Kultura języka polskiego

• Druk: Warszawa, 2018
• Seria / cykl: Kultura języka polskiego
• Autor: Tomasz Karpowicz
• Wydawca: Wydawnictwo Naukowe PWN

Nowe, zaktualizowane i uzupełnione wydanie cenionego i nowoczesnego podręcznika akademickiego z dziedziny kultury języka, poświęconego problemom poprawnej wymowy i pisowni. Autor wykorzystał wieloletnie doświadczenie z pracy w Radzie Języka Polskiego oraz w Instytucie Języka Polskiego Uniwersytetu Warszawskiego do stworzenia aktualnego, praktycznego i jedynego na polskim rynku wydawniczym podręcznika akademickiego o takiej tematyce.
Przedmiot Kultura języka polskiego służy zapoznaniu studentów z podstawami teoretycznymi językoznawstwa normatywnego oraz kształtowaniu umiejętności właściwego (tj. poprawnego oraz zgodnego z zasadami etyki i etykiety językowej) posługiwania się językiem oraz zapoznaniu studenta z najważniejszymi tendencjami współczesnej polszczyzny, a także wyposażeniu go w narzędzia, które pozwolą zauważać zmiany w języku oraz samodzielnie dokonywać ich ocen, dostrzegać związki języka z kulturą.
Tomasz Karpowicz podaje najnowsze ustalenia dotyczące wymowy, ortografii i interpunkcji. W zakresie wymowy podręcznik przedstawia najnowsze ustalenia dotyczące wymowy samogłosek nosowych, podaje dokładniejszy opis wariantywnej wymowy niektórych grup spółgłoskowych, uwzględnia dwupoziomowość normy fonetycznej w charakterystyce odpowiednich upodobnień. W zakresie ortografii podręcznik uwzględnia zmiany wynikające z uchwał Rady Języka Polskiego, odnotowuje zmiany wprowadzone do wydania Wielkiego Słownika Ortograficznego PWN z 2012 roku i komentuje zmiany zawarte w najnowszych wydaniu tego słownika (2016). W zakresie interpunkcji autor analizuje interpunkcję szeregów przydawkowych, omawia interpunkcję szeregów okolicznikowych, rozbudowuje rozdział dotyczący interpunkcji konstrukcji porównawczych, przegląda trudniejsze konteksty zawierające podwojony wyraz czy, rozszerza opis przestankowania przy wyrazach funkcyjnych niż, zamiast.
Książka:
dogłębnie omawia zagadnienia wymowy, ortografii i interpunkcji, prezentuje konkretne rozstrzygnięcia poprawnościowe, podaje liczne przykłady i konkretne użycia, objaśnia wyrazy, formy i konstrukcje, posiada indeks ułatwiający korzystanie z publikacji.

• Kategorie:
  1. Ebooki i Audiobooki »
  2. Ebooki »
  3. Ebooki popularnonaukowe i specjalistyczne »
  4. Językoznawstwo
• Język wydania: polski
• ISBN: 978-83-012-0320-7
• ISBN druku: 978-83-01-20057-2
• Liczba stron: 240

Wstęp  11
I. Wymowa  15
1. Natura polskiej wymowy  15
	1.1. Zbiór polskich głosek  16
	1.2. Relacja między głoską a fonemem  17
	1.3. Relacje między głoskami a literami  19
		1.3.1. Litery samogłoskowe  20
		1.3.2. Litery spółgłoskowe  20
		1.3.3. Problem współczesnych polskich półsamogłosek  21
		1.3.4. Wymowa literowa  21
	1.4. Zróżnicowanie normy fonetycznej  22
		1.4.1. Style wymowy  22
		1.4.2. Poziomy normy fonetycznej  23
		1.4.3. Istota wymowy regionalnej  24
	1.5. Tendencje rozwojowe polskiej fonetyki  26
2. Akcent wyrazowy  27
	2.1. Charakterystyka normatywna współczesnego polskiego akcentu wyrazowego  27
	2.2. Kierunki zmian ewolucyjnych w akcentowaniu wyrazów  28
	2.3. Norma akcentowa a odstępstwa od paroksytonezy  30
		2.3.1. Formy fleksyjne rzeczowników obcego pochodzenia zakończonych na ~ika/~yka w mianowniku liczby pojedynczej  30
		2.3.2. Formy pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej czasowników w czasie przeszłym  31
		2.3.3. Formy trybu przypuszczającego  31
		2.3.4. Historyczne zrosty liczebnikowe  32
		2.3.5. Inne rzeczowniki pochodzenia obcego  32
		2.3.6. Proparoksytoniczne akcentowanie rzeczowników rodzimych  34
	2.4. Proklityki  35
	2.5. Enklityki  36
	2.6. Akcent oksytoniczny  36
	2.7. Akcentowanie nazw własnych  37
	2.8. Błędy w akcentowaniu wyrazów  38
3. Problem (samo)głosek nosowych  38
	3.1. Wymowa głosek zapisywanych literą ę na końcu wyrazu  39
	3.2. Wymowa głosek zapisywanych literą ą na końcu wyrazu  40
	3.3. Wymowa głosek zapisywanych literą ę przed literami spółgłoskowymi  40
		3.3.1. Wartości fonetyczne litery ę przed literami odpowiadającymi spółgłoskom szczelinowym  40
		3.3.2. Wartość fonetyczna litery ę przed literami l oraz ł  41
		3.3.3. Wartości fonetyczne litery ę przed literami odpowiadającymi innym spółgłoskom  41
	3.4. Wymowa głosek zapisywanych literą ą przed literami spółgłoskowymi . 43
		3.4.1. Wartości fonetyczne litery ą przed literami odpowiadającymi spółgłoskom szczelinowym  43
		3.4.2. Wartość fonetyczna litery ą przed literą ł  44
		3.4.3. Wartości fonetyczne litery ą przed literami odpowiadającymi innym spółgłoskom  44
	3.5. Wymowa głosek zapisywanych literami am, an, em, en, om, on itp 45
	3.6. Wymowa głosek zapisywanych literami nk lub ng  46
	3.7. Wymowa głosek zapisywanych literą ń  46
		3.7.1. Wartość fonetyczna litery ń na końcu wyrazów  47
		3.7.2. Wartość fonetyczna litery ń przed literami odpowiadającymi spółgłoskom szczelinowym  47
		3.7.3. Wartość fonetyczna litery ń przed literami odpowiadającymi spółgłoskom nieszczelinowym  47
		3.7.4. Wartość fonetyczna połączenia liter ni przed literami samogłoskowymi  47
4. Wymowa głosek zapisywanych połączeniem litery samogłoskowej z literą u  48
	4.1. Połączenie liter au w wyrazach rodzimych  48
	4.2. Połączenie liter au w wyrazach obcych  49
	4.3. Połączenie liter eu w wyrazach rodzimych  49
	4.4. Połączenie liter eu w wyrazach obcych  49
5. Wymowa głosek zapisywanych połączeniem litery samogłoskowej z literą samogłoskową inną niż u  50
6. Wymowa głosek zapisywanych połączeniami liter bi, pi, mi, wi oraz fi  50
	6.1. Połączenia typu bi przed literą samogłoskową  50
	6.2. Połączenia typu bi przed literą spółgłoskową  51
7. Wymowa głosek zapisywanych literami gie lub kie oraz ge lub ke  51
8. Wymowa głoski zapisywanej literą ł  52
9. Wymowa głosek zapisywanych literami li  52
10. Ubezdźwięcznienie na końcu wyrazu  53
11. Upodobnienia fonetyczne  54
	11.1. Upodobnienia pod względem dźwięczności  54
	11.2. Upodobnienia pod względem miękkości  56
	11.3. Upodobnienia pod względem miejsca artykulacji  56
	11.4. Upodobnienia pod względem stopnia zbliżenia narządów mowy  57
	11.5. Uproszczenia grup spółgłoskowych  58
	11.6. Inne redukcje głosek  61
12. Wymowa głosek zapisywanych literą h oraz dwuznakiem ch  61
13. Wymowa głosek zapisywanych połączeniami liter typu ai, ei, oi  62
14. Wymowa głosek zapisywanych połączeniami liter ii lub ji  63
15. Wymowa głoski zapisywanej literą i na początku wyrazu  63
16. Wymowa głosek zapisywanych połączeniem liter aj  64
17. Wymowa głosek zapisywanych podwojoną literą samogłoskową (inną niż i)  64
18. Podsumowanie  64
II. Ortografia  67
1. Natura polskiej ortografii  67
	1.1. Zasada konwencjonalna  69
	1.2. Zasada historyczna  70
	1.3. Zasada morfologiczna  71
	1.4. Zasada fonetyczna  72
2. Użycie wielkiej albo małej litery  73
	2.1. Użycie wielkiej litery ze względów składniowych  74
	2.2. Użycie wielkiej litery ze względów grzecznościowych  74
	2.3. Użycie wielkiej litery ze względów graficznych  75
	2.4. Użycie wielkiej litery ze względów semantycznych  75
		2.4.1. Pisownia nazw osobowych i ich odpowiedników  75
		2.4.2. Pisownia nazw geograficznych i administracyjnych  78
		2.4.3. Pisownia tytułów utworów  81
		2.4.4. Pisownia nazw obiektów miejskich  82
		2.4.5. Pisownia nazw instytucji, urzędów oraz organizacji  84
		2.4.6. Pisownia nazw firm i marek a pisownia nazw produktów przemysłowych  85
		2.4.7. Pisownia innych podgrup nazw własnych  86
		2.4.8. Pisownia przymiotników  90
	2.5. Użycie małej litery  90
		2.5.1. Pisownia nazw przedziałów czasowych  90
		2.5.2. Pisownia nazw wydarzeń historycznych  91
		2.5.3. Pisownia rzeczowników utworzonych od nazw osobowych  92
		2.5.4. Pisownia podgrup rzeczowników osobowych  92
		2.5.5. Pisownia podgrup nazw gatunkowych  93
		2.5.6. Pisownia innych podgrup rzeczownikowych  94
		2.5.7. Pisownia podgrup przymiotnikowych  96
	2.6. Fakultatywne użycie wielkiej litery  96
3. Pisownia łączna lub rozdzielna  97
	3.1. Pisownia łączna  101
		3.1.1. Pisownia łączna cząstki nie-  101
		3.1.2. Pisownia łączna cząstki -by  105
		3.1.3. Pisownia łączna cząstek -że (-ż) oraz -li  107
		3.1.4. Pisownia zrostów a pisownia zestawień  107
		3.1.5. Pisownia wyrażeń przyimkowych  108
		3.1.6. Pisownia przyimków złożonych  109
		3.1.7. Pisownia wyrażeń zaimkowych  109
		3.1.8. Użycie łącznika w zestawieniach i złożeniach  109
	3.2. Pisownia rozdzielna  114
		3.2.1. Pisownia rozdzielna cząstki nie  114
		3.2.2. Pisownia rozdzielna cząstki by (bym, byś, byśmy itp.)  116
	3.3. Pisownia połączeń typu dziko rosnący, nowo otwarty  118
4. Pisownia litery h a pisownia dwuznaku ch  119
5. Pisownia litery ż a pisownia dwuznaku rz  121
6. Pisownia litery ó a pisownia litery u  123
7. Zapisywanie głosek nosowych  124
	7.1. Pisownia litery ą  125
	7.2. Pisownia litery ę  125
	7.3. Pisownia połączeń liter om, on oraz em, en  126
8. Zapisywanie głosek miękkich  127
	8.1. Wielofunkcyjność litery i  128
	8.2. Pisownia litery i a pisownia litery j na początku wyrazu  128
	8.3. Pisownia liter i oraz j po literach samogłoskowych  129
	8.4. Pisownia liter i oraz j po literach spółgłoskowych  129
	8.5. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~ia albo ~ja  130
	8.6. Oddawanie w zapisie upodobnień głosek pod względem miękkości  131
	8.7. Pisownia połączeń ge, ke oraz gie, kie  132
	8.8. Pisownia połączeń literowych gę oraz kę  132
	8.9. Pisownia połączeń hi, hy oraz chi, chy  132
9. Pisownia wybranych grup spółgłoskowych i samogłoskowych  132
	9.1. Pisownia połączeń liter ns oraz nz  133
	9.2. Pisownia połączeń gz oraz ks  133
	9.3. Pisownia litery x  133
	9.4. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~eja  135
	9.5. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~ea  135
	9.6. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~ua  136
10. Pisownia wybranych przedrostków oraz przyrostków i zakończeń  137
	10.1. Pisownia przedrostków z-, s-, ś-  137
	10.2. Pisownia przedrostków wz-, wez-, ws-, wes-, wsz-, wś-  138
	10.3. Pisownia innych przedrostków zakończonych na spółgłoskę  138
	10.4. Pisownia rzeczowników z przyrostkiem -ba  138
	10.5. Pisownia rzeczowników zakończonych na ~ca  138
	10.6. Pisownia zakończenia ~ski  139
	10.7. Pisownia zakończeń ~cki oraz ~dzki  140
	10.8. Pisownia zakończenia ~czyzna  142
	10.9. Pisownia zakończenia ~two  144
11. Pisownia zakończeń niektórych form czasownika  147
	11.1. Zakończenie bezokolicznika jako problem ortograficzny  147
	11.2. Pisownia zakończeń form trzeciej osoby liczby pojedynczej czasu przeszłego czasowników rodzaju męskiego  149
	11.3. Pisownia zakończeń imiesłowów przysłówkowych  149
	11.4. Oboczności typu trzepoczę – trzepocę  150
12. Podsumowanie  150
III. Interpunkcja  153
1. Natura polskiej interpunkcji  153
	1.1. Ogólnopolska norma interpunkcyjna a wewnętrzne ustalenia instytucjonalne  155
	1.2. Niefortunne, szkolne formułki  155
2. Użycie kropki  156
	2.1. Funkcja oddzielająca kropki  156
	2.2. Kropka na końcu odpowiednich skrótów  157
	2.3. Kropka po cyfrze  158
	2.4. Obligatoryjne pomijanie kropki  159
3. Użycie średnika  161
4. Użycie przecinka  162
	4.1. Przecinek w zdaniu złożonym podrzędnie  163
		4.1.1. Problem pozornych orzeczeń  165
	4.2. Przecinek w zdaniach złożonych współrzędnie  167
	4.3. Przecinek w zdaniu pojedynczym  169
		4.3.1. Interpunkcja typowych szeregów rzeczownikowych  171
		4.3.2. Interpunkcja szeregów przydawkowych  171
		4.3.3. Interpunkcja przydawek rozwiniętych  190
		4.3.4. Interpunkcja szeregów okolicznikowych  196
		4.3.5. Interpunkcja wyrazów powtórzonych i wyrażeń symetrycznych  202
	4.4. Użycie przecinka w porównaniach  203
	4.5. Interpunkcja wtrąceń  219
	4.6. Interpunkcja przy wyrazach funkcyjnych niż, zamiast  223
	4.7. Inne konteksty składniowe wymagające przecinka  226
		4.7.1. Interpunkcja spójników pozornie podwojonych  226
		4.7.2. Interpunkcja spójników złożonych i konstrukcji do nich podobnych  227
		4.8. Interpunkcja przy podwojonym wyrazie czy  232
5. Użycie znaku zapytania  240
	5.1. Typowe konteksty wymagające znaku zapytania  240
	5.2. Zbiegnięcie się znaku zapytania z innymi znakami interpunkcyjnymi  241
6. Użycie znaku wykrzyknienia    242
		6.1. Typowe konteksty wymagające znaku wykrzyknienia   242
		6.2. Zbiegnięcie się znaku wykrzyknienia z innymi znakami interpunkcyjnymi  243
7. Użycie wielokropka  244
		7.1. Zbiegnięcie się wielokropka z innymi znakami interpunkcyjnymi  245
8. Użycie dwukropka   246
	8.1. Dwukropek przed wyliczeniem  246
	8.2. Dwukropek przed cytatem  250
	8.3. Inne konteksty właściwe dwukropkowi  250
9. Użycie myślnika   251
	9.1. Myślnik sygnalizujący powtórzenie  251
	9.2. Myślnik wprowadzający wyjaśnienie   252
	9.3. Myślnik porządkujący składnię  253
	9.4. Myślnik konstruujący wyliczenia  254
	9.5. Myślnik(i) w dialogach   256
	9.6. Inne konteksty wymagające myślnika    257
	9.7. Zbiegnięcie się myślnika z innymi znakami interpunkcyjnymi  258
10. Użycie cudzysłowu  258
	10.1. Cudzysłów a cytaty  259
	10.2. Inne konteksty wymagające cudzysłowu  260
	10.3. Zbiegnięcie się cudzysłowu z innymi znakami interpunkcyjnymi  262
11. Użycie nawiasu  263
	11.1. Wstawka nawiasowa   263
	11.2. Inne funkcje nawiasu   264
	11.3. Zbiegnięcie się nawiasu z innymi znakami interpunkcyjnymi  264
12. Znaki nieinterpunkcyjne  265
	12.1. Użycie apostrofu   266
	12.2. Użycie łącznika   266
13. Interpunkcja wzorcowa a interpunkcja użytkowa – wybór właściwego wariantu  267
14. Podsumowanie  268
Bibliografia  271
Indeks  275