Historia psychologii w Europie Środkowej

• Druk: Warszawa, 2018
• Seria / cykl: Historia Psychologii
• Autor: Cezary Domański
• Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Współczesna psychologia naukowa narodziła się na uczelniach Europy Środkowej, a jej pionierami była środkowoeuropejska kadra akademicka. Zapoczątkowany programem „nowej psychologii” Wilhelma Wundta spór o oblicze dyscypliny, który rozgorzał w drugiej połowie XIX wieku w europejskich uniwersytetach, stał się początkiem emancypacji psychologii jako samodzielnej dyscypliny badawczej. Dziś, w czasach prymatu psychologii amerykańskiej, warto przypominać, że kolebką współczesnej psychologii była centralna Europa. W tej książce przedstawione zostały podstawowe fakty i godne uwagi nazwiska psychologów, którzy żyli i pracowali w Polsce, Niemczech, Austrii, Czechach i Słowacji, na Węgrzech oraz w Słowenii. Jej główne ramy czasowe to okres od 1879 do 1939 roku, a więc od daty zorganizowania przez Wilhelma Wundta w Lipsku pierwszej pracowni psychologicznej do wybuchu drugiej wojny światowej. Obie te daty wytyczają istotny etap w dziejach psychologii. W wykładzie historii psychologii znalazły się życiorysy osób zajmujących się psychologią, ich teorie i prowadzone przez nich badania oraz wynikające z tej działalności szeroko pojęte związki intelektualne. Wybór nazwisk jest subiektywny. Zostały tu przypomniane również i takie postacie, które nie pojawiają się w innych syntezach dziejów nauki, warto bowiem na historię psychologii spojrzeć sięgając głębiej, niż proponuje to większość dotychczasowych opracowań. Tylko wtedy można w dużej przecież grupie uczonych dostrzec tych, którzy starali się wnieść swój wkład w rozwój psychologii, lecz pozostawali dotąd niezauważeni, a także niedocenieni. Wydaje się, że często jedynym powodem nieobecności pewnych osób w analizach dziejów nauki jest to, że nikt się nimi nie zainteresował, nie przypomniał ich biografii i dokonań. Co roku pojawiają się artykuły mające w tytule przymiotniki „nieznany” lub „zapomniany”, wydobywające z przepastnej historii nauki postaci o istotnym dorobku, a niekiedy ciekawym życiorysie. Zamierzeniem Autora było zaprezentowanie czytelnikom przynajmniej niektórych spośród takich osób.

W 2020 r. książka otrzymała Nagrodę Naukową im. prof. Edmunda Prosta przyznawaną przez Lubelskie Towarzystwo Psychologiczne.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Psychologia
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-01-20142-5
• ISBN druku: 978-83-01-20149-4
• Liczba stron: 408

Wstęp 9
Podziękowania 19

Rozdział I Psychologia europejska i jej tradycje w Europie Środkowej 21
1. Psychologia nowożytna: od Kartezjusza po „wiek filozofów” 22
2. Przesłanki do emancypacji psychologii 32
3. Wybrane koncepcje psychologiczne do roku 1860 34
	3.1. Mózg, system nerwowy i zmysły 34
		3.1.1. Psychofizjologia Jędrzeja Śniadeckiego 36
		3.1.2. Tematy psychologiczne Johanna Wolfganga Goethego 39
		3.1.3. Psychologia zmysłów Jana Evangelisty Purkyněgo 44
	3.2. Różnice indywidualne 49
	3.3. Psychologia zwierząt 54
	3.4. Psychofizyka 58
4. Konkluzja 60

Rozdział II Psychologia w Niemczech 63
1. Wiodąca psychologia w ośrodkach akademickich 65
	1.1. Lipsk 66
		1.1.1. Pierwsza Szkoła Lipska i narodziny nowej nauki 66
		1.1.2. Psychologia „po Wundtcie” i Druga Szkoła Lipska 76
	1.2. Getynga 80
	1.3. Berlin 86
		1.3.1. Herman Ebbinghaus i Max Dessoir 87
		1.3.2. Carl Stumpf 92
		1.3.3. Wolfgang Köhler i Kurt Lewin 97
	1.4. Frankfurt nad Menem 105
	1.5. Szkoła Würzburska 108
	1.6. Inne ośrodki uniwersyteckie w Niemczech 112
		1.6.1. Heidelberg 113
		1.6.2. Szkoła Marburska 118
		1.6.3. Rostock 121
		1.6.4. Wrocław (Breslau) 124
		1.6.5. Bonn 128
		1.6.6. Gießen 130
2. W stronę praktyki 133
	2.1. Psychologia stosowana w Niemczech 133
	2.2. Ruch psychoanalityczny 140

Rozdział III Psychologia w Austrii 149
1. Psychologia w ośrodkach akademickich 150
	1.1. Wiedeń 151
		1.1.1. Franz Brentano i Ernst Mach 151
		1.1.2. Wiedeński Instytut Psychologii 157
	1.2. Graz 168
	1.3. Innsbruck 171
2. Psychoanaliza 173
	2.1. Krótki rys historii austriackiej psychiatrii 174
	2.2. U źródeł psychoanalizy 175
		2.2.1. Sigmund Freud i psychoanaliza w praktyce 176
		2.2.2. Dysydenci: Alfred Adler i Wilhelm Stekel 184

Rozdział IV Psychologia w Polsce 193
1. Psychologia nieakademicka przełomu wieków 194
2. Psychologia w ośrodkach akademickich 203
	2.1. Kraków 204
	2.2. Lwów 213
		2.2.1. Początki psychologii we Lwowie 213
		2.2.2. Kazimierz Twardowski i jego psychologia 222
			2.2.2.1. Uczniowie Kazimierza Twardowskiego we Lwowie 227
			2.2.2.2. Ukraińcy w Szkole Lwowskiej 232
		2.2.3. Szkoła Nauk Politycznych we Lwowie 234
	2.3. Warszawa 236
		2.3.1. Nieznana „prehistoria” psychologii w Warszawie 236
		2.3.2. Wokół Edwarda Abramowskiego 239
		2.3.3. Psychologia Władysława Witwickiego i Stefan Baleya 248
		2.3.4. Psychologia na Wolnej Wszechnicy Polskiej 256
		2.3.5. Instytuty pedagogiczne w Warszawie 263
	2.4. Inne miasta uniwersyteckie 271
		2.4.1. Poznań 271
		2.4.2. Wilno 275
		2.4.3. Lublin 277
3. W stronę praktyki: psychotechnika, poradnictwo zawodowe i psychologia szkolna 279
4. Psychoanaliza w Polsce 293
5. Organizacja ruchu naukowego (zjazdy, czasopisma, towarzystwa) 311

Rozdział V Psychologia w Czechach i na Słowacji 323
1. Początki psychologii na ziemiach czeskich 324
2. Psychologia akademicka 326
	2.1. Tradycje psychologii i psychiatrii w Pradze 326
		2.1.1. Niemiecki Uniwersytet w Pradze 327
		2.1.2. Czeski Uniwersytet w Pradze 339
	2.2. Psychologia w Brnie 347
3. Psychologia za murami uniwersytetów 351
	3.1. Psychotechnika w Czechach i na Słowacji 351
	3.2. Psychoanaliza w Czechach 355

Rozdział VI Psychologia na Węgrzech 363
1. Psychologia i psychopatologia w murach uniwersytetów 364
	1.1. Budapeszt 364
	1.2. Koloszwar 372
	1.3. Debreczyn 376
	1.4. Szegedyn 378
2. Psychologia w innych placówkach 379
3. Węgierska droga psychoanalizy 381

Rozdział VII Psychologia w Słowenii 394
1. Słoweńskie tradycje psychologii 394
2. Wątki psychologiczne w nauce słoweńskiej po pierwszej wojnie światowej 397
Rozdział VIII Edukacyjne i emigracyjne ścieżki psychologów środkowoeuropejskich 405
1. Edukacja i emigracja do Europy Zachodniej 406
	1.1. Francja 407
	1.2. Szwajcaria 416
	1.3. Belgia 421
	1.4. Holandia 423
2. Emigracja do Stanów Zjednoczonych 425
3. Emigracja do Ameryki Południowej 440

Zakończenie 447
Zagadnienia do opracowania 453
Przypisy 459
Bibliografia 485
Indeks nazwisk 518