Historia języka w XXI wieku. Stan i perspektywy

• Druk: Katowice, 2018
• Seria / cykl: Prace Naukowe UŚ; Językoznawstwo Polonistyczne
• Redakcja naukowa: Kinga Wąsińska, Magdalena Pastuchowa, Mirosława Siuciak, Wioletta Wilczek
• Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Tom jest pokłosiem zorganizowanego w Katowicach I Kongresu Historyków Języka. Celem tego spotkania naukowego była prezentacja dotychczasowych osiągnieć naukowych językoznawstwa historycznego oraz przestawienie najważniejszych planów badawczych dyscypliny. W Kongresie wzięło udział blisko 150 naukowców reprezentujących tę dziedzinę. W wystąpieniach Kongresowych podejmowano różnorodne wątki, które ułożyły się w następujące bloki tematyczne:

I. Dylematy metodologiczne współczesnego językoznawstwa diachronicznego
II. Badania historycznojęzykowe a uniwersalne problemy lingwistyki
III. Źródła w badaniach diachronicznych
IV. Leksykologia i leksykografia
V. Polszczyzna regionalna i dialekty
VI. Komunikacja. Genologia. Stylistyka
VII. Wiedza historycznojęzykowa w kształceniu uniwersyteckim



Bardzo istotnym uzupełnieniem tomu jest zapis i omówienie dwóch przeprowadzonych dyskusji panelowych, które zogniskowane były wokół następujących zagadnień: 1. "Wyzwania badawcze i metodologiczne lingwistyki historycznej"; 2. "Nauczycielskie zadania historyków języka wobec narodowej wspólnoty komunikatywnej dawniej i obecnie".

Środowiskowe głosy na temat miejsca językoznawstwa diachronicznego w badaniach lingwistycznych, opinie na temat podstawowych problemów i dylematów z pewnością ważne są dla wszystkich zainteresowanych postępem badań nad językiem.

Dodatkową wartością tomu jest jego ostatnia część poświęcona uroczystościom nadania Instytutowi Języka Polskiego Uniwersytetu Śląskiego imienia wybitnej językoznawczyni – Ireny Bajerowej. Utrwalone głosy Przyjaciół, Rodziny i Uczniów oddają naukowy, a jednocześnie bardzo ciepły charakter tego ważnego wydarzenia.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Historia i archeologia
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Językoznawstwo
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Edukacja, pedagogika, szkolnictwo
• Redakcja: Kinga Wąsińska, Magdalena Pastuchowa, Mirosława Siuciak, Wioletta Wilczek
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-226-3138-6
• ISBN druku: 978-83-226-3137-9
• Liczba stron: 726

Spis treści

Wprowadzenie (Magdalena Pastuch i Mirosława Siuciak) / 11

I. Dylematy metodologiczne współczesnego językoznawstwa diachronicznego

Stanisław Borawski: Synteza dziejów polszczyzny a możliwości integracji badań / 17

Magdalena Pastuch: Metoda czy metodologia? Współczesne potrzeby historii języka / 32

Joanna Przyklenk: Pytając o zmianę językową. Językoznawstwo historyczne a socjolingwistyka / 44

Mirosława Siuciak: Nowe perspektywy i zadania historii języka polskiego / 55

Bogdan Walczak: Historia języka polskiego – subdyscyplina polimetodologiczna / 65

Maria Wojtak: Genologia historyczna – stan, perspektywy, konteksty / 74

II. Badania historycznojęzykowe a uniwersalne problemy lingwistyki

Aleksandra Janowska: Między stałością a zmiennością. Translokacje elementów kategorii językowych / 89

Bronisława Ligara: Badania bilingwizmu (i wielojęzyczności) wybitnych nosicieli języka w przestrzeni języka polskiego: nowa subdomena historii języka? / 97

Tomasz Lisowski: Intelektualizacja i jej pochodne: standaryzacja oraz grafizacja jako czynniki kształtujące polszczyznę literacką w początkach ery typograficznej / 109

III. Źródła w badaniach diachronicznych

Renata Bronikowska, Aldona Przyborska-Szulc: Elektroniczny korpus tekstów polskich XVII i XVIII wieku (do 1772 roku) / 129

Anna Just, Monika Opalińska: Rękopis w warsztacie historyka języka, filologa i wydawcy – reguła czy wyjątek? / 136

Ewelina Kwapień: Wykorzystywanie elektronicznych baz danych do badań nad dziejami słownictwa / 154

Magdalena Majdak: Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku IJP PAN / 176

Krzysztof Maćkowiak: O źródłach metajęzykowych w badaniach nad zwerbalizowaną świadomością językową minionych epok / 183

Jolanta Migdał, Agnieszka Piotrowska-Wojaczyk: Słowniki jako źródło do badań historycznojęzykowych / 199

Jadwiga Waniakowa: Rola źródeł historycznojęzykowych we współczesnych badaniach etymologicznych / 208

IV. Leksykologia i leksykografia

Ewa Deptuchowa: Warsztat współczesnego leksykografa historycznego / 219

Włodzimierz Gruszczyński, Dorota Adamiec, Magdalena Majdak, Wiesław Morawski: Wybrane problemy semantyki historycznej. Definiowanie znaczeń w słowniku dawnej polszczyzny / 229

Anna Grzeszak: O oryginalności polskiego działu słownika Lodereckera z 1605 roku / 243

Joanna Kamper-Warejko: Kształtowanie się specjalistycznej odmiany języka na przykładzie leksyki z poradnika Piotra Krescencjusza / 247

Dorota Kondratczyk-Przybylska: Analiza porównawcza pola leksykalno-semantycznego ‘kobieta w relacji seksualnej’ w dobie staropolskiej i współczesności / 259

Dorota Kozaryn: Odkrywanie znaczenia w tekstach dawnych / 270

Beata Kuryłowicz: Słownik historyczny jako źródło do rekonstrukcji dawnych sposobów myślenia o świecie / 277

Agnieszka Piela: Polskie tradycjonalizmy / 287

Lidia Przymuszała: O potrzebie badań nad frazeologią historyczną / 299

Beata Raszewska-Żurek: Metaforyzacja wartości w dawnej polszczyźnie – konwencjonalność ujęć na przykładzie metafory pojęcie to roślina wyrażonej leksemem kwiat (z derywatami) / 312

Piotr Sobotka: Jednostka opisu języka dawnego / 325

Urszula Sokólska: Terminologia „motylowa” w „motylniczych” dziełach naukowych XIX wieku / 337

V. Polszczyzna regionalna i dialekty

Katarzyna Konczewska: Archaizmy leksykalne współczesnej polszczyzny grodzieńskiej (socjolektu szlacheckiego) / 355

Joanna Kulwicka-Kamińska: Cechy archaiczne i regionalne w odnalezionym fragmencie rękopisu filomackiego przekładu Koranu na język polski / 368

Błażej Osowski: Gwara i dialekt w perspektywie historycznej / 381

Halina Pelcowa: Diachroniczny aspekt badań regionalnych / 393

Maciej Rak: Między historią języka a dialektologią – słownictwo testamentów góralskich z XVII i XVIII wieku / 402

Katarzyna Sicińska: Dylematy interpretacyjne badacza dawnej polszczyzny południowokresowej / 415

Bogusław Wyderka: O nowej syntezie rozwoju polszczyzny na Śląsku / 436

VI. Komunikacja. Genologia. Stylistyka

Renata Bizior: Perspektywa badawcza w pracy nad kazaniami 2. połowy XIX wieku / 451

Małgorzata Dawidziak-Kładoczna: Stan badań nad prawnoustrojową i retoryczną odmianą komunikacji politycznej w I Rzeczypospolitej / 466

Józef Kość: Projekty wzorcowej komunikacji językowej w sądach miejskich XVI wieku / 479

Leonarda Mariak: Korespondencja prywatna jako przyczynek do badań języka osobniczego (na podstawie listów prywatnych Henryka Sienkiewicza) / 489

Joanna Okoniowa: O kształtowaniu się stylu popularnonaukowego na przykładzie XVII-wiecznego dzieła Erazma Sykstusa O cieplicach we Śkle / 507

Danuta Ostaszewska: O kierunkach genologicznych transformacji – w poszukiwaniu zmian w przestrzeni kształtowania się komunikacji społecznej / 517

Artur Rejter: Onomastyka literacka wobec tekstologii i teorii dyskursu – perspektywa historyczna / 533

Agnieszka Szczaus: O trudnościach interpretacyjnych tekstów naukowych i technicznych doby średniopolskiej / 546

VII. Wiedza historycznojęzykowa w kształceniu uniwersyteckim

Marcin Maciołek: W trosce o skuteczne nauczanie gramatyki historycznej języka polskiego / 559

Barbara Mitrenga: O relacji mistrz – uczeń w kształceniu historycznojęzykowym / 574

Ewa Oronowicz-Kida, Agnieszka Myszka: „Na tropach przeszłości języka” – czy gramatyka historyczna może być interesująca dla podejmujących studia polonistyczne / 589

Kinga Wąsińska: Język jako archiwum kulturowe – konteksty śląskiej dydaktyki polonistycznej (na przykładzie „Dworzanina polskiego” Łukasza Górnickiego) / 599

Ewa Woźniak: Nowy wybór tekstów do historii języka w dydaktyce uniwersyteckiej / 605

Komunikaty

Leszek Bednarczuk: Polski słownik etymologiczny Profesora Witolda Mańczaka / 615

Tomasz Mika, Agnieszka Słoboda: Wyrażenia funkcyjne w średniowiecznej polszczyźnie z perspektywy składniowej / 628

Pokłosie dyskusji panelowych

Krystyna Kleszczowa, Tomasz Mika: Wyzwania badawcze i metodologiczne lingwistyki historycznej. Refleksje po dyskusji / 639

Stanisław Borawski, Bernadetta Niesporek-Szamburska: Dyskusja panelowa. Nauczycielskie zadania historyków języka wobec narodowej wspólnoty komunikatywnej dawniej i obecnie / 653

Magdalena Jurewicz-Nowak: Głos pierwszy… Nauczycielskie powinności historyka języka względem wspólnoty narodowej / 657

Stanisław Koziara: Głos drugi… Jest wiele możliwości ocalania wiedzy historycznojęzykowej… / 660

Jolanta Klimek-Grądzka: Głos trzeci… Kształcenie historycznojęzykowe na studiach edytorskich / 663

Dorota Szagun: Głos czwarty… Nauczać dziejów języka polskiego… / 666

Mirosława Wronkowska-Dimitrowa: Głos piąty… Rola nauczycieli polonistów w rozwijaniu zainteresowań historycznojęzykowych uczniów, w ich wychowaniu ku łączeniu przeszłości z teraźniejszością – także w języku ojczystym / 669

Helena Synowiec: Głos szósty… Problemy przeszłości językowej w edukacji polonistycznej w szkole (spojrzenie dydaktyka) / 673

Waldemar Podkidacz: Głos siódmy… Historia języka polskiego w szkole. Refleksje praktyka / 678

Irmina Kotlarska: Głos ósmy… Odświeżać kanony tekstów dawnych… / 682

Iwona Pałucka-Czerniak: Głos dziewiąty… Samokształcenie w pracy historyka języka polskiego / 685

Uroczystości nadania Instytutowi Języka Polskiego imienia Ireny Bajerowej Sympozjum Non omnis moriar

Wprowadzenie (Magdalena Pastuch i Mirosława Siuciak) / 691

Wystąpienia okolicznościowe / 693
Leonard Neuger: Występne przyjemności uczonego / 693
Mateusz Turlej: Miejsca pamięci Zenona Klemensiewicza / 698
Aleksandra Niewiara: Wesół był Polak. Z rozważań nad pojęciami kluczowymi kultury polskiej. Antonimia i pojęcia spolaryzowane / 703

Głosy wspomnieniowe / 714
Profesor Stanisław Borawski / 714
Profesor Krystyna Heska-Kwaśniewicz / 715
Profesor Jadwiga Puzynina / 716
Profesor Henryk Wróbel / 718
Profesor Stefan Zabierowski / 719
Profesor Jadwiga Zieniukowa / 721