Dwór polski. Literackie obrazy w prozie XIX i XX wieku

• Druk: Warszawa, 2019
• Autor: Emanuela Tatarkiewicz
• Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Jak wyglądały dwory? Kim byli ich mieszkańcy? Czym charakteryzowała się domowa przestrzeń i kto ją tworzył? W jaki sposób pisarze utrwalili ten mikroświat w literaturze?
Dwór czy dworek stanowi główne tło wielu polskich utworów literackich z XIX i początku XX wieku.
Nie tylko jako dom, w którym prowadzi się bogate życie towarzyskie. Oprócz sfery obyczajowej w literackim obrazie dworku również ważna jest również specyfika polska, co wynikało z uwarunkowań historycznych. Nawet dziś, kiedy świat ziemiański w dawnej postaci stał się reliktem przeszłości, dwory jako przestrzeń materialna i symboliczna są stałym elementem polskiego pejzażu kulturowego.
Książka przedstawia obraz dworu opisanego w polskiej prozie XIX i początku XX wieku. Jest to zatem obraz wykreowany, ale przecież wiarygodnie – bo z pierwszej ręki – odzwierciedlający obraz świata dworskiego. Potęga literatury polega na tym, że utrwaliła ten obraz dworu, a ponadto stworzyła takie wzorce, które chciano realizować, urzeczywistniać – dawniej i dziś. W literaturze polskiej dwór przedstawiony jest nie tylko jako gniazdo rodzinne, ale w szerszej perspektywie – jako przestrzeń symboliczna, ogólnonarodowa; jako dom patriotyczny, gdzie przetrwała polskość.
Czytelnik będzie miał okazję poznać codzienny, jak i świąteczny rytm dnia związany z dworem wpisanym w wiejską rzeczywistość i w tamtejszy mikroświat. Autorka zwraca uwagę na to, jak bardzo tradycja i zwyczaje wpływały na życie dworu. Przedstawia to m.in. poprzez ukazanie barwnych obyczajów, bogactwa kulinarnego, religijności czy sposobów leczenia charakterystycznych dla przestrzeni dworskiej.
Bazą źródłową książki jest polska proza XIX i XX-wieczna, dotąd nieopracowana szczegółowo pod kątem zagadnienia dworu. W licznych pozycjach poświęconych tematyce dworu dominuje rys historyczny i dokumentalny. Kilka najbardziej znanych polskich powieści służy niezmiennie jako przykłady omawiane w kontekście obyczajów dworskich wraz z pamiętnikami ziemiańskimi i literaturą wspomnieniową. Ten wybór autorka książki rewiduje i znacząco rozszerza.
„W powieściach XIX i początku XX w. tłem wydarzeń często jest piękny dworek – np. mały drewniany pobielony domek z kolumnami od frontu. Pisarze nakreślili obyczajowy obraz dawnego życia – pełen wrażeń, emocji i walorów. Dostrzeżemy w nim urokliwą codzienność życia w wiejskim zaciszu, niewolną jednak od mankamentów czy perturbacji. Dzięki literackim opisom widzimy zajeżdżające przed dwór powozy i panny w zwiewnych sukniach zbiegające z ganku. Gdy zajrzymy do środka dworku, zobaczymy dzieci bawiące się z psami, haftujące kobiety albo ludzi zgromadzonych przy kominku na rozmowach, czytaniu czy śpiewie. W salonie rozbrzmiewa muzyka wygrywana na fortepianie, a w tle słychać cykanie świerszcza. Dzięki literaturze potrafimy wyobrazić sobie zapach – a może i smak – niezwykłych potraw i różnorodnych trunków. W prozie możemy odnaleźć coś, o co bardzo trudno w dzisiejszym świecie – inny rytm czasu, silną więź człowieka z przyrodą, domem i przodkami”.
Fragment tekstu

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Literatura piękna »
  4. Powieść społeczno-obyczajowa
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Historia i archeologia
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Kultura i sztuka
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-01-20906-3
• ISBN druku: 978-83-01-20767-0
• Liczba stron: 368

WSTĘP 6
I. ARCHITEKTURA DWORU POLSKIEGO 16
	1. Wzorce prawdziwego dworku 17
	2. Architektura literackiego dworu 24
II. „TAK TU ŁADNIE, WESOŁO I PRZYTULNIE” 48
	1. Domowa przestrzeń 49
	2. Wykwintne przedmioty 68
III. „ROZMAITOŚĆ W JEDNOŚCI” 78
	1. Zaplecze dworu 79
	2. Roślinna świta 92
IV. MIESZKAŃCY DWORÓW 102
	1. Wielka rodzina 103
	2. Panny respektowe 110
	3. Służący 116
	4. Dzikie i oswojone zwierzęta 121
V. MIKROŚWIAT 132
	1. Wieś – prowincjonalny świat 133
	2. Daleko od miasta 138
	3. Chłopi – bliscy sąsiedzi 143
VI. ZWYCZAJNE ŻYCIE 158
	1. Droga 159
	2. Płomień świecy 163
	3. Ciepło z kominka 167
	4. Ochrona dworu 172
	5. Higiena, ale nieprzesadna 177
	6. Dworskie apteczki 182
	7. Pełen talerz 191
	8. Nie tylko samowar 203
VII. „RYTUAŁY ZACHOWANIA POWSZEDNIEGO” 208
	1. Celebrowanie codzienności 209
	2. Konwencjonalna matryca 225
	3. Tradycyjne polowania 228
	4. Podejmowanie gości 235
	5. Odpowiednie wykształcenie 239
	6. „Dwór modli się każdą drzazgą swej ściany” 249
VIII. „JEDYNA RÓŻNICA W FORMIE” 256
	1. Różnice między zaborami 257
	2. Architektura prestiżowa 261
	3. Pieniądz i szlachectwo 270
	4. Dwory męskie i żeńskie 285
IX. OBYCZAJE WSPÓLNE DLA POLAKÓW 286
	1. Dom pełen obyczajów 287
	2. Święta Bożego Narodzenia i Wielkiejnocy 291
	3. Rytm świąteczny 302
X. „OAZA KWIECISTA ŚRÓD PUSZCZY SAHARY” 306
	1. Patriotyczny dom 307
	2. „Dom ten, księga żywa pokoleń, budowany był przez dzieje” 310
	3. „Odcinki przeszłości” 323
	4. Drzewo wyrwane z korzeniami 342
Wykaz nazw majątków 354
Bibliografia 356