59
	3.1. Abiotyczne właściwości siedlisk podziemnych    59
		3.1.1. Wielkość siedlisk podziemnych   60
		3.1.2. Światło      60
		3.1.3. Warunki mikroklimatyczne   61
		3.1.4. Materia organiczna 65
		3.1.5. Środowisko wód podziemnych   65
		3.1.6. Strefy środowiska lądowego     65
	3.2. Ekologiczny podział gatunków podziemnych     69
		3.2.1. Troglokseny i stygokseny    69
		3.2.2. Troglofile i stygofile 70
		3.2.3. Troglobionty i stygobionty     70
		3.2.4. Jaskiniowe endemity i relikty   73
	3.3. Przystosowania organizmów do życia pod ziemią   75
	3.4. Zależności troficzne między organizmami w podziemiach  78
		3.4.1. Źródła pożywienia w podziemiach     78
		3.4.2. Łańcuchy troficzne w podziemiach 81
		3.4.3. Zimowe żerowanie drapieżników w podziemiach   82
		3.4.4. Polowanie drapieżników na aktywne nietoperze   87
		3.4.5. Drapieżniki polujące na popielice w jaskiniach   91
		3.4.6. Bezkręgowce jako drapieżniki kręgowców w siedliskach podziemnych  92
Rozdział 4 95
Zwierzęta w podziemiach (Joanna Furmankiewicz)   95
	4.1. Krótka systematyka zwierząt występujących w podziemiach  96
	4.2. Bezkręgowce jaskiniowe 98
		4.2.1. Płazińce (Platyhelminthes)    98
		4.2.2. Nicienie (Nematoda) 99
		4.2.3. Pierścienice (Annelida)  99
		4.2.4. Skorupiaki (Crustacea)  101
		4.2.5. Pajęczaki (Arachnida)      103
		4.2.6. Wije (Myriapoda)     108
		4.2.7. Owady (Insecta)  109
		4.2.8. Skrytoszczękie (Entognatha)     115
		4.2.9. Mięczaki (Molusca)      116
	4.3. Kręgowce jaskiniowe 116
		4.3.1. Ryby (Pisces)  117
		4.3.2. Płazy (Amphibia) 117
		4.3.3. Gady (Reptilia)     119
		4.3.4. Ptaki (Aves)  119
		4.3.5. Ssaki (Mammalia), bez nietoperzy  120
		4.3.6. Nietoperze (Chiroptera)  123
Rozdział 5 143
Mikroorganizmy ekosystemów podziemnych (Rafał Ogórek)   143
	5.1. Bakterie i archeony  144
	5.2. Wirusy  148
	5.3. Grzyby  149
	5.4. Glony  155
	5.5. Sinice  156
	5.6. Porosty  158
	5.7. Rola mikroorganizmów ekosystemów podziemnych w obiegu materii i pierwiastków  160
	5.8. Rola mikroorganizmów w ekosystemie obiektów podziemnych  162
		5.8.1. Bakterie     162
		5.8.2. Wirusy  165
		5.8.3. Grzyby  167
		5.8.4. Glony, sinice i porosty    171
		5.8.5. Mikroorganizmy w bioindykacji stanu środowiska obiektów podziemnych 172
Rozdział 6 175
Ochrona obiektów podziemnych (Joanna Furmankiewicz, Wojciech Pusz)   175
	6.1. Bezpośrednia ochrona jaskiń jako siedlisk przyrodniczyc    175
	6.2. Monitoring przyrodniczy jaskiń     176
		6.2.1. Ogólne założenia monitoringu jaskiń      176
		6.2.2. Cechy siedliska oceniane w monitoringu jaskiń   177
		6.2.3. Wyniki monitoringu jaskiń    179
		6.2.4. Monitoring gatunków nietoperzy   180
		6.2.5. Monitoring aeromykologiczny     184
	6.3. Pośrednia ochrona podziemi jako miejsc cennych przyrodniczo – obszarów objętych ochroną prawną      188
		6.3.1. Ochrona obszarów cennych przyrodniczo     188
		6.3.2. Parki narodowe i rezerwaty przyrody 188
		6.3.3. Parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu i zespoły przyrodniczo-krajobrazowe   190
		6.3.4. Obszary Natura 2000      190
		6.3.5. Stanowiska dokumentacyjne i pomniki przyrody   191
	6.4. Podziemia w obszarach chronionych  192
		6.4.1. Podziemia będące rezerwatami przyrody 192
		6.4.2. Obiekty podziemne w parkach narodowych  202
		6.4.3. Obiekty podziemne w parkach krajobrazowych   203
		6.4.4. Obiekty podziemne w obszarach Natura 2000     203
		6.4.5. Obiekty podziemne jako stanowiska dokumentacyjne   205
		6.4.6. Obiekty podziemne jako pomniki przyrody  205
		6.4.7. Pośrednia ochrona podziemi jako miejsc cennych przyrodniczo – siedlisk chronionych gatunków i szczątków kopalnych     205
	6.5. Ochrona nietoperzy w podziemiach 209
	6.6. Pośrednia ochrona obiektów podziemnych jako miejsce występowania mikroorganizmów 211
	6.7. Praktyczna ochrona podziemi     212
		6.7.1. Zabezpieczanie otworów podziemi  212
		6.7.2. Czasowe ograniczenie dostępu do jaskiń      216
		6.7.3. Edukacja     217
Rozdział 7 219
Przewodnik po wybranych jaskiniach w Polsce (Roksana Knapik)     219
Rozdział 8 239
Przewodnik po wybranych kopalniach, obiektach militarnych i innych podziemnych trasach turystycznych w Polsce (Roksana Knapik) 239
Literatura pomocnicza      257