Efekt obserwatora. Psychologia odwagi i bezczynności
Dla triumfu zła potrzeba tylko, żeby dobrzy ludzie nic nie robili
Słowa przypisywane Edmundowi Burke'owi
W książce Efekt obserwatora. Psychologia odwagi i bezczynności Catherine Sanderson podsumowuje odkrycia psychologii społecznej, które pozwalają zrozumieć naszą bardzo ludzką skłonność do milczenia w obliczu złych zachowań. Na wstrząsających przykładach pokazuje, jaką rolę ta cisza odgrywa w przyzwoleniu, by złe zachowania były kontynuowane. Wyjaśnia, że nasze przekonanie, że tylko z gruntu źli ludzie dopuszczają się strasznych czynów, jest nieprawdziwe. Opisuje czynniki, które sprawiają, że zamiast wstać, sprzeciwić się, wezwać pomoc, stanąć w czyjejś obronie - wybieramy święty spokój i anonimowość.
W lutym 2010 roku Dylan Gifford Yount stał na występie na czwartym piętrze biurowca w San Francisco. Pod budynkiem zebrał się duży tłum. Wielu ludzi szydziło z niego, krzycząc: "Skacz!" i "No, zrób to wreszcie!" Po czterdziestu pięciu minutach skoczył i zginął na miejscu.
Dlaczego dobrzy ludzie milczą w obliczu zła? Co skłania nas do nieodzywania się, niereagowania, gdy widzimy czyjeś cierpienie lub krzywdę? Dlaczego w grupie jesteśmy skłonni do zachowań, których nigdy nie dopuścilibyśmy się w pojedynkę?
Ta książka daje jednak nadzieję. Psychologowie społeczni wiedzą, jak można kształtować środowisko szkolne, uczelniane czy zawodowe, by sprzyjało przeciwstawianiu się złu. Catherine Sanderson znakomicie pokazuje, co może przełamywać bierność - czasem będzie to wiedza o tym, jak udzielić pomocy, znajomość procedur. Innym razem - znalezienie sojusznika albo świadomość, że ulegamy tzw. pluralistycznej ignorancji - czyli wierzymy w istnienie fałszywej normy stworzonej przez niejednoznaczne zachowania innych. Autorka dowodzi, że rodzice mogą wychować codziennych bohaterów, wzmacniając nie ślepe posłuszeństwo, ale krytycyzm i samodzielne myślenie. Opowiada piękne i poruszające historie ludzi, którzy mieli odwagę zareagować, gdy byli świadkami cierpienia i krzywdy innych osób.
"Źli ludzie mogą robić złe rzeczy w dużej mierze dlatego, że stoimy bezczynnie i im na to pozwalamy. W tej mocnej, dobrze napisanej książce Catherine Sanderson wyjaśnia, czego psychologia nauczyła nas o przyczynach tak częstej bierności dobrych ludzi, i podaje mądre sugestie, dzięki którym, kiedy zajdzie taka potrzeba, większa grupa nas wyjdzie z biernego tłumu i stanie się "moralnymi buntownikami". Jeśli kiedykolwiek żałowałeś, że zamiast krzyczeć, milczałeś (a kto tego nie żałuje?), ta książka jest dla ciebie".
Barry Schwartz, autor Paradoksu wyboru
"Ważny i jakże aktualny wkład w psychologię współczującego, moralnego działania w bezlitosnym świecie".
R. Marie Griffith
Catherine A. Sanderson
Catherine A. Sanderson piastuje stanowisko Manwell Family Professor in Life Sciences (Psychologia) w Amherst College. Jej badania skupiają się na czynnikach psychologicznych sprawiających, że ludzie niewłaściwie identyfikują normy społeczne, na konsekwencjach takich błędnych interpretacji oraz na strategiach pozwalających
takie błędy korygować. Catherine Sanderson uzyskała grant badawczy z the National Science Foundation oraz z the National Institute of Health. W 2012 roku w Princeton Review została wymieniona pośród 300 najlepszych profesorów kraju. Jej prace pojawiały się między innymi w The Atlantic, The Boston Globe oraz w The Washington Post, niedawno też udzieliła wywiadu dla CBS Sunday Morning.
