Kredyt kupiecki. Ryzyko i sposoby jego ograniczania
W warunkach kryzysu gospodarczego kondycja finansowa wielu przedsiębiorstw znacznie pogorszy się w związku ze wzrostem ryzyka w obrocie gospodarczym, wzrostem bezrobocia i ograniczonym popytem na produkty i usługi. W takiej sytuacji gospodarczej, chcąc utrzymać się na rynku, wyprzedzić konkurencję, przedsiębiorstwa często prowadzą ryzykowną politykę kredytu kupieckiego. Wydłużają terminy płatności faktur, niezbyt dokładnie badają ryzyko kredytowe i narażają się na straty. Nieracjonalna polityka kredytu kupieckiego jest jedną z istotnych przyczyn upadłości zarówno dawców, jak i biorców tego kredytu.
Aby zapobiec takim sytuacjom, przedsiębiorstwa muszą prowadzić działania ograniczające ryzyko związane z kredytem handlowym. Wdrażane przez nich strategie zarządzania tym kredytem powinny uwzględniać nie tylko sytuację finansową kontrahenta, lecz także dynamikę otoczenia. Jest to szczególnie istotne w warunkach spowolnienia gospodarczego spowodowanego sytuacją kryzysową, w tym epidemiczną w świecie. W czterech rozdziałach książki przedstawione zostały metody i narzędzia ograniczania ryzyka kredytu kupieckiego:
• w pierwszym z nich zaprezentowana została istota kredytu kupieckiego, przesłanki i motywy udzielania go odbiorcom produktów i usług oraz korzyści dla obu stron transakcji – biorcy i dawcy tego kredytu; ocena polityki kredytu kupieckiego narzuca konieczność znajomości sposobu jego ewidencji, odzwierciedlenia w sprawozdaniu finansowym oraz znajomości metod analizy
• w rozdziale drugim zaprezentowane zostały najnowsze rozwiązania w odniesieniu do terminów i form płatności, karnych odsetek i opustów cenowych oraz zabezpieczeń ryzyka nieodzyskania należności
• w rozdziale trzecim omówione zostały źródła informacji o kontrahentach, metody badania ryzyka kredytowego oraz sposoby dostosowania instrumentów polityki kredytu kupieckiego do poziomu ryzyka przez zaklasyfikowanie kontrahentów do określonej klasy ryzyka
• w końcowej części książki zawarto konkluzje dla przedsiębiorstw dotyczące tego, jak wykorzystać instrumenty polityki kredytu kupieckiego i aktualne rozwiązania prawne, aby ograniczyć powstawanie należności przeterminowanych, utratę płynności finansowej lub znaczne pogorszenie kondycji finansowej dawcy i biorcy kredytu kupieckiego.
Książka może być wykorzystana przez praktyków życia gospodarczego i ułatwiać im podejmowanie decyzji. Racjonalne decyzje w obszarze kredytu kupieckiego ułatwią utrzymanie równowagi finansowej przedsiębiorstwa będącej podstawą jego przetrwania na rynku. Nawet najlepsze strategie rozwoju nie będą zrealizowane, gdy przedsiębiorstwo równowagę tę utraci. Treści zawarte w książce mogą być również szeroko wykorzystane przez studentów chcących zgłębić najnowszą wiedzę dotyczącą zarządzania należnościami.
***
Autorzy zawarli w książce ogromny ładunek intelektualny, który nie ma charakteru odtwórczego, historycznego, ale jest oryginalny, twórczy. Ta monografia na temat kredytu handlowego, zarządzania nim oraz narzędzi ograniczania ryzyka ma unikatowy i twórczy charakter, osiągnięty – z jednej strony – dzięki ogromnej, rzetelnej i wiarygodnej wiedzy wniesionej przez jedną część zespołu autorskiego, z drugiej zaś dzięki – w pełni akceptowalnej – brawurze intelektualnej reprezentowanej przez jego młodszą część. Autorzy wykorzystali okazję do spełnienia wielu oczekiwań zgłaszanych przez rynek wydawniczy. Uznaję to opracowanie za pożądaną – i to od dawna – pozycję na rynku księgarskim. (…)
Do momentu powstania recenzowanej pracy istniał poniekąd sztuczny – moim zdaniem – dysonans poznawczy pomiędzy teorią kredytu handlowego, a sztuką praktycznego jej zastosowania. Jest to pierwsza książka napisana przez polski zespół autorski, która w tak oryginalny i kompleksowy sposób przedstawia rozważania na temat kredytu kupieckiego, towarzyszącego mu ryzyka i narzędzi jego ograniczania.
Od dawna odczuwałem potrzebę wypełnienia luki występującej na polskim rynku wydawniczym – i właśnie recenzowana książka jest długo oczekiwaną publikacją, która powinna zainteresować szerokie grono czytelników: poczynając od menedżerów, finansistów, pracowników korporacji, ludzi praktyki, którzy chcą zrozumieć meandry zarządzania finansami
w przedsiębiorstwach, a skończywszy na doktorantach, studentach kierunków ekonomicznych i uczestnikach studiów podyplomowych oraz wszystkich tych, którzy chcą przeżyć przygodę intelektualną, związaną z lekturą dobrej książki ekonomicznej.
- z recenzji prof. dr. hab. Janusza Ostaszewskiego, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Instytut Finansów
Książka stanowi ciekawe uzupełnienie literatury o tej tematyce dostępnej na rynku księgarskim w Polsce. Dodatkowym atutem publikacji jest jej aktualność i zwrócenie uwagi na bardzo ważny problem kredytu kupieckiego, jakim jest ocena ryzyka i sposoby jego ograniczania. Autorzy zwracają uwagę nie tylko na aspekty teoretyczne funkcjonowania kredytu kupieckiego, ale także na konsekwencje ekonomiczne i finansowe jego stosowania. Istotnym atutem jest odniesienie się do zagrożeń wynikających z tego tytułu i sposobów przeciwdziałania im. Ważnym elementem jest umiejscowienie kredytu kupieckiego i konsekwencji jego stosowania w sytuacji kryzysowej, konkretnie w kontekście problemów związanych
z COVID-19. Kwestie przedstawione w książce podkreślają ważność i zasadność rozpatrywanej problematyki.
- z recenzji dr hab. Małgorzaty Tarczyńskiej-Łuniewskiej, profesora nadzwyczajnego Uniwersytetu Szczecińskiego, Instytut Ekonomii i Finansów
***
Prof. dr hab. Maria Sierpińska – rektor honorowy Akademii Ekonomiczno-Humanistycznej w Warszawie. Pracuje również na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie na stanowisku visiting professor. Członek Polskiej Akademii Nauk (Komitet Nauk o Finansach) i Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego. Autorka i współautorka 22 książek i ponad 300 artykułów
i referatów na konferencje naukowe z dziedziny zarządzania finansami przedsiębiorstw, analizy i diagnostyki ekonomicznej oraz wykorzystania narzędzi controllingu operacyjnego, strategicznego i finansowego w zarządzaniu przedsiębiorstwem.
Dr Agata Sierpińska-Sawicz – pracownik naukowy Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu w Katedrze Controllingu, Analizy Finansowej i Wyceny. Jej zainteresowania naukowe obejmują zagadnienia controllingu operacyjnego i finansowego, analizy finansowej oraz finansów przedsiębiorstw. W tej problematyce opublikowała kilkadziesiąt prac naukowych: książek, artykułów i rozdziałów w monografiach oraz referatów wygłoszonych na kilkunastu konferencjach krajowych
i zagranicznych.
Dr Małgorzata Kowalik – pracuje na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie w Katedrze Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw. Autorka i współautorka wielu publikacji z zakresu zarządzania oraz ekonomii i finansów, które obejmują problemy zarządzania finansami przedsiębiorstw, controllingu finansowego i oceny kondycji finansowej podmiotów gospodarczych. Swoje wyniki badań naukowych wykorzystuje szeroko w pracy dydaktycznej.
Dr Michał Zubek – pracownik naukowy w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, w Instytucie Kapitału Ludzkiego. Autor i współautor dwóch książek i kilkunastu artykułów naukowych. Do jego głównych zainteresowań badawczych należą: zarządzanie zasobami ludzkimi, wykorzystanie narzędzi zarządzania, zwłaszcza controllingu, w działalności przedsiębiorstw oraz dobór źródeł finansowania podmiotów gospodarczych.
Okładka
Strona tytułowa
Strona redakcyjna
Spis treści
Wstęp (Maria Sierpińska)
Rozdział 1 Kredyt kupiecki w obrocie gospodarczym (Michał Zubek)
1.1. Bilansowe ujęcie kredytu kupieckiego
1.2. Należności przeterminowane, sporne i nieściągalne
1.3. Zadania credit managera
1.4. Monitorowanie należności
1.5. Outsourcing należności
1.6. Metody oceny należności w przedsiębiorstwie (Maria Sierpińska)
1.7. Motywy i przesłanki korzystania z kredytu kupieckiego w obrocie gospodarczym (Maria Sierpińska)
Motywy wykorzystania kredytu kupieckiego
Korzyści wykorzystania kredytu kupieckiego w praktyce gospodarczej
1.8. Kredyt kupiecki a kryzys – zerwane więzi logistyczne (Maria Sierpińska)
Rozdział 2 Instrumenty polityki kredytu kupieckiego (Agata Sierpińska-Sawicz)
2.1. Warunki płatności faktur w obrocie gospodarczym
2.1.1. Formy płatności faktur
2.1.2. Terminy płatności faktur
2.1.3. Terminy płatności faktur w krajach europejskich
2.1.4. Przyczyny opóźnień płatności faktur
2.1.5. Skutki opóźnienia płatności faktur
2.1.6. Sposoby dyscyplinowania dłużników
2.2. Karne odsetki i kary umowne
2.3. Limity kredytu kupieckiego
2.4. Opusty cenowe
2.4.1. Funkcje i rodzaje opustów cenowych
2.4.2. Rabaty ilościowe
2.4.3. Opusty za przyspieszenie płatności
2.4.4. Opusty sezonowe i funkcjonalne
2.5. Sposoby zabezpieczenia wierzytelności
2.5.1. Zabezpieczenia osobiste
2.5.2. Zabezpieczenia rzeczowe
2.6. Instrumenty ograniczania ryzyka kredytu kupieckiego w eksporcie
Rozdział 3 Badanie ryzyka kredytu kupieckiego i sposoby jego zabezpieczenia (Maria Sierpińska)
3.1. Znaczenie pozyskiwania informacji o kontrahentach
3.2. Źródła pozyskiwania informacji o kontrahentach
3.2.1. Krajowy Rejestr Sądowy
3.2.2. Ewidencja działalności gospodarczej – CEIDG
3.2.3. Krajowy Rejestr Zadłużonych
3.2.4. Monitor Sądowy i Gospodarczy
3.2.5. Biura Informacji Gospodarczej
3.2.6. Krajowy Rejestr Długów
3.2.7. Wywiadownie gospodarcze i agencje detektywistyczne
3.2.8. Internetowe giełdy wierzytelności
3.2.9. Inne źródła informacji
3.3. Potrzeba badania ryzyka kredytu kupieckiego
3.4. Metody badania ryzyka kredytowego kontrahentów
3.4.1. Proste metody oceny ryzyka kredytowego
3.4.2. Metoda standardu kredytowego (metoda 5 C’s)
3.4.3. Wielowymiarowa analiza dyskryminacyjna
3.4.4. Indeks płatniczy
3.4.5. Wskaźnik moralności płatniczej
3.4.6. Poziom ryzyka a wykorzystanie instrumentów polityki kredytowej
3.5. Ryzyko a strategie kredytu kupieckiego
Rozdział 4 Metody ograniczania ryzyka u dawcy i biorcy kredytu kupieckiego (Małgorzata Kowalik)
4.1. Faktoring w zarządzaniu należnościami przedsiębiorstwa
4.2. Faktoring odwrotny – zobowiązaniowy (Agata Sierpińska-Sawicz)
4.3. Forfaiting wierzytelności handlowych
4.4. Ubezpieczenie kredytu kupieckiego
4.5. Obrót wierzytelnościami sposobem na odzyskanie długu
4.6. Windykacja należności i sposoby jej przeprowadzania
4.7. Restrukturyzacja zadłużenia u biorcy kredytu kupieckiego (ugody i układy)
Zakończenie (Maria Sierpińska)
Bibliografia
Spis rysunków
Spis tabel
