Kultura (nie)odpowiedzialności
Omawiana w książce tematyka ma charakter uniwersalny i jest fundamentalna dla życia społecznego, kulturowego, politycznego, ekonomicznego, gospodarczego, religijnego każdych czasów. Jest ona poświęcona analizie odpowiedzialności w różnych kontekstach i z bardzo zróżnicowanych perspektyw. Jest to także książka o nieodpowiedzialności.
Kultura odpowiedzialności to kultura dostrzegania problemów i kwestii, które wymagają reakcji i działania. Odpowiedzialność to zdolność odpowiadania. Umiejętność reagowania. Przeciwieństwem kultury odpowiedzialności jest obojętność unikanie, brak reakcji. Nieodpowiedzialność to wygoda, święty spokój, przymykanie oczu. W jakiej zatem kulturze dzisiaj żyjemy? I jak determinuje ona ludzkie działania?
Stawiając sobie bowiem pytania dotyczące współczesnego stanu chaosu, rozchwiania, moralnej niepewności, nieprzewidywalności podejmowanych działań jednostkowych i zbiorowych nie da się nie zauważyć, że w dużym stopniu jest on wynikiem hegemonii nieodpowiedzialności. Świat z deficytami odpowiedzialności budzi uzasadniony niepokój.
Przedstawiony zbiór jest przykładem włączenia się polskich naukowców w badanie i opisywanie „moralnej historii teraźniejszości”.
Tradycyjny rejestr koncepcji i pytań teoretycznych został odniesiony do bieżących zjawisk i niepokojów (globalizacja, kryzys klimatyczny czy „nowe technologie”) w taki sposób, że można mówić o ważnym przedsięwzięciu skoncentrowanym na moralnych treściach procesów i zjawisk.
Niniejsza praca pokazuje, jaką socjogenezę mają powstające obecnie nieustabilizowane, niepewne i otwarte na dalsze przekształcenia konfiguracje znaczeń i wartości (wspólnota, solidarność, więź, empatia, tradycja, prawo do transgresji, prawo).
Dr hab. Małgorzata Jacyno, prof. UW (z recenzji)
Książka Kultura (nie)odpowiedzialności to podręcznik do moralności na co dzień, rodzaj elementarza, w którym odnajdziemy mnóstwo przykładów, czego z racji spójności i przewidywalności życia społecznego czynić nie należy, a co stało się dzisiaj, w dobie wszechwładzy zysku – niestety – normalne, zwyczajne i „przezroczyste”. Jest to książka poświęcona nie tyle odpowiedzialności, ile konsekwencjom upowszechnionej nieodpowiedzialności w coraz bardziej złożonym świecie.
Prof. dr hab. Tomasz Szlendak (z recenzji)
Wprowadzenie
Odpowiedzialność i nieodpowiedzialność w kulturze
Małgorzata Bogunia-Borowska
2 Logika i granice odpowiedzialności 13
Piotr Sztompka
3 Kultura odpowiedzialności 35
Małgorzata Bogunia-Borowska
4 O wielości znaczeń odpowiedzialności 61
Wiesław Gumuła
5 Odpowiedzialność, nieodpowiedzialność, współodpowiedzialność 77
Mirosława Marody
6 Kod kapitału a jurydyzacja (nie)odpowiedzialności 95
Marta Bucholc
7 Odpowiedzialny patriotyzm a walka o uznanie 111
Dariusz Dańkowski
8 Idee kultury odpowiedzialności w pracy naukowej 137
Paweł Prufer
9 Odpowiedzialność a stratyfikacja kultury i bariery ruchliwości społecznej 153
Henryk Domański
10 Virtus virtualis jako metafora i symptom kultury (nie)odpowiedzialności 171
Magdalena Zdun
11 O (nie)odpowiedzialności techniki 187
Piotr Rosół
12 Sztuka odpowiedzialnej wyobraźni
Lekcje sztucznej inteligencji 199
Urszula Jarecka, Paweł Fortuna
13 Ekonomia odpowiedzialności 217
Adam Dąbrowski
Noty o autorach 231
