Fizjoterapia w ortopedii
Podręcznik - w nowym 2 wydaniu - nadal bazuje na nabytej przez Czytelnika podczas studiów wiedzy z zakresu: anatomii, fizjologii, patofizjologii, kinezjologii, diagnostyki obrazowej, fizjoterapii oraz znajomości zagadnień klinicznych z obszaru ortopedii i traumatologii narządu ruchu. Tak jak poprzednio opisuje postępowanie w leczeniu pacjentów z najczęstszymi chorobami i obrażeniami narządu ruchu. Książka została zaktualizowana i wzbogacona o nowe treści zgodne z obowiązującą wiedzą medyczną i aktualnymi programami specjalizacyjnymi. Nowe wydanie zostało wzbogacone o kolejne cenne rady i wskazówki praktyczne. Wraz ze swoją częścią audiowizualną (ponad 80 instruktażowych filmów do pobrania za pomocą kodu QR) może stać się użytecznym narzędziem do tworzenia autorskich personalizowanych programów fizjoterapii.
Książka jest adresowana nie tylko do studentów kierunku
fizjoterapia, jest także podręcznikiem rekomendowanym przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego dla fizjoterapeutów i lekarzy specjalizujących się w dziedzinach fizjoterapii i rehabilitacji medycznej.
CZĘŚĆ OGÓLNA 1
1. Zasady stosowania metod fizjoterapii w ortopedii i traumatologii narządu ruchu Dariusz Białoszewski, Magdalena Czajkowska, Anna Daniluk, Anna Hadamus, Monika Lewandowska, Izabela Korabiewska, Edyta Smolis-Bąk 3
1.1. Fizykoterapia 3
1.2. Kinezyterapia 7
1.2.1. Zastosowanie kinezyterapii w leczeniu pacjentów ze schorzeniami narządu ruchu 7
1.2.2. Specyfika kinezyterapii po zabiegach chirurgicznych 9
1.3. Masaż 10
1.4. Terapia manualna 13
1.5. Metody specjalne 16
1.6. Metody relaksacyjne i arteterapia 17
1.7. Optymalizacja fizjoterapii – fizjoterapia skojarzona 19
2. Podstawowe zasady celowanego postępowania fizjoterapeutycznego w wybranych zmianach patologicznych narządu ruchu Dariusz Białoszewski, Magdalena Czajkowska, Anna Hadamus, Izabela Korabiewska, Anna Daniluk 25
2.1. Stłuczenia i krwiaki tkanek miękkich 25
2.2. Rany 27
2.3. Obrzęki pourazowe 28
2.4. Wysięki, przesięki i krwiaki śródstawowe 29
2.5. Skręcenia 30
2.6. Zwichnięcia 32
2.7. Złamania 33
2.8. Przykurcze stawów 34
2.9. Przykurcze mięśni (skrócenie mięśni lub przykurcz z nadmiernego napięcia) 36
2.10. Zaniki mięśni z nieczynności 37
2.11. Dysfunkcje powięzi 38
2.12. Dysfunkcje kaletek maziowych 39
2.13. Dysfunkcje ścięgien 39
2.14. Wybrane powikłania poprzeciążeniowe, pourazowe i jatrogenne 41
2.14.1. Wtórne dysfunkcje nerwów obwodowych – usidlenia i zespoły cieśni 41
2.14.2. Zespoły algodystroficzne (zespół Sudecka) 41
2.14.3. Odleżyny 42
2.14.4. Stany septyczne tkanek miękkich / septyczne zapalenia stawów 43
2.14.5. Artrofibroza 44
2.14.6. Zakrzepica żylna 44
2.14.7. Obrzęki limfatyczne 45
3. Wybrane aspekty fizjoterapii narządu ruchu u pacjentów z wywiadem onkologicznym Piotr Majcher, Rafał Sapuła 49
3.1. Uwagi ogólne dotyczące fizjoterapii narządu ruchu u pacjentów z wywiadem onkologicznym 49
3.2. Fizjoterapia u pacjenta z wywiadem onkologicznym w okresie okołooperacyjnym 52
3.3. Leczenie ambulatoryjne 54
3.4. Leczenie uzdrowiskowe 56
4. Zasady stosowania ortez w fizjoterapii Grzegorz Benke 59
4.1. Terminologia i rodzaje ortez 59
4.2. Ortezy elastyczne 60
4.3. Ortezy kończyn dolnych 61
4.3.1. Stopa 62
4.3.2. Staw skokowo-goleniowy 62
4.3.3. Podudzie 63
4.3.4. Staw kolanowy 63
4.3.5. Staw biodrowy 64
4.4. Ortezy kończyn górnych 64
4.4.1. Staw łopatkowo-ramienny 65
4.4.2. Ramię 65
4.4.3. Staw łokciowy 66
4.4.4. Przedramię 66
4.4.5. Nadgarstek 66
4.4.6. Dłoń 66
4.5. Ortezy tułowia 67
4.5.1. Miednica 68
4.5.2. Odcinek lędźwiowy kręgosłupa 68
4.5.3. Odcinek piersiowy kręgosłupa 68
4.5.4. Odcinek szyjny kręgosłupa 69
5. Zasady stosowania i przydatność dynamicznego plastrowania w leczeniu pacjentów z dysfunkcjami narządu ruchu Zbigniew Śliwiński 71
5.1. Wybrane aspekty teoretyczne dynamicznego plastrowania – kinesiology tapingu 71
5.2. Testy przesiewowe stosowane w kinesiology tapingu w celu określenia dysfunkcji i tzw. afektacji wybranych obszarów ciała 75
5.2.1. Testy przesiewowe dla górnej części ciała 76
5.2.2. Testy przesiewowe dla dolnej części ciała 83
6. Wybrane aspekty rehabilitacji chodu Anna Hadamus 93
6.1. Ocena chodu 93
6.2. Wybrane metody reedukacji chodu 96
6.3. Nauka chodu z wykorzystaniem pomocy ortopedycznych i przyrządów 99
6.4. Znaczenie doboru obuwia i wkładek w reedukacji chodu 100
7. Zastosowanie wybranych form chodu w rehabilitacji pacjentów z dysfunkcjami narządu ruchu Anna Daniluk 103
7.1. Wprowadzenie 103
7.2. Zastosowanie chodu do tyłu w procesie rehabilitacji 104
8. Zasady stosowania w chorobach narządu ruchu leków dostępnych bez recepty Paweł Krząścik 109
8.1. Wprowadzenie 109
8.2. Skuteczność (profil działania) 110
8.2.1. Leki przeciwbólowe 110
8.2.2. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) 110
8.2.3. Inne leki stosowane w chorobach narządu ruchu 112
8.3. Bezpieczeństwo stosowania (działania niepożądane i toksyczne) 113
9. Psychologiczny wymiar pracy fizjoterapeuty. Wybrane aspekty teoretyczne i praktyczne procesu usprawniania pacjentów z dysfunkcjami narządu ruchu Krzysztof Owczarek, Mirosława Adamus 117
9.1. Wprowadzenie 117
9.2. Radzenie sobie z emocjami 118
9.2.1. Poznawcze przystosowanie się do niekorzystnych wydarzeń 119
9.2.2. Ekspresja emocji – bezpośrednie wyrażanie emocji 119
9.2.3. Wzbudzanie i wzmacnianie emocji pozytywnych 119
9.3. Pacjent po urazie – proces adaptacji do stanu utraty sprawności. Regulacja emocji i instrumentalne radzenie sobie 120
9.3.1. Uraz jako zadanie – podejście instrumentalne 120
9.3.2. Postawy pacjentów wobec utraty sprawności 121
9.3.3. Czynniki związane z sytuacją – pacjenci z chorobą przewlekłą i po urazie 121
9.4. Zasoby fizjoterapeuty w pracy z pacjentami po urazie – wybrane kompetencje psychospołeczne 123
9.5. Specyfika relacji fizjoterapeutycznej 124
9.5.1. Zagadnienia ogólne 124
9.5.2. Uwarunkowania relacji związane z wiekiem pacjenta 125
9.6. Podsumowanie 129
10. Fizjoterapia a niepełnosprawność narządu ruchu Jakub Grzegorz Adamczyk 131
10.1. Wprowadzenie 131
10.2. Amputacje 135
10.3. Urazy i uszkodzenia rdzenia kręgowego 135
10.4. Choroby i urazy ośrodkowego układu nerwowego 136
10.5. Inne schorzenia narządu ruchu 137
11. Wybrane aspekty współpracy fizjoterapeuty z zespołem terapeutycznym, rola edukacyjna fizjoterapeuty i organizacja kompleksowej rehabilitacji Monika Lewandowska 139
11.1. Współpraca w zespole terapeutycznym 139
11.2. Rola edukacyjna fizjoterapeuty 141
11.2.1. Rola edukacyjna fizjoterapeuty skierowana na osobę pacjenta 142
11.2.2. Rola edukacyjna fizjoterapeuty skierowana na samego siebie 142
11.3. Organizacja kompleksowej rehabilitacji 143
CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA 147
12. Rozwojowe wady kręgosłupa i klatki piersiowej Janusz Nowotny 149
12.1. Wady kręgosłupa 149
12.1.1. Postawa ciała 149
12.1.2. Nieprawidłowa postawa ciała 153
12.1.3. Wady postawy w płaszczyźnie strzałkowej 155
12.1.4. Boczne skrzywienia kręgosłupa 156
12.1.5. Diagnostyka wad postawy 159
12.1.6. Postępowanie korekcyjne 161
12.2. Wady klatki piersiowej 167
12.2.1. Klatka piersiowa lejkowata 167
12.2.2. Inne wady klatki piersiowej 168
13. Współczesne postępowanie fizjoterapeutyczne w zaburzeniach posturalnych w płaszczyźnie strzałkowej i skoliozach Olga Nowotny-Czupryna, Krzysztof Czupryna 173
13.1. Specyfika zaburzeń posturalnych w płaszczyźnie strzałkowej w różnych grupach wiekowych 173
13.2. Zaburzenia posturalne w płaszczyźnie strzałkowej o podłożu funkcjonalnym 174
13.2.1. Cele postępowania fizjoterapeutycznego 175
13.2.2. Etapy i składowe leczenia zachowawczego funkcjonalnych zaburzeń posturalnych w płaszczyźnie strzałkowej 178
13.2.3. Edukacja pacjenta 185
13.3. Skoliozy 189
13.3.1. Rodzaje skolioz, objawy i diagnostyka 189
13.3.2. Cele postępowania fizjoterapeutycznego 190
13.3.3. Postępowanie profilaktyczno-lecznicze w skoliozach niskostopniowych oraz tzw. postawie skoliotycznej 191
13.3.4. Leczenie zachowawcze skolioz idiopatycznych – rekomendacje Society on Scoliosis Orthopedic and Rehabilitation Treatment (SOSORT) 193
13.3.5. Skoliozy u osób dorosłych – specyfika postępowania fizjoterapeutycznego 196
14. Kręgosłup Jerzy Edward Kiwerski, Katarzyna Czerniewska 201
14.1. Charakterystyka czynnościowa 201
14.2. Wybrane sposoby funkcjonalnej oceny kręgosłupa 203
14.2.1. Testy szyjnego odcinka kręgosłupa 203
14.2.2. Testy piersiowego odcinka kręgosłupa 204
14.2.3. Testy lędźwiowego odcinka kręgosłupa 204
14.2.4. Testy stawów krzyżowo-biodrowych 205
14.2.5. Testy ogólne dotyczące całego kręgosłupa 206
14.3. Zespoły przeciążeniowe 206
14.4. Najczęstsze choroby kręgosłupa 209
14.4.1. Zmiany przeciążeniowo-zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego 209
14.4.2. Zmiany przeciążeniowo-zwyrodnieniowe kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego 213
14.4.3. Kręgozmyk 215
14.4.4. Choroba Scheuermanna 217
14.4.5. Podsumowanie 219
14.5. Urazowe uszkodzenia kręgosłupa 220
14.5.1. Przyczyny i rodzaje 220
14.5.2. Rehabilitacja pacjentów po urazie rdzenia szyjnego 224
14.5.3. Rehabilitacja pacjentów po urazach niższego segmentu rdzenia kręgowego 226
14.5.4. Podsumowanie 227
14.6. Specyfika leczenia fizjoterapeutycznego pacjentów w wieku podeszłym z osteoporozą 228
14.6.1. Osteoporoza i problemy z nią powiązane 228
14.6.2. Fizjoterapia pacjentów z osteoporozą 229
14.6.3. Podsumowanie 232
15. Obręcz barkowa i staw ramienny Leszek Romanowski, Ewa Bręborowicz 235
15.1. Zespół ciasnoty podbarkowej, uszkodzenie pierścienia rotatorów 235
15.1.1. Anatomia, patofizjologia i rozpoznanie 235
15.1.2. Leczenie zachowawcze 236
15.1.3. Leczenie operacyjne 242
15.2. Bark zamrożony 247
15.2.1. Patofizjologia i rozpoznanie 247
15.2.2. Leczenie zachowawcze 247
15.2.3. Leczenie operacyjne 249
15.2.4. Postępowanie pooperacyjne 249
15.3. Zwichnięcie i niestabilność stawu ramiennego 249
15.3.1. Anatomia, patofizjologia i rozpoznanie 249
15.3.2. Leczenie zachowawcze 251
15.3.3. Leczenie operacyjne 252
15.3.4. Postępowanie pooperacyjne 252
15.4. Endoprotezoplastyka stawu ramiennego 253
15.4.1. Anatomia, wskazania, rodzaje endoprotez, powikłania 253
15.4.2. Postępowanie pooperacyjne 255
16. Ramię i staw łokciowy Stanisław Pomianowski, Szymon Pietruszka 257
16.1. Wprowadzenie 257
16.2. Zespoły przeciążeniowe 259
16.2.1. Łokieć tenisisty a zespół bólowy przedziału bocznego stawu łokciowego 259
16.2.2. Łokieć golfisty 262
16.3. Choroby okolicy stawu łokciowego 263
16.3.1. Zespół Kiloha–Nevina 263
16.3.2. Zespół mięśnia nawrotnego obłego 265
16.3.3. Górny zespół cieśni nerwu łokciowego 265
16.4. Obrażenia ramienia i okolicy stawu łokciowego 267
16.4.1. Złamanie trzonu kości ramiennej i zespół cieśni nerwu promieniowego 267
16.4.2. Zwichnięcia stawu łokciowego 268
16.5. Złamanie dalszego końca kości ramiennej 270
16.6. Złamanie bliższego końca kości łokciowej 270
16.7. Złamanie bliższego końca kości promieniowej 271
16.8. Specyfika leczenia przykurczów pourazowych stawu łokciowego 273
16.8.1. Przyczyny powstawania przykurczów 273
16.8.2. Rodzaje przykurczów 273
16.8.3. Zakresy ruchu stawu łokciowego 273
16.8.4. Diagnostyka 274
16.8.5. Leczenie 274
16.8.6. Postępowanie pooperacyjne 275
17. Przedramię i ręka Leszek Romanowski, Ewa Bręborowicz 279
17.1. Neuropatie uciskowe nerwu łokciowego 279
17.2. Neuropatie uciskowe nerwu pośrodkowego 280
17.3. Neuropatie uciskowe nerwu promieniowego 281
17.4. Rola fizjoterapii w leczeniu neuropatii w obrębie przedramienia i ręki 281
17.5. Uszkodzenia ścięgien w obrębie przedramienia i ręki 284
17.5.1. Uszkodzenie ścięgien prostowników palców 284
17.5.2. Uszkodzenie ścięgien zginaczy nadgarstka i palców 284
17.5.3. Fizjoterapia w uszkodzeniach ścięgien w obrębie przedramienia i ręki 286
17.5.4. Tenoliza ścięgna 289
17.6. Złamania w obrębie przedramienia i ręki 289
17.6.1. Złamania dalszego końca kości promieniowej 289
17.6.2. Fizjoterapia w leczeniu złamań w obrębie przedramienia i ręki 290
18. Obręcz biodrowa, staw biodrowy i udo Jarosław Czubak, Agnieszka Stępień 297
18.1. Charakterystyka czynnościowa stawu biodrowego 297
18.2. Wybrane aspekty oceny funkcjonalnej 300
18.3. Wady rozwojowe stawu biodrowego – przykurcze mięśni okolicy stawu biodrowego 301
18.4. Biodro koślawe, szpotawe i dysplastyczne 308
18.4.1. Biodro koślawe 308
18.4.2. Biodro szpotawe 309
18.4.3. Biodro dysplastyczne 311
18.5. Zespoły przeciążeniowe miednicy i okolicy stawu biodrowego 314
18.5.1. Entezopatie obręczy miednicznej i stawu biodrowego 314
18.5.2. Zapalenia przeciążeniowe kaletek maziowych okolicy stawu biodrowego 316
18.6. Choroby stawu biodrowego 318
18.6.1. Choroba Legga–Calvégo–Perthesa 318
18.6.2. Konflikt udowo-panewkowy 321
18.6.3. Choroba zwyrodnieniowa stawów z umiejscowieniem w stawie biodrowym – koksartroza 325
18.7. Obrażenia miednicy i stawu biodrowego 331
18.7.1. Uszkodzenia obrąbka stawu biodrowego 331
18.7.2. Złamania kości krzyżowej i miednicy 331
18.7.3. Złamanie bliższego końca kości udowej 333
18.7.4. Złamania trzonu kości udowej 335
19. Staw kolanowy Artur Stolarczyk, Magda Stolarczyk, Bartosz Maciąg 339
19.1. Diagnostyka dysfunkcji stawu kolanowego 339
19.1.1. Badanie podmiotowe 339
19.1.2. Badanie przedmiotowe 339
19.1.3. Diagnostyka obrazowa – wskazania 340
19.1.4. Ocena funkcjonalna aktywności codziennej i sportowej 341
19.2. Wady rozwojowe i choroby wieku dziecięcego 343
19.2.1. Kolano koślawe i szpotawe 343
19.2.2. Kolano tyłowygięte 345
19.2.3. Choroba Osgooda–Schlattera 345
19.3. Obrażenia stawu kolanowego 346
19.3.1. Złamania 346
19.3.2. Uszkodzenia więzadłowe 347
19.3.3. Uszkodzenia łąkotek 359
19.3.4. Uszkodzenia chrząstki 362
19.3.5. Choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego 364
19.4. Zespoły przeciążeniowe stawu kolanowego 366
19.4.1. Entezopatia więzadła rzepki – tzw. kolano skoczka 366
19.4.2. Boczne przyparcie rzepki 367
19.4.3. Zapalenie ścięgien mięśni gęsiej stopki 368
19.4.4. Przerost ciała Hoffy 369
20. Podudzie i stopa Jarosław Czubak, Agnieszka Stępień 373
20.1. Charakterystyka czynnościowa 373
20.2. Wybrane sposoby oceny funkcjonalnej 375
20.3. Dziecięce wady rozwojowe – stopa płaska i płasko-koślawa 376
20.3.1. Badanie przedmiotowe 376
20.3.2. Badania obrazowe 378
20.3.3. Leczenie 378
20.4. Stopa płaska statyczna u dorosłych 379
20.4.1. Badanie przedmiotowe 379
20.4.2. Leczenie 380
20.5. Stopa poprzecznie płaska 381
20.5.1. Badanie przedmiotowe 381
20.5.2. Leczenie 381
20.6. Paluch koślawy 382
20.6.1. Badanie przedmiotowe 383
20.6.2. Badania obrazowe 384
20.6.3. Leczenie 384
20.7. Zespoły przeciążeniowe 385
20.7.1. Przewlekłe zespoły przeciążeniowe ścięgna piętowego – achillodynia 385
20.7.2. Zespół kanału stępu 387
20.7.3. Zespół przeciążeniowy rozcięgna podeszwowego – tzw. ostroga piętowa 389
20.8. Choroby stopy 391
20.8.1. Choroba Haglunda–Severa 391
20.8.2. Paluch sztywny 392
20.9. Obrażenia podudzia i stopy 393
20.9.1. Skręcenia stawu skokowo-goleniowego 393
Skorowidz 399
