Fizjologia człowieka. Podstawy
Podręcznik zawiera niezbędne wiadomości na temat fizjologii człowieka, uwzględniające najnowsze informacje przydatne w późniejszej nauce przedmiotów klinicznych. Przejrzysty układ książki pozwala na łatwe i selektywne korzystanie z poszczególnych partii materiału stosownie do potrzeb studentów oraz koncepcji wykładu. Bogaty materiał graficzny – prawie 200 rycin – ułatwia rozumienie i przyswojenie treści.
Publikacja została przygotowana z myślą o studentach kierunków: pielęgniarstwo, położnictwo, ratownictwo medyczne, analityka medyczna, zdrowie publiczne, dietetyka. Treść uwzględnia zalecenia edukacyjne określone w podstawach programowych.
1. FIZJOLOGIA KOMÓRKI - Jakub Żurawski 1
1.1. Błony komórkowe 1
1.2. Cytoplazma 3
1.3. Cytoszkielet 3
1.4. Jądro komórkowe 4
1.5. Jąderko 4
1.6. Chromatyna 4
1.7. Mitochondria 4
1.8. Siateczka śródplazmatyczna szorstka 5
1.9. Siateczka śródplazmatyczna gładka 5
1.10. Aparat Golgiego 5
1.11. Rybosomy 6
1.12. Lizosomy 6
1.13. Peroksysomy 6
1.14. Wtręty komórkowe 7
2. HOMEOSTAZA - Oskar Wojciech Wiśniewski 9
2.1. Procesy homeostatyczne 9
2.2. Homeostaza komórkowa 11
2.3. Przedziały płynowe organizmu 13
2.4. Izotonia 14
2.5. Izowolemia 15
2.6. Izojonia 15
2.7. Izohydria 16
2.8. Izotermia 16
2.9. Podsumowanie 26
3. FIZJOLOGIA UKŁADU DOKREWNEGO - Hanna Krauss, Jacek Koźlik, Zuzanna Chęcińska-Maciejewska 27
3.1. Ogólne zasady organizacji układu hormonalnego 27
3.2. Fizjologia podwzgórza 31
3.3. Fizjologia przysadki 32
3.4. Fizjologia szyszynki 43
3.5. Fizjologia gruczołu tarczowego 45
3.6. Fizjologia trzustki 47
3.7. Fizjologia rdzenia nadnerczy 52
3.8. Fizjologia kory nadnerczy 53
3.9. Fizjologia przytarczyc 56
4. FUNKCJA WYDZIELNICZA TKANKI TŁUSZCZOWEJ - ADIPOKINY - Oskar Wojciech Wiśniewski 63
5. FIZJOLOGIA ROZRODU - Jacek Koźlik, Hanna Krauss, Małgorzata Wojciechowska 71
5.1. Determinacja i różnicowanie płci 71
5.2. Funkcja układu podwzgórze-przysadka w regulacji rozrodu 73
5.3. Fizjologia jajnika 74
5.4. Przełomy hormonalne w życiu kobiety 81
5.5. Regulacja rozrodu u mężczyzn 86
5.6. Przełomy hormonalne u mężczyzn 89
6. POBUDLIWOŚĆ KOMÓRKI NERWOWEJ - Agnieszka Adamczak-Ratajczak, Magdalena Gibas-Dorna, Przemysław Sosnowski, Kinga Mikrut 91
6.1. Pompa sodowo-potasowa 92
6.2. Kanały jonowe 93
6.3. Potencjał czynnościowy 94
6.4. Przenoszenie informacji w układzie nerwowym 96
6.5. Rola synaps w przekazywaniu informacji 98
6.6. Neurotransmitery synaptyczne a neuromodulatory 100
6.7. Hamowanie presynaptyczne i integracja informacji nerwowej 102
6.8. Podstawy czynnościowe układu nerwowego 103
7. FIZJOLOGIA UKŁADU AUTONOMICZNEGO - Agnieszka Adamczak-Ratajczak, Teresa Torlińska, Przemysław Sosnowski 107
7.1. Somatyczny i autonomiczny układ nerwowy 108
7.2. Organizacja autonomicznego układu nerwowego (podział strukturalny) 110
7.3. Kotransmisja w autonomicznym układzie nerwowym 115
7.4. Czynność zwojów autonomicznych 116
7.5. Przeniesienie informacji do wnętrza komórki poprzez aktywację regulatorowego białka G - układ drugiego przekaźnika 117
7.6. Rodzaje receptorów układu autonomicznego 118
7.7. Regulacja liczby receptorów 124
7.8. Antagonizm między układami współczulnym i przywspółczulnym 124
7.9. Odruchy autonomicznego układu nerwowego 125
8. WYŻSZE FUNKCJE UKŁADU NERWOWEGO - Agnieszka Adamczak-Ratajczak, Alina Grochowalska, Przemysław Sosnowski, Hanna Krauss 127
8.1. Zachowanie człowieka 127
8.2. Układ limbiczny 130
8.3. Pola kojarzeniowe kory mózgowej 131
8.4. Czucie i percepcja 132
8.5. Sen a czuwanie 136
8.6. Pamięć i uczenie się 138
8.7. Ból 140
8.8. Kontrola czynności motorycznej przez ośrodkowy układ nerwowy 143
9. FIZJOLOGIA NARZĄDÓW ZMYSŁÓW - Magdalena Gibas-Dorna, Alina Grochowalska 149
9.1. Zagadnienia ogólne 149
9.2. Receptory czuciowe 149
9.3. Drogi czuciowe 153
9.4. Układ czucia somatosensorycznego 153
9.5. Ból 154
9.6. Węch 157
9.7. Smak 158
9.8. Słuch 159
9.9. Równowaga 165
9.10. Wzrok 167
10. FIZJOLOGIA UKŁADU SERCOWO-NACZYNIOWEGO - Jacek Piątek, Magdalena Gibas-Dorna, Dariusz Hiczkiewicz, Przemysław Sosnowski 181
10.1. Budowa i funkcje układu sercowo-naczyniowego 181
10.2. Podstawowe pojęcia hemodynamiczne 183
10.3. Podział układu sercowo-naczyniowego 184
10.4. Czynniki wspomagające zapewnienie prawidłowego powrotu żylnego 189
10.5. Ciśnienie tętnicze krwi 191
10.6. Tętno 192
10.7. Czynniki rozszerzające i zwężające naczynia krwionośne - nerwowe i humoralne 193
10.8. Budowa i czynność serca 195
10.9. Autoregulacja pracy serca 209
10.10. Wybrane reakcje odruchowe w układzie krążenia 210
11. FIZJOLOGIA UKŁADU ODDECHOWEGO - Magdalena Gibas-Dorna 213
11.1. Budowa i funkcje układu oddechowego 213
11.2. Mechanika oddychania 214
11.3. Drogi oddechowe i pęcherzyki płucne 220
11.4. Objętości i pojemności w układzie oddechowym. Spirometria 222
11.5. Krążenie płucne 225
11.6. Stosunek wentylacji do perfuzji płuc 227
11.7. Wymiana gazowa w płucach 229
11.8. Transport gazów oddechowych we krwi 230
11.9. Regulacja oddychania 232
12. FIZJOLOGIA MIĘŚNI POPRZECZNIE PRĄŻKOWANYCH I GŁADKICH - Barbara Morawin, Mariusz Naczk, Agnieszka Zembroń-Łacny 237
12.1. Mięśnie szkieletowe 239
12.2. Mięśnie gładkie 251
13. FIZJOLOGIA WYSIŁKU FIZYCZNEGO - Ewa Śliwicka, Tomasz Cisoń 255
13.1. Klasyfikacja wysiłków fizycznych 255
13.2. Energetyka wysiłku fizycznego 256
13.3. Zmiany zachodzące w organizmie podczas wysiłku fizycznego 260
13.4. Wydolność fizyczna 269
13.5. Metody oceny wydolności fizycznej 271
13.6. Zmęczenie 272
14. FIZJOLOGICZNA ROLA NEREK - Leszek Niepolski, Alina Grochowalska 275
14.1. Czynność nerek 275
14.2. Budowa nerki 276
14.3. Nefron 276
14.4. Unerwienie nerek 278
14.5. Nerkowy przepływ krwi 279
14.6. Mechanizm powstawania moczu pierwotnego - filtracja kłębuszkowa 281
14.7. Powstawanie moczu ostatecznego 283
14.8. Równowaga sodowa i objętość płynu pozakomórkowego 287
14.9. Diureza 288
14.10. Czynność wewnątrzwydzielnicza nerek 289
14.11. Klirens nerkowy 289
15. GOSPODARKA WODNO-ELEKTROLITOWA ORGANIZMU - Leszek Niepolski 293
15.1. Woda w organizmie człowieka 293
15.2. Ocena stanu nawodnienia organizmu 293
15.3. Rozmieszczenie wody w organizmie - przedziały wodne 294
15.4. Rozmieszczenie elektrolitów w płynach ustrojowych 294
15.5. Prawa rządzące gospodarką wodno-elektrolitową 295
15.6. Regulacja efektywnej molalności płynów ustrojowych - izotonii 296
15.7. Regulacja objętości przestrzeni wodnych organizmu - kontrola izowolemii 297
15.8. Bilans wodny 300
15.9. Zaburzenia gospodarki wodnej i sodowej 301
15.10. Gospodarka wodna u kobiety ciężarnej 304
16. GOSPODARKA KWASOWO-ZASADOWA ORGANIZMU - Leszek Niepolski 305
16.1. Kwasy i zasady 305
16.2. Mechanizm obronny przed zmianą pH w ustroju - bufory 308
16.3. Źródło jonów wodorowych w organizmie 309
16.4. Mechanizmy utrzymujące stałe pH organizmu 311
16.5. Metody oceny gospodarki kwasowo-zasadowej 325
16.6. Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej 326
17. UKŁADY GRUPOWE KRWI - Hanna Krauss, Justyna Kupsz 327
17.1. Charakterystyka krwi 327
17.2. Układy grupowe krwi 329
17.3. Przetaczanie krwi i jej pochodnych 340
18. FUNKCJE KRWI I JEJ ELEMENTÓW MORFOTYCZNYCH - Hanna Krauss, Justyna Kupsz, Alina Grochowalska 347
18.1. Fizjologia krwinek czerwonych i białych 347
18.2. Fizjologia krwinek czerwonych (erytrocytów) 348
18.3. Fizjologia krwinek białych (leukocytów) 353
19. HEMOSTAZA - Hanna Krauss, Paulina Wojtyła-Buciora 367
19.1. Hemostaza naczyniowa 368
19.2. Hemostaza płytkowa 372
19.3. Hemostaza osoczowa 375
19.4. Najczęściej stosowane leki wpływające na hemostazę 382
19.5. Fibrynoliza 383
19.6. Aspekty kliniczne 388
20. FIZJOLOGIA UKŁADU POKARMOWEGO - Ewa Pruszyńska-Oszmałek, Paweł Kołodziejski, Maciej Sassek 391
20.1. Układ pokarmowy 391
20.2. Gruczoły trawienne 407
20.3. Trawienie i wchłanianie 414
20.4. Hormony żołądkowo-jelitowe 424
21. REGULACJA POBIERANIA POKARMU - Ewa Pruszyńska-Oszmałek, Emilia Korek, Paweł Kołodziejski, Maciej Sassek 429
21.1. Podwzgórze jako centralny region kontrolujący pobieranie pokarmu 430
21.2. Krótkoterminowe sygnały nerwowe i hormonalne (z żołądka i jelit) 433
21.3. Długoterminowe sygnały nerwowe i hormonalne 434
21.4. Przeciwstawne działanie leptyny i greliny 435
22. PODSTAWOWE SKŁADNIKI POKARMOWE - Ewa Pruszyńska-Oszmałek, Paweł Kołodziejski, Maciej Sassek 437
22.1. Aminokwasy i białka 437
22.2. Węglowodany 444
22.3. Tłuszcze (lipidy) 446
22.4. Witaminy 457
22.5. Makro-, mikroelementy i pierwiastki śladowe 460
23. HOMEOSTAZA ENERGETYCZNA - Natalia Hertmanowska, Magdalena Warchoł 465
23.1. Zapotrzebowanie kaloryczne i wartość energetyczna pożywienia 465
23.2. Ocena stanu odżywienia 470
24. ŻYWIENIE OSÓB W RÓŻNYCH GRUPACH WIEKOWYCH - Magdalena Warchoł 477
24.1. Żywienie zdrowych dorosłych 477
24.2. Żywienie w okresie prekoncepcyjnym 479
24.3. Żywienie w okresie ciąży i w pierwszych trzech latach życia 480
24.4. Żywienie dzieci i młodzieży 487
24.5. Zalecenia żywieniowe dla osób po 65. roku życia 494
25. FIZJOLOGIA SKÓRY - Kinga Adamska, Wojciech Adamski 497
25.1. Anatomia skóry 497
25.2. Fizjologia skóry 508
25.3. Komentarz kliniczny 510
26. FIZJOLOGIA STARZENIA SIĘ - Anna Tylutka, Barbara Morawin, Agnieszka Zembroń-Łacny 515s
26.1. Wprowadzenie 515
26.2. Zmiany w układzie immunologicznym 517
26.3. Zmiany w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym 520
26.4. Zmiany w układzie oddechowym 522
26.5. Zmiany w układzie sercowo-naczyniowym 523
26.6. Zmiany w mięśniach szkieletowych 524
26.7. Zmiany w pozostałych układach i narządach 527
26.8. Profilaktyka i promocja zaburzeń funkcji układów i narządów w wieku starszym 527
27. WARTOŚCI REFERENCYJNE WYBRANYCH PARAMETRÓW LABORATORYJNYCH - Justyna Kupsz 529
27.1. Wartości prawidłowe niektórych parametrów hematologicznych 529
27.2. Wartości prawidłowe niektórych parametrów koagulologicznych 530
27.3. Wartości prawidłowe niektórych parametrów biochemicznych 531
27.4. Wartości prawidłowe niektórych parametrów gazometrycznych 532
27.5. Badanie ogólne moczu 532
27.6. Wartości prawidłowe ciśnienia tętniczego krwi i tętna 533
27.7. Odrębności diagnostyczne wieku niemowlęcego i dziecięcego 533
PIŚMIENNICTWO 537
SKOROWIDZ 552
