Onkologia okulistyczna
Ponad pół tysiąca stron aktualnej i specjalistycznej wiedzy. Wybitni specjaliści w sposób kompleksowy omawiają m.in. wszystkie przypadki nowotworowe związane z narządem wzroku, dostępne formy terapii oraz prognozowanie efektów stosowanego leczenia. Przedstawiają histopatologię od metodyki, genetyki, immunologii po badania histochemiczne. Całość uzupełniają liczne ryciny. Unikatowa propozycja dla okulistów, onkologów, chirurgów onkologicznych, radioterapeutów i studentów wiążących swoją przyszłość z tymi specjalizacjami. Publikacja dostępna również w języku angielskim.
Wykaz skrótów XIV
1. Historia radioterapii guzów gałki ocznej w Klinice Okulistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego – Bożena Romanowska-Dixon, Barbara Jakubowska 1
2. Aspekty genetyczne nowotworów oka – Jakub Khzouz, Sarah E. Coupland 11
Wstęp 11
Nowotwory złośliwe powieki 11
Rak podstawnokomórkowy 11
Rak gruczołu łojowego 13
Rak z komórek Merkla 14
Nowotwory spojówki 15
Rak kolczystokomórkowy spojówki i zmiany przednowotworowe 15
Czerniak spojówki 17
Chłoniaki spojówki 18
Wewnątrzgałkowe nowotwory złośliwe 19
Nabłoniak rdzeniakowy 19
Siatkówczak (retinoblastoma) 20
Czerniak błony naczyniowej oka 22
Chłoniak siatkówki i ciała szklistego 24
Podsumowanie 24
3. Immunologia nowotworów oka – Martine J. Jager, Jinfeng Cao 27
Wstęp 27
Inhibitory punktów kontrolnych 28
Czerniak błony naczyniowej (uveal melanoma): działanie inhibitorów punktów kontrolnych 29
Inne metody leczenia 29
Obecność stanu zapalnego w UM 29
Porównania fenotyp-genotyp 30
Porównanie UM z innymi guzami 31
Czerniak spojówki (conjunctival melanoma, CM) 31
Działania uboczne terapii 32
Wnioski 33
4. Postępowanie w guzach powiek – Joshua Ford, Bita Esmaeli 35
Wstęp 35
Przegląd nowotworów powieki 36
Rak podstawnokomórkowy (basal cell carcinoma, BCC) 36
Rak kolczystokomórkowy (squamous cell carcinoma, BCC) 37
Rak łojowy (sebaceous carcinoma, SebC) 37
Rak gruczołu potowego okolic oczu 38
Rak z komórek Merkla (Merkel cell carcinoma, MCC) 39
Złośliwy rak mieszka 39
Czerniak powieki 39
System klasyfikacji nowotworów złośliwych oka według American Joint
Committee on Cancer Staging (TNM) 40
Leczenie chirurgiczne 41
Rak podstawnokomórkowy (basal cell carcinoma, BCC) 41
Rak kolczystokomórkowy (squamous cell carcionoma, SCC) i rak łojowy (sebaceous cell carcinoma, SebC) 41
Czerniak powieki 41
Rak z komórek Merkla (Merkel cell carcinoma, MCC) 41
Biopsja węzła wartowniczego (sentinel lymph node biopsy, SLNB) 42
Leczenie uzupełniające 42
Leczenie miejscowe – imikwimod (Aldara) 43
Terapie celowane 43
Terapia celowana BRAF (wemurafenib, sorafenib, 44
Inhibitory punktów kontrolnych (pembrolizumab, ipilimumab, nivolumab, awelumab) 44
Inne metody leczenia (krioterapia) 45
Podsumowanie 45
5. Nowotwory spojówki – Bożena Romanowska-Dixon, Barbara Jakubowska 49
Łagodne guzy spojówki 50
Naczyniowe zmiany spojówek 60
Zmiany barwnikowe 69
Wrodzona lub nabyta melanoza spojówki 70
Złośliwe nowotwory spojówki 76
Śródnabłonkowe nowotwory spojówki (conjuctival squamous intraepithelial neoplasia, CIN) 76
Rak płaskonabłonkowy spojówki 76
Czerniak spojówki 80
Guzy limfoidalne 90
Guzy przerzutowe w spojówce 94
Wtórne nowotwory spojówki 95
Różnicowanie guzów spojówki 95
Podsumowanie 102
6. Guzy błony naczyniowej 105
Torbiele tęczówki – Bożena Romanowska-Dixon, Barbara Jakubowska 105
Znamiona i czerniaki błony naczyniowej – Bożena Romanowska-Dixon, Barbara Jakubowska 123
Znamię tęczówki 124
Czerniak tęczówki 140
Przerzuty do tęczówki 161
Guzy ciała rzęskowego – Bożena Romanowska-Dixon, Barbara Jakubowska 166
Torbiel ciała rzęskowego 166
Czerniak ciała rzęskowego 168
Przerzuty do ciała rzęskowego 175
Gruczolak i gruczolakorak ciała rzęskowego 175
Guzy naczyniówki 181
Naczyniak naczyniówki – Bożena Romanowska-Dixon, Barbara Jakubowska 181
Kostniak naczyniówki – Bożena Romanowska-Dixon, Barbara Jakubowska 201
Kalcyfikacje twardówkowo-naczyniówkowe – Bożena Romanowska-Dixon, Barbara Jakubowska 211
Barwnikowe guzy naczyniówki – Bożena Romanowska-Dixon, Barbara Jakubowska, Izabella Karska-Basta 215
Postępowanie w czerniaku ciała rzęskowego i/lub naczyniówki 277
Postępowanie w czerniaku ciała rzęskowego i/lub naczyniówki 277
Leczenie chirurgiczne – Bożena Romanowska-Dixon, Agnieszka Kubicka-Trząska 277
Endoresekcja czerniaka naczyniówki – Agnieszka Kubicka-Trząska 277
Egzoresekcja – Bożena Romanowska-Dixon 282
Enukleacja – Bożena Romanowska-Dixon, Agnieszka Kubicka-Trząska 285
Radioterapia – Bożena Romanowska-Dixon, Barbara Jakubowska 295
Przewidywanie rozwoju przerzutów odległych w czerniaku naczyniówki – Bertil Damato 314
Wewnątrzgałkowe przerzuty nowotworowe – Bożena Romanowska-Dixon, Barbara Jakubowska 318
Wprowadzenie 318
Rozpoznanie 319
Leczenie 320
Przykłady przerzutów wewnątrzgałkowych 321
Białaczka – Bożena Romanowska-Dixon, Barbara Jakubowska 340
7. Diagnostyka różnicowa guzów błony naczyniowej – Barbara Jakubowska, Bożena Romanowska-Dixon, Izabella Karska-Basta 349
Optyczna koherentna tomografia w różnicowaniu guzów błony naczyniowej 355
Zmiany imitujące obecność czerniaka błony naczyniowej 363
Angiografia indocyjaninowa w diagnostyce różnicowej guzów błony naczyniowej 367
8. Guzy siatkówki 371
Naczyniaki siatkówki – Bożena Romanowska-Dixon, Barbara Jakubowska 371
Glejowe guzy siatkówki – Bożena Romanowska-Dixon, Barbara Jakubowska 386
Siatkówczak – Joanna Kobylarz, Bożena Romanowska-Dixon 410
Wprowadzenie 410
Patogeneza 410
Objawy 410
Diagnostyka 412
Obraz kliniczny 415
Klasyfikacja 417
Leczenie 419
Postępowanie po leczeniu 423
Profilaktyka 424
Podsumowanie 425
Chemioterapia dotętnicza w leczeniu siatkówczaka – Christina Stathopoulos, Carol L. Shields 425
Wrodzony przerost RPE (CHRPE) – Bożena Romanowska-Dixon, Barbara Jakubowska 432
9. Chłoniaki wewnątrzgałkowe – Agnieszka Kubicka-Trząska 459
Epidemiologia, podział i charakterystyka kliniczna 459
Diagnostyka 462
Badania obrazowe w chłoniaku wewnątrzgałkowym 463
Leczenie 466
Rokowanie 468
10. Nowotwory oczodołu o lokalizacji zagałkowej – Jacek Składzień 471
Anatomia oczodołu 471
Diagnostyka guzów oczodołu 475
Diagnostyka i rozpoznanie guzów oczodołu 477
Obrazowanie 478
Wywiad 478
Wybrane schorzenia oczodołu o lokalizacji zagałkowej 479
Torbiel skórzasta oczodołu, torbiel naskórkowa i torbiel rozwojowa oczodołu 479
Naczyniak jamisty oczodołu 479
Naczyniak włosowaty 480
Naczyniak limfatyczny oczodołu (malformacja żylno-limfatyczna, naczyniowy hamartoma) 480
Idiopatyczny pseudoguz oczodołu 481
Gwiaździak (glejak, astrocytoma) 481
Oponiak nerwu wzrokowego 482
Choroby narządu łzowego 483
Przerzuty guzów oczodołu 483
Leczenie operacyjne 484
Podsumowanie – zasadnicze sposoby dotarcia do guzów 491
Wypatroszenie oczodołu (egzenteracja) 491
Rehabilitacja po zabiegach operacyjnych 492
11. Radioterapia nowotworów gałki ocznej i oczodołu – Beata Sas-Korczyńska 497
Radioterapia – charakterystyka 497
Oddziaływanie promieniowania jonizującego z materią 497
Energia i dawka 500
Skutki biologiczne 500
Frakcjonowanie dawki 501
Radioterapia wiązkami zewnętrznymi (EBRT) 502
Brachyterapia 504
Rola radioterapii w leczeniu chorych na nowotwory gałki ocznej i oczodołu 506
Obszar i techniki radioterapii 506
Dawka radioterapii 508
Objawy uboczne radioterapii nowotworów oczodołu i gałki ocznej 509
Zapalenie skóry powiek 510
Zapalenie spojówek 510
Zespół suchego oka 511
Objawy uboczne w rogówce (keratopatia) 511
Zaćma 511
Objawy uboczne w tęczówce 512
Objawy uboczne w siatkówce (retinopatia) 512
Neuropatia nerwu wzrokowego 512
Objawy uboczne w twardówce 512
Podsumowanie 512
12. Przygotowanie materiału do badania histopatologicznego zmian w obrębie oczodołu – Jolanta Orłowska-Heitzman 515
13. Patologia guzów oczodołu – Dariusz Adamek 519
Uwagi wstępne 519
Zmiany nienowotworowe oczodołu 521
Najczęstsze typy nowotworów oczodołu i zmian guzopodobnych 523
Nowotwory nerwu wzrokowego i jego osłonek 523
Nowotwory nerwów obwodowych i inne nowotwory neurogenne 526
Nowotwory pochodne tkanki mięśniowej, tłuszczowej, fibrohistiocytarne i inne nowotwory mezenchymalne 529
Nowotwory i nowotworopodobne zmiany tkanki kostnej i chrzęstnej 530
Nowotwory oraz inne rozrosty układu chłonnego, krwiotwórczego i histiocytów 532
Złośliwe nowotwory wtórne i przerzutowe 537
14. Modele eksperymentalne badania przerzutowania czerniaka błony naczyniowej – Martyna Elas 541
Kultury komórkowe i agregaty komórek nowotworowych 541
Modele zwierzęce 542
CAM 543
Danio pręgowany (zebrafish) 543
Szczur, mysz i chomik 546
Królik 546
Modele transgeniczne czerniaka błony naczyniowej 547
Wnioski 548
Skorowidz 551
