Czas i trwanie
Studia o Bergsonie to pionierski dla powojennej recepcji filozofii Bergsona w Polsce zbiór tekstów wydany po raz pierwszy w 1982 roku; zarazem książka w dorobku Skargi już nie tylko historyczna, lecz stricte filozoficzna.
Książkę można więc czytać także jak dramat kostiumowy rozgrywający się w dwóch wymiarach czasowych: historycznym i współczesnym. Ów dramat kostiumowy jest opatrzony pierwszorzędnym dubbingiem. Kant mówi w tej książce głosem Siemka, Husserl – głosem wczesnego Ingardena (…), Bergsonowi zaś Skarga użycza własnego głosu, wszelako nie bezkrytycznie. (…) Czyż nie wygląda to tak, jakby Skarga próbowała w ten sposób określić formację umysłową, do której sama należała?
(Bartosz Działoszyński).
Czym bowiem jest przeszłość? Ona trwa, a więc jest obecnością, ona istnieje w dalszym ciągu. Bergson zadał sobie niemało trudu, aby jej istnienia dowieść. Zatem nie nosi na sobie piętna znikomości, nie staje się absolutnie niedostępna. Przeciwnie, Bergson był gotów podkreślać jej działanie w chwili aktualnej. I to samo dotyczy przyszłości, ta bowiem jest w ogóle nie do pomyślenia, przewidzieć jej nie można, prospektywne wyobrażenia są puste, a więc to, co jest przyszłe, w ogóle nie ma sensu, zanim nie stanie się obecnością. Trwanie w ten sposób uzyskuje wbrew zamierzeniom Bergsona tylko jeden wymiar – teraźniejszości. Czas zostaje ogołocony z tego, co dla niego najistotniejsze – z jego upływu. Zapewne Bergson by się bronił przed taką interpretacją, twierdząc, że chciał, przeciwnie, podkreślać ów nieodwracalny bieg czasu, że dostrzegał jakościową różnicę między percepcją a pamięcią, między obecnością i przeszłością.
Barbara Skarga
(1919-2009); wybitny filozof i badacz filozofii; historyk idei. Absolwentka filozofii na Uniwersytecie Wileńskim, profesor Instytutu Filozofii i Socjologii PAN (związana z nim przez kilka dziesięcioleci), nauczyciel kilku pokoleń filozofów. W czasie wojny działała w podziemiu, była łączniczką AK. W 1944 roku została aresztowana przez bolszewików; trafiła do łagru. Do kraju wróciła w 1955 roku. Był to również powrót do pracy naukowej.
Badacz filozofii pozytywistycznej, dwudziestowiecznej filozofii francuskiej, szczególnie zainteresowana problematyką metafizyczną i etyczną. Wychowawczyni kilku pokoleń filozofów w Polsce.
Autorka wielu prac naukowych o polskiej i francuskiej myśli filozoficznej, także eseistka publikująca w Znaku i Tygodniku powszechnym. Redaktor naczelny Etyki, członek Komitetu Redakcyjnego Biblioteki Klasyków Filozofii, inicjatorka i redaktor naukowy 5-tomowego Przewodnika po literaturze filozoficznej XX wieku.
Główne prace: Kłopoty intelektu. Między Comte'em a Bergsonem (1975), Granice historyczności (1989), Tożsamość i różnica. Eseje metafizyczne (1997).
Laureatka wielu nagród, m.in. Nagrody im. Jana Długosza za książkę Tożsamość i różnica. Eseje metafizyczne i Nagrody im. księdza Józefa Tischnera za książkę Ślad i obecność (zob. więcej). Została odznaczona przez premiera Francji Palmami Akademickimi za zasługi w budowaniu związków między kulturą polską i francuską. Nieustająca w swej działalności na rzecz rozwoju polskiej nauki i myśli humanistycznej. Autorytet naukowy i moralny dla młodego pokolenia. W 1995 roku została odznaczona Orderem Orła Białego.