Nie tylko schemat
Nie tylko schemat. Praktyka systemowej terapii rodzin to poszerzone i uzupełnione wydanie książki, która swoją premierę miała w 2014 roku. Autor w bardzo przystępny sposób przybliża Czytelnikowi podstawy systemowego podejścia w psychoterapii par i rodzin oraz kolejne etapy procesu terapeutycznego: od wstępnego wywiadu, przez diagnozę i zawarcie kontraktu, po opis metod i technik terapeutycznych.
Nowe wydanie zostało w całości przejrzane i zaktualizowane. Autor uzupełnił je o rozdziały na temat emocji i przywiązania w systemowej terapii rodzin oraz nowych ścieżek w psychoterapii uprawianej w tym nurcie. Czytelnik znajdzie tu także informacje dotyczące skuteczności psychoterapii systemowej, dodatkowy tekst o prowadzeniu terapii rodzin online oraz poszerzony i zaktualizowany spis polecanych lektur.
Terapia systemowa skupia się na relacjach w parze, w rodzinie, między osobą a innymi ludźmi z jej otoczenia, a także jej środowiskiem. Podejście systemowe zajmuje się także relacjami między tym, co można uznać za nieadaptacyjne, a nawet zaburzone funkcjonowanie, a wykorzystaniem przez identyfikowanego pacjenta/klienta i jego rodzinę całego potencjału rozwojowego. Erich Fromm w eseju Mieć czy być? pisał: „My, istoty ludzkie, wyposażeni jesteśmy w wewnętrzne, głęboko zakotwiczone pragnienie życia – dawania wyrazu naszym zdolnościom, aktywności, związkom z innymi ludźmi”. Jako psychoterapeuta systemowy zastanawiam się jak pomóc ludziom, z którymi pracuję, w poradzeniu sobie z trudnościami, jakie napotykają (nawet jeśli trudności te oznaczają zaburzenia psychiczne). Zadaję sobie więc pytania o to, co uniemożliwia lub utrudnia rozwój pary, rodziny oraz czego te osoby potrzebują, by mogły się rozwijać?
Wstęp do wydania drugiego IX
W obronie schematu XX
1. Filary podejścia systemowego 1
System 12
Relacje 14
Przyczynowość cyrkularna 15
Neutralność, zaciekawienie, lekceważenie 17
Sposoby ujmowania patologii 20
Homeostaza, morfostaza, morfogeneza 21
Zmiana 23
Kontekst 26
Wieloobraz 29
Dopasowanie 30
Podsumowanie: co zrobić, aby nie zostać terapeutą systemowym 32
2. Wywiad i konsultacja z rodziną 35
Cel spotkania 37
Zaproszenie na pierwsze spotkanie 40
Etapy wywiadu z rodziną 46
Przywitanie się i wstępne poznanie 47
Poznawanie trudności rodziny 49
Poznawanie kontekstu występowania problemu 50
Sfery życia rodzinnego wolne od problemu 60
Kończenie spotkania 61
Systemowa konsultacja rodzinna 63
Postawa terapeuty 66
Podsumowanie: jak przeprowadzić nieudany wywiad z rodziną 68
3. Diagnoza 71
Porównanie diagnozy nozologicznej i psychologicznej 72
Kłopoty z wiedzą terapeuty 74
Wspólne elementy diagnozy 76
Diagnoza jako proces 78
Diagnoza systemowa 79
Błędy w diagnozie 81
Przykłady hipotez 85
Narzędzia pomocne w diagnozie rodziny 94
Sytuacje szczególne w diagnozie 104
Podsumowanie: jak źle przeprowadzić diagnozę 155
4. Kotrakt terapeutyczny z parą lub rodziną 161
Kierowanie do innych specjalistów 162
Kto skorzysta, a kto nie skorzysta z terapii? 166
Przerwanie terapii 172
Podtrzymanie motywacji pary lub rodziny do uczestniczenia w terapii 174
Zalety kontraktu 177
Cele psychoterapii 179
Styl współpracy i jej aspekty formalne 184
Kończenie terapii 187
Podsumowanie: może poradzimy sobie bez kontraktu 191
5. Wybrane metody i techniki terapeutyczne 195
Genogram 197
Rzeźba rodziny i psychodrama 201
Inscenizacja i alter ego 203
Pytania 205
Pytania cyrkularne 209
Interwencja paradoksalna 211
Przeformułowanie, zmiana etykietki, pozytywna konotacja 213
Eksternalizacja 215
Pytania o wyjątki 218
Pisanie listów 221
Skale terapeutyczne 223
Zespoły: odzwierciedlający i świadków 226
Psychoedukacja oraz bezpośrednie instruowanie rodziny 232
Zabawa 236
Podsumowanie: jak mieć doskonałe narzędzia i dalej być kiepskim terapeutą 239
6. Przywiązanie i emocje w parze i rodzinie 243
Emocje i przywiązanie 248
Bezpieczeństwo − zauważ, odzwierciedlaj, zaakceptuj 252
Diagnoza procesów emocjonalnych 256
Praca nad zmianą 263
Emocje psychoterapeuty 266
Emocje nie są (tożsame z) chorobą 271
Podsumowanie, czyli o używaniu kompasu 274
7. Badania w psychoterapii systemowej 277
Co wiemy? 292
Czego nie wiemy? 299
Podsumowanie, czyli o tym, jak być psychoterapeutą ignorantem 303
8. Etyczne i praktyczne dylematy terapeutyczne 307
Neutralność 312
Kwestia poufności 315
Psychoterapeuta w cyberprzestrzeni 322
Przejrzystość działań terapeuty 331
Nieprzestrzeganie kontraktu: niezgłoszenie się na sesję i agresja 334
Kwestie finansowe oraz prezenty 337
Podwójne relacje 343
Fantazje seksualne 345
Błędy terapeuty 348
Zagadnienia związane z religijnością 350
Stażyści 353
Klient nasz pan 356
Droga na skróty 358
Podsumowanie: co terapeuta może zrobić, aby stanąć przed komisją etyczną 360
9. Współczesne nurty w terapii systemowej par i rodzin 365
Neuronauka i epigenetyka a terapia systemowa 368
Terapia wielorodzinna 373
Zagadnienia płci kulturowej, rasy oraz różnorodności w terapii par i rodzin 376
Inspiracje posthumanistyczne oraz dialogowe podejście w terapii par i rodzin 384
Między długoterminową terapią rodzin a terapią jednej sesji 390
Współczucie i troska w psychoterapii systemowej 396
Podsumowanie, czyli o pogoni za nowinkami 400
Postscriptum 403
Użyteczne strony internetowe 407
Literatura cytowana 409
Indeks rzeczowy 431
O Autorze 447
