Efekt obserwatora. Psychologia odwagi i bezczynności
Dla triumfu zła potrzeba tylko, żeby dobrzy ludzie nic nie robili
Słowa przypisywane Edmundowi Burke'owi
W książce Efekt obserwatora. Psychologia odwagi i bezczynności Catherine Sanderson podsumowuje odkrycia psychologii społecznej, które pozwalają zrozumieć naszą bardzo ludzką skłonność do milczenia w obliczu złych zachowań. Na wstrząsających przykładach pokazuje, jaką rolę ta cisza odgrywa w przyzwoleniu, by złe zachowania były kontynuowane. Wyjaśnia, że nasze przekonanie, że tylko z gruntu źli ludzie dopuszczają się strasznych czynów, jest nieprawdziwe. Opisuje czynniki, które sprawiają, że zamiast wstać, sprzeciwić się, wezwać pomoc, stanąć w czyjejś obronie - wybieramy święty spokój i anonimowość.
W lutym 2010 roku Dylan Gifford Yount stał na występie na czwartym piętrze biurowca w San Francisco. Pod budynkiem zebrał się duży tłum. Wielu ludzi szydziło z niego, krzycząc: "Skacz!" i "No, zrób to wreszcie!" Po czterdziestu pięciu minutach skoczył i zginął na miejscu.
Dlaczego dobrzy ludzie milczą w obliczu zła? Co skłania nas do nieodzywania się, niereagowania, gdy widzimy czyjeś cierpienie lub krzywdę? Dlaczego w grupie jesteśmy skłonni do zachowań, których nigdy nie dopuścilibyśmy się w pojedynkę?
Ta książka daje jednak nadzieję. Psychologowie społeczni wiedzą, jak można kształtować środowisko szkolne, uczelniane czy zawodowe, by sprzyjało przeciwstawianiu się złu. Catherine Sanderson znakomicie pokazuje, co może przełamywać bierność - czasem będzie to wiedza o tym, jak udzielić pomocy, znajomość procedur. Innym razem - znalezienie sojusznika albo świadomość, że ulegamy tzw. pluralistycznej ignorancji - czyli wierzymy w istnienie fałszywej normy stworzonej przez niejednoznaczne zachowania innych. Autorka dowodzi, że rodzice mogą wychować codziennych bohaterów, wzmacniając nie ślepe posłuszeństwo, ale krytycyzm i samodzielne myślenie. Opowiada piękne i poruszające historie ludzi, którzy mieli odwagę zareagować, gdy byli świadkami cierpienia i krzywdy innych osób.
"Źli ludzie mogą robić złe rzeczy w dużej mierze dlatego, że stoimy bezczynnie i im na to pozwalamy. W tej mocnej, dobrze napisanej książce Catherine Sanderson wyjaśnia, czego psychologia nauczyła nas o przyczynach tak częstej bierności dobrych ludzi, i podaje mądre sugestie, dzięki którym, kiedy zajdzie taka potrzeba, większa grupa nas wyjdzie z biernego tłumu i stanie się "moralnymi buntownikami". Jeśli kiedykolwiek żałowałeś, że zamiast krzyczeć, milczałeś (a kto tego nie żałuje?), ta książka jest dla ciebie".
Barry Schwartz, autor Paradoksu wyboru
"Ważny i jakże aktualny wkład w psychologię współczującego, moralnego działania w bezlitosnym świecie".
R. Marie Griffith
