Etyka zawodu psychologa

• Druk: Warszawa, 2019
• Autor: Barbara Chyrowicz, Małgorzata Toeplitz-Winiewska, Zuzanna Toeplitz, Jerzy M. Brzeziński
• Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Etyka zawodu psychologa. Wydanie nowe to poszerzony i zaktualizowany podręcznik porządkujący wiedzę z zakresu etycznych aspektów działalności psychologa:
• prowadzącego działalność naukową oraz dydaktyczną – Autorzy omówili standardy postępowania wobec osób badanych, etyczne aspekty najbardziej kontrowersyjnych eksperymentów w historii psychologii oraz powinności psychologa jako członka społeczności naukowej. W tej części Czytelnik znajdzie także informacje dotyczące zasad nauczania etyki zawodu psychologa oraz etycznych aspektów nauczania psychologii i prowadzenia szkoleń dla przedstawicieli innych profesji
• prowadzącego działalność praktyczną jako diagnosta – w podręczniku zawarto informacje na temat standardów prowadzenia diagnozy, ochrony dokumentacji i stosowania testów psychologicznych oraz formułowania opinii i orzeczeń
• udzielającego pomocy psychologicznej – Autorzy uporządkowali standardy udzielania pomocy psychologicznej (także osobom chorym, w podeszłym wieku oraz niepełnoletnim), dylematy etyczne w pracy psychologa sądowego oraz zasady, jakimi powinien się kierować psycholog wypowiadający się w środkach masowego przekazu.
Najważniejszą zmianą wprowadzoną w nowym wydaniu jest dodatkowa część podręcznika – pierwsze w Polsce opracowanie prezentujące opisy przypadków naruszenia przez psychologów standardów etycznych. Wszystkie case studies opracowane zostały na podstawie wieloletniej praktyki dr Zuzanny Toeplitz oraz dr Małgorzaty Toeplitz-Winiewskiej.
Przygotowując ten podręcznik, myśleliśmy o tym, aby mógł być on użyteczny jako pomoc dydaktyczna zarówno na zajęciach z etyki zawodu psychologa, jak i na zajęciach kształtujących wiedzę i umiejętności w zakresie metodologii badań psychologicznych, diagnostyki psychologicznej, pomocy psychologicznej czy działalności nauczycielskiej i ekspertalnej. Ponadto uznaliśmy, że w podręczniku etyki zawodu psychologa nie można pominąć ważnych zagadnień z podstaw etyki jako takiej. To na tym fundamencie można budować szczegółowe zalecenia odnoszące się do rozwiązań etycznie poprawnych w różnych sferach działalności zawodowej psychologa.
Z tekstu

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Psychologia
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-01-20625-3
• ISBN druku: 978-83-01-20612-3
• Liczba stron: 599

Wprowadzenie  13
Część I. Etyka ogólna – etyka zawodowa 21
Rozdział 1 21
Etyka jako filozoficzny namysł nad moralnością (Barbara Chyrowicz)  21
	1.1. Sposoby badania fenomenu moralności        22
	1.2. Specyfika filozoficznej refleksji nad moralnością      25
	1.3. Kryteria moralnej powinności działania        31
		1.3.1. Szczęście własne i szczęście społeczności      32
		1.3.2. Zgoda społeczna i zgoda racjonalnych podmiotów  34
		1.3.3. Szacunek dla osoby jako podstawa moralności      35
	1.4. Specyfika nauczania etyki         38
	1.5. Podsumowanie            39
Rozdział 2 41
Etyka stosowana: teoria w praktyce (Barbara Chyrowicz)  41
	2.1. Moralny partykularyzm          42
	2.2. Typy teorii etycznych            45
	2.3. Modele etyki stosowanej          49
		2.3.1. Model „od góry do dołu”           49
		2.3.2. Model „od dołu do góry”           50
		2.3.3. Koherentyzm            52
	2.4. Problem uszczegóławiania norm moralnych   53
	2.5. Etyki stosowane a moralne problemy współczesności      56
	2.6. Podsumowanie            60
Rozdział 3 64
Etyka zawodu psychologa – etyka psychologiczna (Barbara Chyrowicz)    64
	3.1. Psychologia a etyka          64
	3.2. Zdrowie psychiczne a zdrowie moralne        67
		3.2.1. Poczucie własnej wartości i szacunek dla samego siebie   72
		3.2.2. Integracja i prawość          73
		3.2.3. Autonomia osoby i autonomia moralna        74
		3.2.4. Samorealizacja i autentyczność       76
		3.2.5. Społeczne interakcje i odpowiedzialność      76
		3.2.6. Realizm poznania i prawdomówność        77
	3.3. Etyka dla psychologów            78
	3.4. Podsumowanie            84
Rozdział 4 87
„Etyczna wrażliwość” psychologii i psychologów (Barbara Chyrowicz)    87
	4.1. Człowiek jako „przedmiot badawczy”: „moralna anatomia” podmiotu  89
		4.1.1. Moralne działanie         90
		4.1.2. Moralny charakter         93
		4.1.3. Wartości moralne    94
		4.1.4. Rozumowanie moralne        95
		4.1.5. Emocje moralne          97
		4.1.6. Tożsamość moralna          98
		4.1.7. Sumienie     99
	4.2. Wolność czy determinizm? Moralna autonomia podmiotu      100
	4.3. Moralny wymiar diagnozy psychiatrycznej      104
		4.3.1. Kłopoty z „normalnością”   104
		4.3.2. Nadużywanie diagnozy do celów pozaterapeutycznych   106
	4.4. Problem przymusowej terapii          108
	4.5. Podsumowanie            109
Rozdział 5 111
Psychologia moralności (Barbara Chyrowicz)        111
	5.1. Specyfika psychologii moralności   112
	5.2. Moralne emocje     114
		5.2.1. Związek moralnych emocji z sądami moralnymi    114
		5.2.2. Rodzaje moralnych emocji          116
	5.3. Moralne motywacje    118
		5.3.1. Cechy motywacji          118
		5.3.2. Filozoficzne teorie moralnej motywacji        120
		5.3.3. Neurofizjologiczne podłoże moralnej motywacji    121
	5.4. Podsumowanie            122
Rozdział 6 125
Podstawowe zasady, które powinny być respektowane przez psychologa (Małgorzata Toeplitz-Winiewska)          125
	6.1. Cechy zawodu zaufania publicznego        126
	6.2. Podstawowe zasady etyczne w zawodzie psychologa      132
		6.2.1. Działanie na rzecz dobra klienta i nieszkodzenie mu   133
		6.2.2. Odpowiedzialność zawodowa    134
		6.2.3. Integralność i uczciwość psychologa      135
		6.2.4. Zasada sprawiedliwości        135
		6.2.5. Respektowanie praw człowieka i poszanowanie jego godności    136
			6.2.5.1. Autonomia i podmiotowość klienta      137
			6.2.5.2. Poszanowanie godności        139
			6.2.5.3. Prawo do prywatności, intymności      140
			6.2.5.4. Tajemnica zawodowa psychologa     140
	6.3. Podsumowanie            146
Część II. PSYCHOLOG JAKO BADACZ I JAKO NAUCZYCIEL AKADEMICKI 149
Rozdział 7 149
Neuroetyka (Barbara Chyrowicz)          149
	7.1. Neuroetyka: wyzwanie XXI wieku          149
		7.1.1. Próby zdefiniowania neuroetyki        150
		7.1.2. Działy neuroetyki    152
	7.2. Obszary badawcze i problemy neuroetyki        154
	7.3. Neurodeterminizm?            157
	7.4. Problem doskonalenia ludzkiej psychiki        158
		7.4.1. Doskonalenie nastroju   159
		7.4.2. Doskonalenie poznawcze: „doping dla mózgu”  162
	7.5. Psychochirurgia     165
	7.6. Podsumowanie            167
Rozdział 8 167
Psycholog wobec osób uczestniczących w badaniach naukowych – między poprawnością metodologiczną a poprawnością etyczną (Jerzy Brzeziński)  169
	8.1. Dwa poziomy ingerencji badacza w psychikę osoby uczestniczącej w badaniu      169
	8.2. Etyczne standardy postępowania badacza wobec osób uczestniczących w badaniu  172
		8.2.1. Zasada świadomej zgody          172
		8.2.2. Zasady: poufności, prywatności i anonimowości  178
		8.2.3. Naruszanie autonomii jednostki w trakcie badania naukowego i narażanie jej na przeżywanie dyskomfortu, wstydu, lęku, bólu itp.  182
		8.2.4. Stosowanie instrukcji maskujących (deception); rola spotkania psychologa z osobami uczestniczącymi w badaniu po jego zakończeniu (debriefing)          188
	8.3. Eksperymenty Solomona Ascha, Stanleya Milgrama i Philipa G. Zimbardo w świetle akceptowanych przez społeczność psychologów standardów etycznych 194
		8.3.1. Opis eksperymentów    196
			8.3.1.1. Eksperyment Ascha        197
			8.3.1.2. Eksperyment Milgrama        199
			8.3.1.3. Eksperyment Zimbardo    201
		8.3.2. Naruszenia standardów etycznych        202
	8.4. Podsumowanie            206
Rozdział 9 207
Powinności psychologa (jako badacza) wobec członków społeczności naukowej (Jerzy Brzeziński)     207
	9.1. Psycholog jako członek społeczności naukowej      207
	9.2. Fabrykowanie i fałszowanie wyników – manipulowanie wynikami surowymi w trakcie ich analizy statystycznej oraz naginanie analiz statystycznych wyników  210
	9.3. Zafałszowany obraz udziału badacza w powstanie publikacji – plagiatowanie, ghostwriting, guest authorship   215
	9.4. Magistrant i doktorant jako autorzy i współautorzy opublikowanych prac awansowych           223
		9.4.1. Prawa magistranta i promotora do pracy magisterskiej    223
		9.4.2. Rola promotora w powstawaniu pracy doktorskiej    225
		9.4.3. Praca doktorska jako spójny tematycznie zbiór rozdziałów i artykułów  226
		9.4.4. Doktorant jako współautor artykułu wchodzącego w skład pracy doktorskiej            227
	9.5. Krytyka naukowa; opiniowanie prac naukowych (artykułów i książek) przeznaczonych do druku oraz projektów badawczych    231
	9.6. Podsumowanie     240
Rozdział 10 241
Jak uczyć etyki zawodowej na studiach psychologicznych? (Zuzanna Toeplitz)  241
	10.1. Miejsce problemów etycznych w programach zajęć podstawowych  242
	10.2. Nauczanie umiejętności psychologicznych      246
		10.2.1. Ćwiczenia    246
		10.2.2. Warsztaty i treningi          248
	10.3. Modelowanie postaw            249
	10.4. Podsumowanie     251
Rozdział 11 253
Zasady etyczne nauczania psychologii i prowadzenia szkoleń dla innych profesji (Małgorzata Toeplitz-Winiewska)        253
	11.1. Użyteczność psychologii dla wykonywania innych zawodów – dostosowanie programu zajęć     253
	11.2. Zasady prezentacji metod psychologicznych        255
	11.3. Znaczenie kontraktu w zajęciach angażujących osobiste problemy uczestników  257
	11.4. Podsumowanie     258
Część III. PSYCHOLOG JAKO DIAGNOSTA 261
Rozdział 12 261
Podstawowe zasady etycznego prowadzenia diagnozy (Małgorzata Toeplitz-Winiewska)    261
	12.1. Cechy relacji psycholog-klient   267
	12.2. Etapy procesu diagnostycznego          270
		12.2.1. Kontrakt diagnostyczny   271
		12.2.2. Przebieg badania diagnostycznego   277
		12.2.3. Zakończenie procesu diagnostycznego      280
	12.3. Podsumowanie     284
Rozdział 13 285
Dokumentacja psychologiczna (Małgorzata Toeplitz-Winiewska)   285
	13.1. Dokumentacja diagnostyczna        290
	13.2. Dokumentacja terapeutyczna        292
	13.3. Ochrona dokumentacji a tajemnica zawodowa      294
	13.4. Dylematy etyczne i problemy organizacyjne        295
	13.5. Podsumowanie     297
Rozdział 14 299
Stosowanie testów psychologicznych w badaniach diagnostycznych (Jerzy Brzeziński)   299
	14.1. Testy psychologiczne a model EBA diagnozy psychologicznej   299
	14.2. Obszary możliwych nadużyć popełnianych przez osoby stosujące testy psychologiczne w świetle Standardów dla testów stosowanych w psychologii i pedagogice   305
		14.2.1. Konstruowanie, stosowanie i rozpowszechnianie testów psychologicznych          308
		14.2.2. Kontekst teorii psychologicznej        317	
		14.2.3. Kontekst teorii testu i teorii statystycznej     319
		14.2.4. Interpretowanie wyników testów psychologicznych: interpretacja przedziałowa versus punktowa        324
		14.2.5. Adaptacja kulturowa testów pochodzących z innego obszaru kulturowego            330
	14.3. Podsumowanie    337
Rozdział 15
Formułowanie orzeczeń i opinii psychologicznych (Małgorzata Toeplitz-Winiewska)    339
	15.1. Zasady przygotowania opinii psychologicznej       342
	15.2. Znaczenie opinii wydawanych przez psychologów  346
	15.3. Podsumowanie     348
Część IV. PSYCHOLOG JAKO SPECJALISTA UDZIELAJĄCY POMOCY PSYCHOLOGICZNEJ 351
Rozdział 16 351
Udzielanie pomocy psychologicznej (Małgorzata Toeplitz-Winiewska)  351
	16.1. Pomoc psychologiczna jako działanie prospołeczne   352
	16.2. Formy pomocy psychologicznej          354
	16.3. Zaufanie interpersonalne jako podstawa pomocy psychologicznej  357
	16.4. Podstawowe zasady etyczne w psychoterapii        359
		16.4.1. Niebezpieczeństwa związane ze specyficzną rolą psychoterapeuty  360
		16.4.2. Zawieranie kontraktu psychoterapeutycznego    363
		16.4.3. Poufność w przebiegu psychoterapii   368
			16.4.3.1. Poufność a wymiar sprawiedliwości  370
			16.4.3.2. Warunki naruszenia tajemnicy zawodowej   371
		16.4.4. Konflikt ról a psychoterapia       373
		16.4.5. Zakończenie procesu terapeutycznego      376
	16.5. Psychoterapia klientów ze specyficznymi problemami    377
	16.6. Kontrola merytoryczna i dbałość o własną kondycję psychiczną psychoterapeuty            380
	16.7. Udzielanie pomocy psychologicznej na odległość     382
	16.8. Podsumowanie    387
Rozdział 17 389
Problemy i dylematy etyczne w pracy psychologa sądowego (Małgorzata Toeplitz-Winiewska)    389
	17.1. Role psychologa pracującego dla wymiaru sprawiedliwości – etyka zawodowa a wymogi prawa            389
	17.2. Psycholog jako biegły sądowy        391
		17.2.1. Dylematy w przygotowaniu opinii w procedurze karnej    392
		17.2.2. Specyfika diagnozowania na potrzeby spraw cywilnych  395
		17.2.3. Trudności diagnostyki psychologicznej w sprawach rodzinnych  396
	17.3. Etyczne uwikłania psychologa penitencjarnego      398
	17.4. Zasady etyczne w Wytycznych dla psychologa sądowego APA  398
	17.5. Podsumowanie     403
Rozdział 18 405
Psycholog w środkach masowego przekazu (Zuzanna Toeplitz) 405
	18.1. Społeczna rola psychologa          405
	18.2. Zasady etyczne występowania w mediach      407
		18.2.1. Kompetencje            409
		18.2.2. Tajemnica zawodowa        412
		18.2.3. Wrażliwość            413
		18.2.4. Szacunek dla innych   414
	18.3. Podsumowanie     415
Rozdział 19 417
Opieka nad osobami chorymi, starymi i umierającymi (Małgorzata Toeplitz-Winiewska)    417
	19.1. Etyczne aspekty bólu i cierpienia   417
	19.2. Kontakty psycholog-rodzina chorego oraz personel medyczny    422
	19.3. Opieka hospicyjna    424
	19.4. Podsumowanie     425
Rozdział 20 427
Niepełnoletni jako klient psychologa (Zuzanna Toeplitz)     427
	20.1. Rożne kategorie klientów niepełnoletnich      428
	20.2. Specyfika relacji psycholog-osoba niepełnoletnia     429
		20.2.1. Udzielanie zgody    431
		20.2.2. Informacje zwrotne          435
		20.2.3. Tajemnica zawodowa        437
	20.3. Prawa rodziców i opiekunów   438
	20.4. Podsumowanie    440
CZĘŚĆ V. PRZYPADK ILUSTRUJĄCE ETYCZNE ZASADY PRACY PSYCHOLOGA ORAZ DYLEMATY (Zuzanna Toeplitz, Małgorzata Toeplitz-Winiewska) 445
Wstęp – rozwiązywanie dylematów etycznych   445
Rozdział 21 449
Uzyskiwanie zgody klienta – kontrakt          449
	21.1. Szczególne przypadki, gdy zgoda musi być na piśmie      450
	21.2. Zgoda na diagnozę, zgoda na interwencję psychologiczną (terapię)  456
	21.3. Podsumowanie    464
Rozdział 22 467
Kompetencje psychologa    467
	22.1. Kompetencje merytoryczne          468
		22.1.1. Wiedza teoretyczna, konieczność kształcenia ustawicznego    468
		22.1.2. Wiedza psychometryczna    479
		22.1.3. Wiedza prawna – znajomość przepisów obowiązujących psychologa  485
		22.1.4. Współpraca z psychologami i innymi specjalistami    488
	22.2. Kompetencje personalne         492
		22.2.1. Bezstronność i obiektywizm       493
		22.2.2. Wykraczanie poza kompetencje        496
		22.2.3. Konflikt ról zawodowych i prywatnych      500
		22.2.4. Osobiste problemy i konflikty        505
		22.2.5. Zdolność psychiczna i fizyczna do wykonywania roli zawodowej 507
		22.2.6. Niewłaściwe wykorzystywanie wpływu      511
		22.2.7. Świadomość własnych ograniczeń osobistych – superwizja i konsultacja 516
	22.3. Podsumowanie     519
Rozdział 23 521
Psycholog a instytucja    521
	23.1. Psycholog w sądzie            521
	23.2. Psycholog a wymagania instytucjonalne        528
	23.3. Podsumowanie     547
Rozdział 24 549
Jak rozwiązywać dylematy etyczne. Analiza przykładu      549
	24.1. Identyfikacja problemów etycznych i praktycznych      552
	24.2. Możliwe drogi postępowania   555
	24.3. Natychmiastowe i odległe konsekwencje – elementy ryzyka i korzyści zaproponowanych rozwiązań        556
	24.4. Wybór sposobu postępowania i przyjęcie na siebie pełnej odpowiedzialności  558
	24.5. Podsumowanie    559
Bibliografia    561
Indeks nazwisk  586
Indeks rzeczowy            593
O autorach    558